Ένα πανέμορφο φυτό, με τον χυμό του οποίου λέγεται ότι η Δηιάνειρα δηλητηρίασε τον χιτώνα του Ηρακλή και οι Γαλάτες τις αιχμές των φονικών βελών τους.
Με τα πανέμορφα λευκά, κίτρινα ή κόκκινα άνθη και το ατίθασο στην όψη φύλλωμά της, η νεραγκούλα πυροδοτεί από νωρίς κάθε άνοιξη τον ενθουσιασμό σε όσους έμαθαν πώς να τη φροντίζουν στον κήπο ή σε γλάστρα. Όσοι φιλανθείς δεν είναι αρκούντως «πρασινοδάκτυλοι» ή δεν τους περισσεύει χρόνος για τέτοιες ψυχωφελείς δραστηριότητες μπορούν να απολαμβάνουν τα μεγάλα λουλούδια της κομμένα στο βάζο, όπου μάλιστα διατηρούνται για τουλάχιστον μία εβδομάδα.
Όλες οι, συνήθως διπλανθείς, ποικιλίες που κυκλοφορούν σε φυτώρια και ανθοπωλεία προέρχονται από ένα άγριο είδος (Ranunculus asiaticus), που απαντάται ως αυτοφυές στολίδι της ελληνικής φύσης στα λιβάδια της Κρήτης, της Καρπάθου και της Ρόδου.
Είναι ένας από τους περίπου εξακόσιους υπηκόους του γένους Ranunculus, το οποίο ετυμολογείται από το όνομα του βατράχου στα λατινικά, rana, θυμίζοντάς μας ότι πολλά από τα ποώδη φυτά που ανήκουν σε αυτό ευδοκιμούν σε έλη και βαλτότοπους.
Σε τέτοιο περιβάλλον οι εχθροί τους αφθονούν, ανέπτυξαν έτσι ως αμυντικό μηχανισμό τη δριμεία γεύση και την παρουσία μιας τοξικής λακτόνης.
Αν λοιπόν κόβοντας τα ωραία λουλούδια τους λερώσει το χέρι σας ο χυμός που σταλάζει, παραμονεύει ο κίνδυνος μιας επώδυνης δερματίτιδας.
Ο Γερμανός σκαπανέας της τοξικολογίας Λούις Λεβίν ισχυριζόταν ότι πίσω από τον μύθο για τον δηλητηριώδη χιτώνα που χάρισε η Δηιάνειρα στον Ηρακλή ίσως να κρύβεται ένα άλλο είδος του ίδιου γένους (R. sceleratus), ιθαγενές της χώρας μας κι ετούτο.
Οι φαρμακεύτριες της αρχαιότητας –έτσι ανακάλυψε μελετώντας το ζήτημα– βουτούσαν ρούχα στον νωπό χυμό του για να προκαλέσουν στα θύματά τους ιδιαίτερα επώδυνες πληγές.
Θα γνωρίζετε ασφαλώς ότι σαρδόνιο ονομάζεται το χαιρέκακο γέλιο που συνοδεύεται από σαρκαστική σύσπαση των μυών του προσώπου.
Η λέξη ετυμολογείται από το αρχαιοελληνικό όνομα «σαρδάνη», ενός ακόμα αυτοφυούς και στη χώρα μας είδους (R. sardous).
Την παραφορά και τους σπασμούς που προκαλεί η βρώση του περιγράφουν με παρόμοιο τρόπο πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, ενώ ο Διοσκουρίδης, αυθεντία αναντίρρητα στη φαρμακολογία εκείνης της εποχής, προτείνει ως μόνη σωτηρία ζεστά λουτρά και επαλείψεις με γιατρικά μόλις εμφανιστεί το χαρακτηριστικό τράβηγμα των χειλιών.
Ακόμη τοξικότερο θεωρείται ένα συγγενικό είδος των Άλπεων και των Πυρηναίων (R. thora), τον χυμό του οποίου άλειφαν οι Γαλάτες στις αιχμές, ώστε να γίνονται τα βέλη τους φονικότερα.
Παρεμπιπτόντως, ο όρος «τοξικός» προέρχεται από τη φράση «τοξικόν φάρμακον», που περιέγραφε τα συναφή, θανατηφόρα τεχνάσματα των Κελτών τοξοβόλων.
Ελπίζω να μη σας τάραξα υπερβολικά με τα παραπάνω φυτολογικά δεδομένα, ούτε να τρύπωσαν στο κεφάλι σας παράξενες ιδέες σχετικά με το πώς εκτονώνουμε την οργή που βράζει μέσα μας για κάποιο πρόσωπο.
Οι νεραγκούλες που αγαπάμε, βλέπετε, είναι ποικιλίες με κατά πολύ ηπιότερο χαρακτήρα από τις άγριες – έτσι πάντοτε συμβαίνει με τα φυτά που δέχονται την ανθρώπινη φροντίδα για αιώνες.
Περίπου το ίδιο που συνέβη δηλαδή με το μάλλον κακόηχο αρχικό όνομά τους, ρεναγκούλες, το οποίο η γλώσσα μας παράλλαξε ελαφρώς ώστε να γλυκάνει.
Βέβαιο πάντως είναι πως διατηρούν ευτυχώς την πικρή γεύση τους, η οποία κατά κανόνα αρκεί για να αποτρέπει μικρά παιδιά ή φιλέρευνα κατοικίδια να τις δοκιμάζουν.
Οδηγίες φροντίδας
→ Η νεραγκούλα αγαπά πολύ την υγρασία και τον ήλιο. Τη φυτεύουμε λοιπόν σε φωτεινό σημείο και φροντίζουμε με τακτικά ποτίσματα να μη διψάει ποτέ. Πρέπει πάντως το χώμα της να είναι ελαφρύ, ώστε να αποστραγγίζει ικανοποιητικά, αλλιώς μπορεί να σαπίσουν οι ρίζες της.
Για να είναι πλούσια και να συνεχιστεί επί μακρόν η ανθοφορία της, αφαιρούμε τα λουλούδια της μόλις μαραθούν και της προσφέρουμε μια δυο τονωτικές δόσεις από το κατάλληλο υγρό λίπασμα.
