Από το χρονολόγιο του dr Δημήτρη Κούβελα

Από το χρονολόγιο του dr Δημήτρη Κούβελα

Ο dr Δημήτριος Κούβελας είναι Καθηγητής Φαρμακολογίας & Κλινικής Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.*

"Και αφού μάθαμε τα βασικά από την προηγούμενη ανάρτηση, ας πάμε τώρα και στην κανονική επιστήμη, για να καταλάβουν άπαντες πως αξιολογείται η επίπτωση και η θεραπευτική αξία ενός φαρμακευτικού προϊόντος με ένα παράδειγμα. 

Αν υποθέσουμε ότι κολλάνε κορωνοιό 10.000 άνθρωποι. Θα πεθάνουν περίπου 25, με διάμεση ηλικία τα 79 έτη. Η μέση ηλικία (προσδόκιμο) είναι τα 80 έτη. Άρα χάνουμε συνολικά 25 ανθρωπο-έτη!

Αν, για να γλυτώσουμε αυτά τα 25 άνθρωπο-έτη, εμβολιάσουμε τον πληθυσμό και από το εμβόλιο πεθάνει μία μόνο 30χρονη, η οποία αναμένεται να ζήσει 80 έτη, υπάρχει μια απώλεια 50 άνθρωπο-ετών. Η άμεση επίπτωση λοιπόν είναι διπλάσια. Η έμμεση όμως επίπτωση είναι πολλαπλάσια, αν σκεφτούμε και το κάθε παιδί που δεν θα γεννηθεί από τη συγκεκριμένη κυρία (80 άνθρωπο-έτη, επί δύο, κατά μέσο όρο, ήτοι 160 ανθρωποέτη). 

Άλλες μονάδες υπολογισμού, στη δουλειά μας, είναι τα DALYs (Disability Adjusted Life Years) και τα QALYs (Quality Adjusted Life Years). Για να υπάρξει λοιπόν σύγκριση του τι χάνεται και τι κερδίζεται ακριβώς, από μία παρέμβαση υγείας, θα πρέπει να δούμε τι λ, αλλά και πως θα το μετράμε. 

Αν μπει στη συνάρτηση και η οικονομική παράμετρος, καταλαβαίνουμε ίσως, ότι με μια μόνο απλούστατη επιστημονική  προσέγγιση, της οπτικής δηλαδή του μέτρου, αντιλαμβανόμαστε ίσως τους λόγους που χώρες με κανονικούς Κλινικούς Φαρμακολόγους και Φαρμακοεπιδημιολόγους, και όχι κάθε κατηγορίας «ειδικούς» ή αυτόκλητους επιστήμονες, θέτουν περιορισμούς πρόσβασης σε φαρμακευτικά προϊόντα και θεραπείες! 

Αν τώρα κάποιος μπορεί να διανοηθεί την «χαοτική» πολυπλοκότητα των διαφορικών εξισώσεων που πρέπει να υπολογίζονται στα προγνωστικά μοντέλα επίπτωσης των παρεμβάσεων, ίσως αρχίσει να καταλαβαίνει το καφενειακό χαρακτήρα της πατρίδας μας!

Ο Θεός μαζί μας!"

* Το βιογραφικό του dr Δημήτριου Κούβελα

Πάντων χρημάτων μέτρον Ἄνθρωπός ἐστι

Πᾶν μέτρον ἄριστον

Ἄριστον

Τὸ ἐπίθετο ἄριστος, ἀρίστη, ἄριστον, εἶναι ὁ ὑπερθετικὸς βαθμὸς τοῦ ἐπιθέτου «ἀγαθός» καὶ τὸ συναντοῦμε πολλάκις  καὶ στὸν Ὅμηρο ὡς τέτοιο.
Τὸ οὐσιαστικὸ «ἄριστον» τὸ συναντοῦμε καὶ στὰ Ὁμηρικὰ Ἔπη σὲ δύο σημεῖα, ἕνα στὴν Ἰλιάδα (Ω 124) καὶ ἕνα  στὴν Ὀδύσσεια (π 2), μὲ τὴν ἔκφραση  «ἐντύνοντο ἄριστον», ἡ ὁποία σημαίνει «ἑτοίμαζαν γεῦμα». Τὸ ἄριστον, ὡς οὐσιαστικὸ στὴν ἐποχὴ τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου (Μυκηναϊκή) σημαίνει τὸ «πρωινὸ γεῦμα», ἐνῶ τὴν Κλασσικὴ ἐποχὴ ἡ ἔννοια μετατοπίσθηκε στὸ «μεσημεριανὸ γεῦμα» καὶ σήμερα, στὴν ναυτικὴ ὁρολογία, σημαίνει ἐπίσης τὸ «μεσημεριανό».
Πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι γιὰ ἑκατομμύρια χρόνια στὴν Ἱστορία καὶ τὴν Προϊστορία τῆς Ἀνθρωπότητας, τὸ μόνο ἀγαθὸ γιὰ τὸ ὁποῖο ἀγωνιοῦν καὶ ἀγωνίζονται  οἱ ἄνθρωποι  εἶναι ἡ εὕρεση καὶ ἡ ἐξασφάλιση τῆς τροφῆς τους. Ἔτσι, λοιπόν, «τὸ ἀγαθόν», ὡς οὐσιαστικό (γραμματολογικῶς καὶ ὀντολογικῶς) ταυτιζόμενο μὲ τὴν τροφὴ γίνεται  στὸν ὑπερθετικό του βαθμό, δηλαδὴ στὴν ὀρθὴ χρήση του, ὡς ποσότητα κυρίως (ἀλλὰ καὶ ὡς ποιότητα) «ἄριστον». Ἄρα τὸ ἄριστον εἶναι ἡ λελογισμένη χρήση τοῦ ἀγαθοῦ τῆς τροφῆς, μὲ δεδομένο πὼς ἡ ἔλλειψη ἢ ἡ ὑπερβολή της ὁδηγεῖ σὲ δεινά..

Μέτρον Ἄριστον

«Μέτρον», λοιπόν, στὴν διατροφή, χωρὶς ἐλλείψεις ἀλλὰ καὶ χωρὶς ὑπερβολές, οἱ ὁποῖες μετατρέπουν τὸ ἀγαθὸν σὲ δεινόν. Ὡς «μέτρον ἄριστον»  πιθανὸν νὰ διατυπώθηκε τὸ ρητὸ ἀρχικῶς ἀπὸ τὸν Κλεόβουλο τὸν Λίνδιο, μὲ τὸ ὁποῖο μᾶς προτρέπει νὰ χρησιμοποιοῦμε τὴν διατροφή μας μὲ τὸν σωστὸ τρόπο καὶ σὲ ποσότητες καὶ σὲ ποιότητες. Νὰ σημειώσουμε ἐδῶ πὼς τὸ «ἄριστον» εἶναι προσδιορισμὸς ποὺ ἀναφέρεται μόνον σὲ κάτι «ἀγαθό». Δὲν ἔχει ἔννοια καὶ νόημα νὰ προσπαθοῦμε νὰ βροῦμε τὸ «ἄριστον» σὲ κάτι «κακό», «δεινό». Τὸ οὐσιαστικὸ νόημα τοῦ ρητοῦ «μέτρον ἄριστον» εἶναι πὼς τὸ καλὸ καὶ ἀγαθὸ ἔχει πρακτικὴ δυσκολία στὴν μέτρηση, τὴν ἐκτίμηση καὶ τὸν προσδιορισμὸ τῆς σωστῆς του χρήσης. Ἡ ἀριστοποίηση στὸν σημερινὸ πολιτισμὸ δὲν ἰσχύει μόνον γιὰ την κάλυψη τῶν ἀτομικῶν καὶ κοινωνικῶν ἀναγκῶν ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναγκῶν τῆς τεχνολογίας καὶ τῆς παραγωγῆς.

πᾶν μέτρον ἄριστον

Στὴν συνέχεια, ὅταν οἱ κοινωνίες ἐξασφάλισαν κάποιαν ἐπάρκεια στὴν διατροφή τους, ἄρχισαν νὰ ἀναδεικνύουν καὶ νὰ ἐνδιαφέρονται καὶ γιὰ ἄλλα ἀγαθά, ἀτομικὰ καὶ κοινωνικά. Τὸ «ἄριστον» γενικεύεται καὶ προσδιορίζει ὡς τέτοιο κάθε (πᾶν) ἀγαθό. Ἔτσι, τὸ ρητό, πιὸ γενικευμένο καὶ πιὸ ὥριμο, γίνεται «πᾶν μέτρον ἄριστον». Σ' αὐτὴν τὴν διατύπωση μᾶς τὸ παραδίδει ὁ Διογένης ὁ Λαέρτιος στοὺς Βίους τῶν Φιλοσόφων, ὡς λεχθὲν ὑπὸ τοῦ Κλεοβούλου τοῦ Λινδίου, ὁ ὁποῖος μᾶς προτρέπει νὰ ἐφαρμόζουμε τὴν ἴδια λογικὴ γιὰ ὅλα τὰ ἀγαθά, καὶ γιὰ ὅλες τὶς ἱκανοποιήσεις τῶν ἀναγκῶν μας. Ἰσχύει δὲ τὸ ρητὸ τοῦτο μόνο γιὰ τὰ καλὰ πράγματα,  ἡ ὑπερβολὴ ἢ ἡ ἔλλειψή τῶν ὁποίων μᾶς προξενοῦν διάφορα δεινά. Κι' ἐδῶ  τὸ «ἄριστον» εἶναι προσδιορισμὸς ἀναφερόμενος μόνον σὲ κάτι «ἀγαθόν».

Πάντων χρημάτων μέτρον Ἄνθρωπός ἐστι

Ὁ Πρωταγόρας, στὴν προσπάθειά του νὰ βελτιώσει τὸ ρητό, νὰ τὸ καταστήσει πιὸ γενικὸ καὶ πιὸ προσαρμοσμένο στὸν κάθε ἄνθρωπο, καὶ θέλοντας νὰ ἀναδείξει τὴν μεγάλη ἀλήθεια πὼς τὸ «ἄριστον» εἶναι διαφορετικὸ γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο, προσέθεσε τὴν λέξη «χρῆμα» (πρᾶγμα), καὶ τὸ ρητὸ ἔγινε ὅπως τὸ συναντοῦμε στὸν Πλάτωνα μὲ τὶς ὅποιες παραλλαγές του,  περίπου ἔτσι: «πάντων χρημάτων (ἄριστον) μέτρον ἄνθρωπός ἐστί». Τὸ ἄριστον ἐδῶ μετατρέπεται ἀπὸ οὐσιαστικὸ σὲ ἐπίθετο ποὺ προσδιορίζει τὸ «μέτρον», ὁπότε συνήθως παραλείπεται ὡς εὐκόλως ἐννοούμενο. Δηλαδή, ὁ Πρωταγόρας μᾶς λέγει πὼς ὅλα τὰ «χρήματα» (πράγματα) πρέπει νὰ τὰ μετρᾷ ὁ κάθε ἄνθρωπος ἀρίστως γιὰ τὸν ἑαυτό του,

«ἐντύνεσθαι ἀρίστως»

Τὸ ρῆμα «ἐντύνω», μὲ τὸ ὁποῖο συντάσσει ὁ Ὅμηρος τὸ «ἄριστον», σημαίνει προετοιμάζω, ἐξοπλίζω, ἐφοδιάζω. Ἂν ὑποθέσουμε πὼς ὅλα «τὰ ἀγαθὰ» μποροῦν νὰ νοηθοῦν μὲ αὐτὴν τὴν ρηματικὴ ἔννοια, χρησιμοποιῶντας  τὸ  ἐπίρρημα «ἀρίστως» μποροῦμε νὰ διατυπώσουμε μιὰν ἔκφραση συντομότερη καὶ περιεκτικότερη, ὡς ἑξῆς: «ἐντύνεσθαι  ἀρίστως».

http://www.physics.ntua.gr/mourmouras/agxivasihn/pan_metron_ariston.html

"Παν μέτρον άριστον" ή "μέτρον άριστον"; - Ένα Κείμενο του Νίκου Σαραντάκου

Παν μέτρον άριστον: ο δασκαλάκος ήταν λεβεντιά!

Σε ένα «λαθολογικό» κείμενο που έχω σκοπό να εξετάσω πολύ πιο αναλυτικά αν βρω ευκαιρία, ο εξαίρετος σκιτσογράφος Στάθης Σταυρόπουλος ανακεφαλαιώνει τις γλωσσικές ανησυχίες και ενστάσεις του. Και ανάμεσα σε πολλά άλλα λάθη και «λάθη» που επισημαίνει, ιδιαίτερα καυστικός είναι απέναντι σε όσους λένε «παν μέτρον άριστον».

Γράφει συγκεκριμένα:

Αν πάλι ο αγράμματος είναι εκπαιδευμένος τεμπέλης ή παλαίμαχος πονηρός, αφού σε ειρωνευθεί («που πνέεις τα μένεα» είναι ικανός να σου πει), μπορεί να προσπαθήσει να κρυφθεί πίσω από το μεταμοντερνικό σόφισμα ότι «η επανάληψη ενός λάθους το καθιστά σωστό».
(Ωραία, τότε να λέμε «πάρθιον βέλος» εννοώντας «εξ οικείων τα βέλη», να γράφουμε «εξ όνυχος τον λέοντα» και να εννοούμε «εξ απαλών ονύχων» ή «παν μέτρον άριστον», διατύπωση που ακριβώς ακυρώνει την έννοια «μέτρον άριστον»).
 

Βέβαια, όπως σωστά απάντησε στον Στάθη ο Περιγλώσσιος στο ιστολόγιό του, το ότι «η επανάληψη ενός λάθους το καθιστά σωστό» δεν είναι μεταμοντέρνο (ή μεταμοντερνικό) σόφισμα αλλά νόμος της γλωσσολογίας. Και η ίδια η λέξη «επανάληψη» κάποτε ήταν λάθος αφού γραφόταν «επανάληψις». Αλλά δεν θέλω να σταθώ εδώ.

Επίσης, κανείς δεν λέει «εξ όνυχος τον λέοντα» εννοώντας «εξ απαλών ονύχων». Υπάρχουν πολλοί που λένε «εξ απαλών ονύχων» και εννούν «ακροθιγώς, επιπόλαια, επιφανειακά» (ενώ η έκφραση σημαίνει «παιδιόθεν»)· όμως, την έκφραση αυτή ίσως την αναλύσω άλλη φορά.

Όταν δημοσίευσε ο Στάθης το κείμενό του, έγινε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση στο ιστολόγιο Περιγλώσσιο, όπου δεν μπόρεσα  να πάρω μέρος διότι ήταν αρχές Ιουλίου και έκανα μπάνια και αποτοξίνωση από το Διαδίκτυο. Στη συζήτηση αυτή, ο φίλος hominid λέει ότι από όλα όσα επισημαίνει ο Στάθης μόνο το «παν μέτρον άριστον» είναι γενικευμένο λάθος.

Ας δούμε λοιπόν την έκφραση αυτή, που οι επαΐοντες την κατακρίνουν για λανθασμένη. Είναι λάθος, λένε, επειδή η αυθεντική μορφή της έκφρασης δεν είναι «παν μέτρον άριστον» αλλά «μέτρον άριστον». Έτσι την είπε ο Κλεόβουλος, λένε, και μάλιστα έτσι περιλαμβάνεται σε μια συλλογή από γνωμικά των επτά σοφών (δηλ. που αποδίδεται στους επτά σοφούς) μαζί με άλλα γνωστά γνωμικά όπως χρόνου φείδου, μηδέν άγαν και τα λοιπά.

Επιπλέον, λένε, το να πεις «παν μέτρον άριστον» είναι σολοικισμός· αυτό υπονοεί κι ο Στάθης, όταν λέει ότι η διατύπωση αυτή «ακυρώνει» την έννοια «μέτρον άριστον».

Γιατί την ακυρώνει; Το επιχείρημα, όπως έχω δει να αναπτύσσεται αλλού (διότι η ένσταση ότι το «παν μέτρον άριστον» είναι λάθος δεν είναι βέβαια ιδέα μόνο του Στάθη, είναι κάτι που ακούγεται εδώ και χρόνια), είναι ότι «δεν είναι το οποιοδήποτε μέτρο άριστο, αλλά το μέτρο (ως έννοια) είναι άριστο». Ομολογώ ότι δεν συμφωνώ, αλλά ας το αφήσουμε προς το παρόν.

Εγώ, όπως κι εσείς πιθανότατα, την έκφραση την είχα μάθει στο δημοτικό σχολείο, από τον ταπεινό δασκαλάκο της τάξης μου, και την είχα μάθει «Παν μέτρον άριστον». Όταν πολλά χρόνια αργότερα είδα να επισημαίνεται το λάθος και ο σολοικισμός, ομολογώ ότι στην αρχή δυστρόπησα. Θέλω να πω, το «αυθεντικό» μέτρον άριστον μου φαινόταν κουτσό· το «λανθασμένο» παν μέτρον άριστον μου φαινόταν πολύ πιο ρυθμικό. Σκέφτηκα όμως ότι μου φαίνεται έτσι επειδή το έχω συνηθίσει.  Και αφού ο Κλεόβουλος είπε «μέτρον  άριστον» με βαριά καρδιά πείστηκα ότι αυτή θα είναι η σωστή μορφή.

Εντελώς; Όχι εντελώς. Και μια μέρα που είχα λίγο χρόνο έκατσα και έψαξα. Και είδα ότι ο καλός μου ο δασκαλάκος καθόλου δεν με είχε παραπλανήσει όταν μου έλεγε «Παν μέτρον άριστον»! Είδα ότι όλοι οι σπουδαιοφανείς λαθοθήρες που πιπιλάνε την καραμέλα ότι είναι λάθος το «παν μέτρον άριστον» είναι απλώς ημιμαθείς· και πολύ άσκημα κάνει ο Στάθης και ο κάθε καλοπροαίρετος ανήσυχος χρήστης της γλώσσας και καταπίνει ανεξέταστα τα φιρμάνια του καθενός ότι «αυτό είναι λάθος επειδή το λέω εγώ». Τι θέλω να πω;

Έκατσα και έψαξα όλες τις εμφανίσεις της έκφρασης «μέτρον άριστον» στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Και εκεί είδα, όπως το υποψιαζόμουνα άλλωστε, ότι και οι αρχαίοι, τουλάχιστον από κάποια χρονική στιγμή και μετά, χρησιμοποιούσαν τον τύπο «παν μέτρον άριστον», πράγμα που μας έχουν αποκρύψει επιμελώς όλοι οι λαθοθήρες!

Να τα πάρουμε με τη σειρά.

Πρώτη εμφάνιση της φράσης είναι στα γνωμικά που αποδίδονται στους επτά σοφούς, όπου πρώτο-πρώτο ανάμεσα στα γνωμικά που αποδίδονται στον Κλεόβουλο τον Λίνδιο έχουμε πράγματι το «μέτρον άριστον».

Όμως, στη μεταγενέστερη εποχή, βλέπουμε να χρησιμοποιείται, όλο και περισσότερο, το «παν μέτρον άριστον».

Παραδείγματα: Ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, στο επιτάφιο κήρυγμά του σε μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου λέει:   Δέδοικα μὲν οὖν μὴ ῥᾳθυμίας ἔγκλημα φεύγων͵ παρὰ τοῖς τὰ ἐκείνου πάντα ἐπιζητοῦσιν͵ ἀπληστίας περι πέσω γραφῇ͵ παρὰ τοῖς ἐπαινοῦσι τὸ μέτριον͵ ὃ μηδὲ ἐκεῖνος ἠτίμαζε͵ τὸ πᾶν μέτρον ἄριστον͵ ἐν τοῖς μάλιστα ἐπαινῶν͵ καὶ παρὰ πάντα τὸν ἑαυτοῦ βίον φυλάξας.

Αλλά και ο ίδιος ο Μέγας Βασίλειος, σε επιστολή του, τελειώνει ως εξής:       Ἀλλ΄ εὐχαριστήσαντες Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι πέρας ἐπιθῶμεν τῷ γράμματι͵ ἐπειδὴ πᾶν μέτρον ἄριστον͵ καὶ ἡ παροιμία φησίν.

Τι μας λέει εδώ ο Μέγας Βασίλειος, μεγάλη η χάρη του; Κάτι πολύ σημαντικό. Ότι η φράση παν μέτρον άριστον είχε ήδη γίνει παροιμιακή στην εποχή του, επομένως μπορούμε με μεγάλη βεβαιότητα να πούμε ότι ήδη από τότε (μιλάμε για τον 4^ο αιώνα μ.Χ.) και πιθανώς από παλιότερα, αυτός ήταν ο ευρέως χρησιμοποιούμενος τύπος.

Τον 7^ο αιώνα, ο Ιωάννης Δαμασκηνός χρησιμοποιεί και τους δύο τύπους, μέτρον άριστον και παν μέτρον άριστον.

Τον 9^ο αιώνα, ο γραμματικός Γεώργιος Χοιροβοσκός γράφει: λέγεται μέτρον καὶ ἡ συμμετρία͵ ὡς δηλοῖ τὸ λεγόμενον πᾶν μέτρον ἄριστον. Να επιστήσω την προσοχή στο «το λεγόμενον» που σημαίνει ότι η έκφραση ήταν παροιμιακή.

Τον 11^ο αιώνα, ο Μιχαήλ Ψελλός, δεινός λόγιος, επίσης χρησιμοποιεί τον τύπο αυτόν: οὔκουν τὸν οἶνον παραιτητέον· ἀλλὰ τὴν ἀκρασίαν φευκτέον τὸ πᾶν μέτρον ἄριστον ἐπισταμένοις καὶ κάκιστον ὁμοίως ἐν ἅπασιν ὑπερβολήν τε καὶ ἔλλειψιν.

Τον 13^ο αιώνα, ο ιστορικός Νικηφόρος Γρηγοράς μαρτυρά πάλι ότι η έκφραση ήταν παροιμιακή, παλαιά και εδραιωμένη: ἐς τοῦτο γὰρ τείνει καὶ τὰ σοφὰ τῶν παλαιῶν γνωματεύματα μηδὲν ἄγαν λεγόντων καὶ πᾶν μέτρον ἄριστον.

 Υπάρχει και ένα ακόμα κείμενο που χρησιμοποιεί τον τύπο «παν μέτρον άριστον» αλλά δεν έχει ασφαλή χρονολόγηση· αποδίδεται στον Ιπποκράτη, δεν είναι του Ιπποκράτη, αλλά οπωσδήποτε είναι παλαιό. Η εντύπωσή μου είναι ότι είναι κείμενο παλαιότερο του Μεγάλου Βασιλείου, αλλά αυτό το λέω στα κουτουρού και μπορεί να πέφτω έξω. Πάντως, και αυτό είναι πολύ σημαντικό, το κείμενο αυτό επαναλαμβάνεται αυτούσιο και σε άλλα συγγράμματα, πάντοτε αποδιδόμενο στον Ιπποκράτη. Εκεί, ανάμεσα στους αφορισμούς του Ιπποκράτη, διαβάζουμε:

Τὸ δὲ μέγιστον τοῦ ἀνδρός͵ ὅτι οἱ παρ΄ αὐτοῦ λεγόμενοι Ἀφορισμοὶ οὐχ ἁρμόζουσι μόνον ἰατρικῇ ἀλλὰ καὶ κοινῶς παντὶ τῷ βίῳ· νόμοι γάρ εἰσι καθολικοὶ θεσπίζοντες καὶ κανονίζοντες τὰ γινόμενα· ὡς ὅταν λέγῃ ἐν τοῖσι γυμνα στικοῖσι αἱ ἐπ΄ ἄκρον εὐεξίαι σφαλεραί καὶ πᾶν τὸ πολὺ τῇ φύσει πολέμιον καὶ ὕπνος ἀγρυπνίη μᾶλλον γιγνόμενα τοῦ μετρίου κακόν͵ καθολικὸν δίδωσιν ἡμῖν κανόνα καὶ νόμον ἐπὶ παντὸς πράγματος͵ ὡς πᾶν μέτρον ἄριστον·

     Συμπέρασμα; Κατά την ταπεινή μου γνώμη, το συμπέρασμα που βγαίνει αβίαστα είναι ότι τόσον καιρό ο λαθοθήρας που σκαρφίστηκε ότι είναι σολοικισμός το «παν μέτρον άριστον» μας γέμιζε αλογόμυγες. Αν ήταν σολοικισμός το «παν μέτρον άριστον» δεν θα το χρησιμοποιούσε ο Βασίλειος που ήξερε ελληνικά όσο λίγοι, ούτε ο Ψελλός, ούτε οι άλλοι. Ο τύπος «παν μέτρον άριστον» είναι εγκυρότατος, παράλληλος με τον τύπο «μέτρον άριστον», χρησιμοποιείται εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια περίπου, πράγμα που εγώ τουλάχιστον το θεωρώ αρκούντως αρχαίο. Και μου φαίνεται νεοαττικισμός του χειρότερου είδους να θεωρείται λάθος ένας τύπος που φαίνεται να είναι παροιμιακός επί τόσους αιώνες! Τόσοι και τόσοι ανώνυμοι και επώνυμοι πρόγονοί μας έλεγαν «παν μέτρον άριστον» και τώρα, ύστερα από σχεδόν δυο χιλιάδες χρόνια ευρείας χρήσης θα αποφασίσουμε και θα διατάξουμε ότι είναι λάθος; Μήπως έχουμε χάσει την αίσθηση του μέτρου;

Μπορείτε λοιπόν άφοβα και χωρίς ενοχές να χρησιμοποιείτε, αν σας αρέσει, τον τύπο «παν μέτρον άριστον», κι αν σας πουν ότι είναι λάθος, τρίψτε τους τον Μέγα Βασίλειο, τον Ψελλό και τους ιπποκρατικούς στη μούρη. Εγώ τουλάχιστον αυτό θα κάνω –και την ώρα εκείνη, θα θυμάμαι τον δάσκαλο του δημοτικού που μου έμαθε τον σωστό τύπο, και θα λέω, όπως είναι ο τίτλος μιας παλιάς ελληνικής κωμωδίας με τον Κώστα Βουτσά, ότι ο δασκαλάκος ήταν λεβεντιά!

ΥΓ: Επειδή πολλές φορές έχω επικρίνει από τις σελίδες μου το Λεξικό Μπαμπινιώτη ότι περιφρονεί τη χρήση και βαφτίζει λανθασμένες χρήσεις που είναι παγιωμένες εδώ και αιώνες, οφείλω να πω ότι στην προκείμενη περίπτωση, δεν κάνει κάτι τέτοιο. Ναι μεν δίνει σαν πρώτο τύπο το κουτσό "Μέτρον άριστον" αλλά αναφέρει ότι υπάρχει και ο τύπος "Παν μέτρον άριστον" χωρίς να τον χαρακτηρίζει λανθασμένο ή καταχρηστικό.

https://www.sarantakos.com/language/panmetronariston.html

 

Πώς ο πολιτισμός των Μάγια μας βοηθά να υψώσουμε ξανά ανάστημα

Πριν από δύο εξάμηνα πήρα ένα μάθημα στο SUNY Cortland που ονομάζεται ο Πολιτισμός των Μάγια. 
Προσδοκούσα να μάθω για την ιστορία των Μάγια και πώς τα αποτελέσματα της αποικιοκρατίας τους επηρεάζουν ακόμα και σήμερα. 
Αυτό που δεν περίμενα να μάθω ήταν πώς αυτός ο πολιτισμός θα με έκανε να σκεφτών ξανά τον εαυτό μου και να δω πώς μπορώ να εφαρμόσω πτυχές του στη ζωή μου.
Γράφει η Rebecca Diers*.
Την πρώτη ημέρα αυτού του μαθήματος, το πρώτο πράγμα που μας δίδαξε ο καθηγητής ήταν η σύλληψη των Μάγια για το «éetlàak» ή αλλιώς «τον άλλο εαυτό». Σε σύγκριση με τους περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο, οι Μάγια σέβονται τα πάντα και αυτή η ιδέα χρησιμοποιείται για να δείξει πώς οι Μάγια δίνουν προτεραιότητα σε άλλους ανθρώπους πριν από τον εαυτό τους. 
Ο «άλλος εαυτός» σε αυτήν την περίπτωση σημαίνει ότι το άτομο πρέπει να συμπεριφέρεται απέναντι στους άλλους σαν να είναι αυτός το άλλο άτομο. 
Καθώς δεν θα δείχναμε έλλειψη σεβασμού και δεν θα κάναμε κακό στον εαυτό μας, γιατί λοιπόν να συμπεριφερθούμε έτσι σε κάποιον άλλο; 
Με το «éetlàak», είναι πάντα πρόθυμοι να προσφέρουν την καρδιά τους στους άλλους. 
Γι’ αυτούς είναι σημαντικό να λένε πάντα την αλήθεια και να είναι ανοιχτοί προς το άτομο με το οποίο μιλούν. 
Στην πραγματικότητα, οι Μάγια δείχνουν σεβασμό ο ένας στον άλλο μέσω της συνομιλίας ¢ikbàal.
Προκειμένου να ολοκληρωθεί επιτυχώς το ¢ikbàal, οι συνομιλητές/τριες πρέπει πάντα να λένε την αλήθεια και να καταλήγουν πάντα σε κάποιο είδος συμφωνίας μεταξύ τους αντί να αποφασίζουν ότι «συμφωνούν πως διαφωνούν». 
Το “συμφωνώ πως διαφωνώ” υπονοεί ότι δεν αφιερώθηκε ο απαραίτητος χρόνος για να ακούσει ο ένας τον άλλο διεξοδικά και να μάθει ο ένας από τον άλλο. 
Στον πολιτισμό των Μάγια καταλαβαίνει κανείς αν ένα άτομο δίνει προσοχή σε αυτά που ακούει ή όχι, καθώς όταν ξεκινά να μιλά πρέπει να χρησιμοποιήσει την τελευταία λέξη που είπε το άλλο άτομο. 
Αυτό δείχνει ότι η εστίαση είναι σε αυτά που είπε το άλλο άτομο και ότι όλα όσα είπε είναι σημαντικά. 
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι άνθρωποι τείνουμε να σχεδιάζουμε την απάντηση πριν καν τελειώσει ο συνομιλητής/τριά μας. Αυτό αφαιρεί την προσοχή από αυτά που λέει το άλλο άτομο, δείχνει προσοχή στον εαυτό μας και όχι στα όσα ακούσαμε. 
Οι Μάγια παραμένουν συγκεντρωμένοι στα όσα ακούν και δίνουν στο άλλο άτομο το σεβασμό που του αξίζει. 
Δίνουν προτεραιότητα στο σεβασμό, καθώς έτσι μεταδίδεται στο συνομιλητή ή τη συνομιλήτρια ότι όσα λέει είναι πιο σημαντικά από ο,τιδήποτε άλλο εκείνη τη στιγμή. Εάν ένα άτομο των Μάγια συνομιλούσε με κάποιον άλλο, και έβλεπε έναν γνωστό ή μια γνωστή να πλησιάζει, ποτέ δεν θα σταματούσε τη συζήτηση για λίγο με σκοπό να χαιρετίσει ή να κάνει έστω ένα νεύμα. 
Εκείνη τη στιγμή, τίποτα άλλο δεν είναι πιο σημαντικό από τη συνομιλία και το άτομο με το οποίο συνομιλούν.
Οι Μάγια ενδιαφέρονται πραγματικά για την καθεμία και τον καθένα και περιμένουν ειλικρινείς απαντήσεις σε όλα. 
Συχνά ρωτούν τους ανθρώπους τι σκέφτονται και περιμένουν το άλλο άτομο να τους πει πραγματικά αυτό που είναι στο μυαλό τους, αντί να δώσει μια γενική απάντηση. Στις ΗΠΑ αν κάποιος σε ρωτήσει: «Πώς είσαι;» συνήθως απαντάμε “καλά”, “ωραία” ή κάτι εξίσου γενικό. 
Αλλά αν στον πολιτισμό των Μάγια σας θέσει κάποιος την ίδια ερώτηση, αναμένουν να τους πείτε ακριβώς τι συμβαίνει. 
Θέλουν πραγματικά να γνωρίζουν τις σκέψεις σας, και όταν δεν τους απαντάται αληθινά αυτό το ερώτημα, το θεωρούν έλλειψη σεβασμού. 
Νομίζω ότι αυτή είναι μια κρίσιμη πτυχή που μπορούμε να μάθουμε από τους Μάγια. 
Πόσο συχνά το μυαλό μας είναι αλλού κατά τη διάρκεια της συζήτησης με κάποιον και κάνουμε ένα νεύμα για να δείξουμε ότι ενώ μιλά εξακολουθούμε να τον ακούμε χωρίς αυτό να συμβαίνει; 
Πόσο συχνά πιστεύουμε ότι οι σκέψεις μας είναι σωστές και ότι οποιαδήποτε άλλη άποψη είναι λανθασμένη; 
Πόσο συχνά αποκρύπτουμε πληροφορίες από συνομιλητές μας, αντί να τους λέμε την αλήθεια; 
Με την υιοθέτηση της έννοιας του éetlàak και του ¢ikbàal στη ζωή μας, οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους ίσως γίνουν πιο γνήσιες. 
Όχι μόνο θα δείχναμε σεβασμό, αλλά θα αισθανόμασταν και σεβασμό, το οποίο νομίζω ότι θα μας έκανε να αισθανθούμε καλύτερα για τον εαυτό μας.
Μια άλλη πτυχή του πολιτισμού των Μάγια που μεταδίδει την αξία του σεβασμού είναι ο τρόπος με τον οποίο πιστεύουν ότι ο καθένας είναι kѐetil ή ίσος. 
Για παράδειγμα, εάν κάποιος από τις Ηνωμένες Πολιτείες ήξερε πώς να μιλήσει στη γλώσσα των Μάγια, και πήγαινε στο Γιουκατάν στο Μεξικό, οι Μάγια εκεί θα αντιμετώπιζαν αυτό το άτομο ως δικό τους. 
Αυτό συμβαίνει επειδή η γνώση της Μάγια σε κάνει έναν εκ των Μάγια στα μάτια τους. 
Ακόμα κι αν κάποιος δεν γνώριζε τη γλώσσα των Μάγια, θα εξακολουθούσαν να τον αντιμετωπίζουν ισότιμα ​​και με σεβασμό. 
Αυτό δεν συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες. 
Εάν ένα άτομο των Μάγια μάθαινε αγγλικά και έφτανε στις ΗΠΑ, οι περισσότεροι Αμερικανοί θα τον έβλεπαν και θα τον αντιμετώπιζαν ως παρακατιανό. Φαίνεται να υπάρχει μια νοοτροπία κυριαρχίας στις ΗΠΑ, και νομίζω ότι εάν και οι ΗΠΑ και ο υπόλοιπος κόσμος ακολουθούσαν το παράδειγμα των Μάγια πιστεύοντας ότι όλοι και όλες είναι kѐetil, και έτσι τους αντιμετώπιζαν, με ισότητα και σεβασμό, ο κόσμος θα ήταν πιο ειρηνικός.
Οι Μάγια έχουν πολύ αναπτυγμένο το θρησκευτικό συναίσθημα και αυτό είναι εμφανές από τις διάφορες τελετές τους. 
Προς το τέλος του εξαμήνου, ο καθηγητής μοιράστηκε μαζί μας ένα βίντεο που δημοσίευσε ένα άτομο των Μάγια στο Facebook. 
Ένα από τα πρώτα πράγματα που ανέφερε ήταν η τελετή saka. 
Το Saka είναι όταν οι Μάγια κάνουν προσφορές και προσευχές στους θεούς. 
Σε αυτό το βίντεο, το άτομο έλεγε πώς κάθε φορά που η γιαγιά του ήταν παρούσα σε εκδήλωση ασθενειών, προσέφερε saka για εννέα ημέρες. 
Όταν έδινε saka, καθόταν στην αιώρα της λέγοντας τις προσευχές της, και όταν ολοκληρωνόταν η διαδικασία, έκανε μια θυσία. 
Η θυσία ήταν συνήθως ενός ψητού κοτόπουλου που θα προσέφερε στους θεούς των Μάγια. 
Η γιαγιά του θα ολοκλήρωνε όλη αυτή τη διαδικασία με την ελπίδα ότι οι θεοί θα φρόντιζαν η ασθένεια να μην φτάσει ή τουλάχιστον να φτάσει με μικρή ένταση. Όμως αυτό δεν θα το ζητούσε μόνο για τους Μάγια. 
Για αυτές τις εννέα νύχτες, θα έδινε saka για όλους στον κόσμο. 
Αυτό συμβαίνει επειδή οι Μάγια δεν σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους. 
Οι εγωκεντρικές απόψεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους και πώς μπορούν εκείνοι να προχωρήσουν στη ζωή. 
Αυτό δεν συμβαίνει με τους Μάγια. 
Ο καθένας είναι kѐetil, και επομένως ο καθένας αξίζει να προστατευθεί. 
Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος εάν οι άνθρωποι σκέφτονταν πραγματικά τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων αντί να επικεντρώνονται μόνο στις δικές τους…
Μία από τις τελευταίες πτυχές του πολιτισμού των Μάγια που με βοήθησε να ξανασκεφτώ τον εαυτό μου και τη ζωή μου είναι πώς ζουν οι Μάγια σε αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούμε «φτώχεια». 
Χρησιμοποιώ τον όρο «φτώχεια», ως κοινωνικά κατασκευασμένο από εκείνους που έχουν συσσωρεύσει «πλούτο», ανεφερόμενη στην φτώχεια ως έλλειψη χρημάτων. Ναι, οι περισσότεροι Μάγια ζουν από το Milpa τους (το όνομα για τα χωράφια τους) και ναι, χωρίς να μπορούν να πουλήσουν το Nal (καλαμπόκι), οι περισσότεροι Μάγια δεν μπορούν να βγάλουν λεφτά, αλλά είναι πλούσιοι με πολλούς άλλους τρόπους παρά τον υλικό πλούτο. 
Οι σχέσεις τους μεταξύ τους και η πίστη τους και μόνο τους καθιστά πιο πλούσιους από τους ανθρώπους που έχουν πολλά χρήματα. 
Εστιάζοντας την προσοχή μας από αυτό που δεν έχουμε σε αυτό που έχουμε, όπως το φαγητό, το καταφύγιο, την υγεία, την οικογένεια και τους φίλους/ες, είναι ένας τρόπος να ζεις μια πλούσια ζωή.
Εξετάζοντας τον πολιτισμό των Μάγια, κατάφερα να αξιολογήσω εκ νέου τη ζωή μου. Η ισότητα και ο σεβασμός είναι βασικές αξίες στον πολιτισμό των Μάγια και αντικατοπτρίζοναι σε ό,τι κάνουν. 
Τόσοι πολλοί άνθρωποι στον κόσμο σήμερα ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους και πώς μπορούν να προχωρήσουν ή να βελτιώσουν τη ζωή τους. 
Μέσω της επαναξιολόγησης και του προβληματισμού, ίσως οι άνθρωποι συνειδητοποιήσουν πώς τα υλικά αντικείμενα δεν έχουν καμία πραγματική σημαντική αξία, αλλά οι τρόποι με τους οποίους παρουσιάζουμε τον εαυτό μας και σεβόμαστε τους άλλους είναι αυτό που έχει αξία. 
Μόλις μάθουμε ότι είμαστε όλοι εξίσου άνθρωποι και αλλάξουμε την ερώτηση από το «πώς μπορώ να βελτιώσω τη ζωή μου;» στο «πώς μπορώ να βελτιώσω τη ζωή κάποιου άλλου;» 
Μόλις αρχίσουμε να βάζουμε τη ζωή άλλων ανθρώπων πριν από τη δική μας, οι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουμε ότι οι ενέργειές μας –όσο μικρές και αν είναι– μπορούν να έχουν αντίκτυπο στο αποτέλεσμα της ζωής κάποιου άλλου, ή ακόμα και στον κόσμο. 
Όλα ξεκινούν με το να αφιερώσουμε χρόνο για να επανεκτιμήσουμε τον εαυτό μας, συνειδητοποιώντας τι είναι πραγματικά σημαντικό σε αυτόν τον κόσμο.

Πιστεύετε ότι οι Μάγια έχουν πολύτιμα μαθήματα για τον υπόλοιπο κόσμο; Υπάρχουν στοιχεία του πολιτισμού των Μάγια που θα θέλατε να ενσωματώσετε στη ζωή σας; Στείλτε μου τις σκέψεις σας στο: rebecca.diers@cortland.edu
*Η Rebecca Diers ασχολείται με το πρακτορείο Pressenza ως μέρος της επαγγελματικής της γραφής στοΠανεπιστήμιο SUNY Cortland. Οι σπουδές της στην Ανθρωπολογία τροφοδοτούν το πάθος της για την κατανόηση διαφορετικών πολιτισμών και τη σύνδεσή τους με ανθρώπους. Χρησιμοποιεί τη γραφή ως τρόπο να κατανοήσει τον κόσμο και να εμπνεύσει την αίσθηση της ανθρωπότητας ως σύνολο στο κοινό που απευθύνεται.

pressenza.com

Ποιός ήταν ο Μπάμπης ο Φλου του Παύλου Σιδηρόπουλου

Ο Μπάμπης ο Φλου , ποσο οικείο και ταυτόχρονα πόσο άγνωστο πρόσωπο σε όλους μας! 
Ναναι αραγε μοναχός στο Άγιο Όρος ; 
Ναναι άραγε κάποιος άγνωστος; 
Ναναι προϊόν της φαντασίας του Παύλου Σιδηρόπουλου; 
Τι μας νοιαζει; 
Είναι ωραίος ο Μπάμπης ο Φλου ...
«Πείραζε τις μελαχρινές ήταν ωραίος, ο Μπάμπης ο φλου τσιμπολογούσε τις ξανθές ήταν ωραίος, ο Μπάμπης ο φλου. 

Πείραζε όποιον του ‘ρχότανε χωρίς να το σκεφτεί κι άμα ψιλοβαριότανε άραζε όπου ‘βρισκε να λιαστεί»
Όντως ήταν ωραίος ο Μπάμπης ο Φλου!
Και από το 1978 χρονιά που ο Έλληνας πρίγκηπας της ροκ ο Παύλος Σιδηρόπουλος, μαζί με το συγκρότημα «Σπυριδούλα» έσπασαν ένα ταμπού για την ελληνική ροκ σκηνή, αφού ήταν η πρώτη φορά, που χρησιμοποιήθηκε σε όλα τα τραγούδια ελληνικός στίχος , έγινε και διάσημος και διαχρονικός ο Μπάμπης που ταβλεπε όλα φλου…

 Η επιλογή των δημιουργών να τραγουδήσουν ροκ στα ελληνικά, αρχικά ξάφνιασε το κοινό, αλλά η ανταπόκριση ήταν μεγάλη και ίσως απρόσμενη. 
Ο δίσκος «Φλου» μπήκε στις προθήκες των δισκοπωλείων τον Μάιο του 1979 και θεωρείται σταθμός στην ελληνική ροκ σκηνή, αφού περιελάβανε σπουδαία κομμάτια που σήμερα θεωρούνται κλασικά: 
Ο Μπάμπης ο Φλου, 
Μου πες θα φύγω, 
Πού να γυρίζεις, 
Ξέσπασμα, 
Οι σοβαροί κλόουν, 
Το ’69 με κάποιο φίλο, Στην Κ., 
Η ώρα του Stuff, 
Τω αγνώστω Θεώ.
Εν κατακλείδι,  ηχογράφησαν  ένα ροκ δίσκο με ελληνικό στίχο ο οποίος συντρόφεψε και ακόμη εν έτη 2021 συντροφεύει,  πολλές γενιές.

Ποιος ήταν όμως αυτός ωραίος τύπος ο Μπαμπης ο Φλου;
Ήταν υπαρκτό πρόσωπο των Εξαρχείων της εποχής ή μήπως απλά ένας ήρωας της φαντασίας του Σιδηρόπουλου;
Άλλοι είπαν ότι το πρόσωπο αυτό δεν υπήρξε ποτέ και ήταν μια έμπνευση του Σιδηρόπουλου, άλλοι είπαν ότι ο άνθρωπος αυτός χάθηκε ή πέθανε. 
Άλλοι ότι έφυγε για το εξωτερικό, αλλά είναι ζωντανός.
Για την ταυτότητα του προσώπου, έχουμε την εκδοχή του Νίκου Τζονιχάκη , φίλου, του Παύλου,  
ο οποίος διαβεβαιώνει πως ο περίφημος Μπάμπης, ήταν ο δικός του πατέρας, άνεργος, θυμόσοφος και επιρρεπής στο ποτό.
Πριν λίγα χρόνια όμως,  σε μια ιστοσελίδα,  ένας συμπαθέστατος μοναχός του Αγίου Όρους   αποκάλυψε ότι αυτός είναι ο περίφημος Μπάμπης.

Ισχυρίστηκε πως, πριν μονάσει, είχε το ψευδώνυμο Μπάμπης ο Φλου και πως γι’ αυτόν ο Παύλος έγραψε το τραγούδι
Συγκινημένος ο μοναχός Προκόπιος μίλησε στο tilegrafima.gr για εκείνα τα ανέμελα χρόνια στα Εξάρχεια, για μια άλλη ζωή που βίωνε στα νιάτα του, για τη φιλία που τον συνέδεε με τον Παύλο Σιδηρόπουλο και για το γεγονός οτι και ο ίδιος υπήρξε μουσικός που έπαιζε μπάσο και φυσαρμόνικα. 
 Δεν ζει πλέον στα Εξάρχεια. Σπίτι του, είναι ένα κελί και σύντροφοί του λίγοι μοναχοί στην Αθωνική Πολιτεία, κοντά στην περιοχή Καψάλα.

Όποιος στην τελική  αν ήταν ή δεν ήταν ο Μπάμπης, ήταν σίγουρα ωραίος ως Φλου. 
Στην τελική, τι πιο ωραίο να μπορεί κανείς να αράζει όπου βρίσκεται, απλά για να λιαστεί
Εξάλλου ακόμα και αν είναι ψέμα αυτή η μαρτυρία είναι πολύ ωραία για να την χαλάσουμε με  μια πεζή αλήθεια

https://www.dikastiko.gr/