Žižek knows! Τι σχέση μπορεί να έχουν ο Χέγκελ, το WikiLeaks και η Λέιντι Γκάγκα σε μία και μόνο συνέντευξη;
«Ας μιλήσουμε ειλικρινά, όχι άλλες βλακείες, το μεγαλύτερο κομμάτι της αριστεράς με μισεί, ακόμη κι αν υποτίθεται ότι είμαι ένας από τους κορυφαίους κομμουνιστές διανοούμενους» – Ζίζεκ, Γκάρντιαν 15 Ιουλίου 2011.
Ο Στούαρτ Τζέφρις (Stuart Jeffries) επιχείρησε πριν λίγες μέρες να σκιαγραφήσει το προφίλ του Σλαβόι Ζίζεκ για την εφημερίδα Γκάρντιαν.Τον συνάντησε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του τελευταίου στο Λονδίνο, όπου βρέθηκε για την προώθηση του τελευταίου του βιβλίου «Ζώντας σε έσχατους καιρούς» και για μια συζήτηση με τον Τζούλιαν Ασσάνζ, την οποία συντόνισε η γνωστή από το Democracy now! Έιμι Γκούντμαν. «Η πρώτη δουλειά ενός αναγνώστη ή κάποιου που προσπαθεί να πάρει συνέντευξη από το Ζίζεκ είναι να δημιουργήσει πολύ γρήγορα ένα δίκτυο από νοηματικές γέφυρες με σκοπό τη σύνδεση των φαινομενικά αυτόνομων πεδίων της σκέψης του», αναφέρει ο δημοσιογράφος της Γκάρντιαν υποψιασμένος για το δύσκολο έργο του. Αποτιμώντας προκαταβολικά τα αποτελέσματα της συζήτησης, μπορούμε μάλιστα να πούμε ότι τα κατάφερε πολύ καλά.
Ας ξεκινήσουμε όμως διαβάζοντας τη συνέντευξη ανάποδα, απ’ το σημείο που ετοιμάζεται να φύγει ενημερώνοντας πως πάει να δει με το γιο του «Τρανσφόρμερς».
Ο Στούαρτ Τζέφρις τον ενημερώνει πως η ταινία είναι τραγική, για να λάβει την απάντηση πως πολλές ταινίες είναι τραγικές αλλά «πάντοτε όμως υπάρχει κάτι που αξίζει να δεις». Ίσως αυτό θα μπορούσε να είναι και το μότο όλων όσων θεωρούνε ότι πολύς λόγος γίνεται για το Ζίζεκ, ενώ πολύ λίγα ουσιαστικά πράγματα έχει τελικά να μας πει.
«Ο Τζούλιαν Ασσάνζ είναι τρομοκράτης, αλλά με τον τρόπο που ήταν κι ο Γκάντι»
Κάτι λοιπόν που άξιζε στην προκειμένη συνέντευξη ήταν οι αναφορές στον Τζούλιαν Ασσάνζ και το WikiLeaks. Είναι αλήθεια πως είσαι τρομοκράτης λέει κάποια στιγμή ο Ζίζεκ στον Ασσάνζ κατά τη διάρκεια της συζήτησης τους: «Είσαι τρομοκράτης με τον τρόπο που ήταν και ο Γκάντι.
Προσπάθησε να σταματήσει την κανονική λειτουργία του Βρετανικού κράτους στην Ινδία. Εσύ προσπαθείς να σταματήσεις την κανονική λειτουργία της ροής των πληροφοριών».
Όπως έγραφε και σε ένα σχετικό κείμενο αυτό που θέλει να αντικρούσει ο Σλοβένος φιλόσοφος είναι μια φιλελεύθερη ερμηνεία του WikiLeaks που το βλέπει σαν άλλη μια περίπτωση «ερευνητικής δημοσιογραφίας».
Μ’ αυτό τον τρόπο δε θα διέφερε και πολύ από την ιδεολογία χολιγουντιανών υπερπαραγωγών όπως το «All the President’s Men» ή το «The Pelican Brief».
Το σενάριο γνωστό: ένα απλό καθημερινό ζευγάρι ανακαλύπτει ξαφνικά ένα σκάνδαλο που αγγίζει τον Πρόεδρο και τον οδηγεί τελικά σε παραίτηση.
Τι είναι αυτό που μένει στο τέλος; «Δεν είναι βέβαια ότι η διαφθορά αγγίζει την κορυφή, αλλά το πόσο υπέροχη είναι μια χώρα, που δυο απλοί, καθημερινοί άνθρωποι σαν εμένα και σένα μπορούν να ρίξουν τον πρόεδρο, τον ισχυρότερο άνθρωπο του κόσμου!» σημειώνει σαρκαστικά ο Ζίζεκ.
Αντίθετα, η λειτουργία του WikiLeaks (και η επικινδυνότητά του για το σύστημα) έγκειται σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο.
«Αυτό που το σύστημα βρίσκει ανυπόφορο είναι την αποκάλυψη της υποκρισίας, πάνω στην οποία βασίζεται όλη η ισχύς του», τονίζει στη συνέντευξη.
Η θέση αυτή σχετίζεται με τη συνολικότερη θεώρησή του για την ιδεολογία, η οποία τον ακολουθεί στο σύνολο του έργου του με αξιοσημείωτη συνοχή.
Για τον Ζίζεκ το βασικό στοιχείο της μαρξιστικής θεωρίας της ιδεολογίας είναι πως εμμένει στο ότι η παραγνώριση της κοινωνικής πραγματικότητας δεν είναι ένα πέπλο ψεύδους αλλά καταστατικός όρος της αναπαραγωγής αυτής ακριβώς της πραγματικότητας.
Εκεί που δίνει έμφαση, με άλλα λόγια δεν είναι σ’ αυτό που οι άνθρωποι «δεν ξέρουν, αλλά το κάνουν», όσο σε εκείνο που «το ξέρουν, αλλά συνεχίζουν να το κάνουν».
Αυτό έχει να κάνει με τη λειτουργία του “as if” στη συμπεριφορά των ανθρώπων.«Δε μάθαμε κάτι πραγματικά καινούργιο από το WikiLeaks.
Ο Τζούλιαν είναι σαν το αγόρι που μας λέει ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός – μέχρι τότε όλοι συμπεριφερόντουσαν σαν ο βασιλιάς να φορούσε ρούχα».
Και συνεχίζει με ένα παράδειγμα πιο κοντά στο προσωπικό του στυλ: «Είναι σαν τον άντρα που ξέρει πως η γυναίκα του τον απατάει από δω κι από κει, αλλά μέχρι να μάθει με λεπτομέρειες τί ακριβώς είχε κάνει, μπορεί να συμπεριφέρεται σαν να μην έχει πάει τίποτε απολύτως στραβά.
Ο Τζούλιαν καταστρέφει ακριβώς αυτό το πρόσχημα».
Όλοι υποψιάζονταν αυτά που ήρθαν στο φως από το WikiLeaks.
Είναι άλλο όμως να το υποψιάζεσαι και άλλο να αποκαλύπτονται όλες οι λεπτομέρειες μπροστά στα μάτια σου.
Ο βασιλιάς είναι γυμνός λοιπόν.
Τώρα πώς μπορεί κάποιος να συνεχίσει να παριστάνει πως δε βλέπει τη γύμνια του;
Ενδιαφέρουσες οι παρατηρήσεις, αλλά μην έχει κανείς την αυταπάτη ότι όλη η συζήτηση κύλησε κατ’ αυτό τον τρόπο.
Προφανώς, παρεμβάλλονταν τα γνωστού επιπέδου ανέκδοτά του Ζίζεκ: Ο γιατρός λέει στο σύζυγο ότι υπάρχει ένα καλό κι ένα κακό νέο.
Το καλό είναι ότι θα ζήσει η γυναίκα του, το κακό είναι ότι δε θα μπορέσουν να ξανακάνουν σεξ.
Ο σύζυγος εξεγείρεται.
Και ποιο είναι το αστείο;
Ο γιατρός αστειεύεται.
Η γυναίκα του δεν είναι ζωντανή
Όποιος θέλει μπορεί να το διαπιστώσει και μόνος του ακολουθώντας τη συμβουλή του Στούαρτ Τζέφρις ότι αξίζει να αναζητήσει κανείς στο YouTube τη σχετική σκηνή, μόνο και μόνο για να δει πόσο ηρωικά η Γκούντμαν και ο Ασσάνζ προσπαθούν να κρύψουν την αηδία τους για το ανέκδοτο.
«Έπρεπε να αφήσω ένα περιθώριο στην πιθανότητα να είμαι ο εραστής της Λέιντι Γκάγκα».
Κι ανάμεσα σ’ όλα αυτά η Λέιντι Γκάγκα!
Πώς καταφέρνει κι έχει τον πρώτο λόγο στη συνέντευξη;
Μια αναρχική ομάδα του Λονδίνου έχει την απάντηση. «Υπάρχει μια ομάδα αναρχικών κι αριστεριστών εδώ στο Λονδίνο που με μισεί», αναφέρει γελώντας στο δημοσιογράφο στην αρχή της συνέντευξης.
Και συνεχίζει λίγο παρακάτω «Ας μιλήσουμε ειλικρινά, όχι άλλες βλακείες, το μεγαλύτερο κομμάτι της αριστεράς με μισεί, ακόμη κι αν υποτίθεται ότι είμαι ένας από τους κορυφαίους κομμουνιστές διανοούμενους».
Αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα είναι ότι η ομάδα αυτή με ψεύτικο λογαριασμό στο facebook διακίνησε ότι «κάτι παίζει» ανάμεσα στο Ζίζεκ και τη Στέφανι Τζοάν Αντζελίνα Γκερμανότα, γνωστή ως Λέιντι Γκάγκα (Lady Gaga).
Επρόκειτο απλά για φάρσα, που οδήγησε όμως στην αναπαραγωγή του νέου σαν να ήταν πραγματικότητα.
Ο Ζίζεκ έπεσε θύμα των ίδιων των αναλύσεων του.
Όλοι γνώριζαν ότι δεν ισχύει η πολυπόθητη σχέση, αλλά συμπεριφέρονταν σαν να ισχύει.
Η είδηση έπαιξε μεταξύ άλλων στη Νιου Γιορκ Ποστ ενώ η Ντέιλι Σταρ έφτασε να γράφει ότι «οι φίλοι της ανησυχούν ότι ο Σλοβένος Ζίζεκ γεμίζει το μυαλό της Λέιντι Γκάγκα με τις εξτρεμιστικές του ιδέες».
Όπως παρατηρεί βέβαια ο Στούαρτ Τζέφρις, ο Ζίζεκ δεν ενοχλήθηκε τόσο από αυτή την «αδικαιολόγητη εγελιανή διαλεκτική αντιστροφή», αφού ο φόβος ότι η Λέιντι Γκάγκα θα μπορούσε να διαφθείρει το Ζίζεκ με τις εξτρεμιστικές της ιδέες είναι εξίσου πραγματικός! Αυτό που τον πείραξε ήταν ότι σύμφωνα με τις ίδιες διαρροές του facebook η σχέση τους εδραιώθηκε μέσα από τη συζήτηση για την αποδόμηση της πατριαρχικής ιδεολογίας, το φεμινισμό και την έννοια της συλλογικής ανθρώπινης ευθύνης.
Αυτό θεωρήθηκε ανυπόφορη προσβολή.
«Δε λέω τέτοιου είδους πράγματα. Μπορείς να φανταστείς πιο βαρετό βράδυ απ’ αυτό;». «Και πως θα περνούσες λοιπόν ένα βράδυ με τη Λέιντι Γκάγκα;».
Ο Ζίζεκ αποφεύγει να απαντήσει. «Σε μια συζήτηση κάνει πολλά πράγματα, αλλά το να απαντάει στις ερωτήσεις δεν είναι ένα απ’ αυτά», σχολιάζει ο Τζέφρις.
Το καταληκτικό σχόλιο πάντως του Ζίζεκ ήταν να αναγνωρίσει το λάθος του για το ότι αρνήθηκε κατηγορηματικά κάθε πιθανή σχέση όταν τον ρωτούσαν οι δημοσιογράφοι. «Έπρεπε να είχα πει «ουδέν σχόλιο» αφήνοντας ένα περιθώριο στην πιθανότητα να είμαι ο εραστής της».
Λίγο πριν το τέλος πίνοντας μερικές γουλιές από τη ζεστή σοκολάτα του και σκουπίζοντας τα γένια του ομολογεί: «Μιλώντας ειλικρινά, δε θα έπρεπε να είμαι αυτός ο άνθρωπος που μιλάει για το «Σκοτεινό Ιππότη», το Χέγκελ, την αξία των WikiLeaks και τη Λέιντι Γκάγκα.
Θα έπρεπε να είμαι ένας μέτριος καθηγητής φιλοσοφίας στη Λιουμπλιάνα».
Η παράλληλη αναφορά στο Χέγκελ, το WikiLeaks και τη σχέση του με τη Λέιντι Γκάγκα οδηγεί πολλούς από τους αναγνώστες του να φρίττουν, όχι άδικα είναι η αλήθεια.
Για όσους πάλι τον βλέπουν σαν άλλο «Έλβις Πρίσλεϊ της πολιτισμικής θεωρίας» αυτές οι αναφορές είναι οι πλέον διασκεδαστικές.
Άλλωστε κάθε σταρ που σέβεται τον εαυτό του έχει και τους μύθους που τον ακολουθούν ...
Γιατί όχι κι ο Ζίζεκ;
~~~~~~~~~~~~~~~~~~
επιμέλεια-μετάφραση: Κώστας Γούσης (ομάδα alterthess.gr )
