Rolf Dobelli:”Από τότε που άρχισα να συγκεντρώνω και να περιγράφω τις γνωστικές πλάνες, συχνά με ρωτούν: Κύριε Dobelli, πως τα καταφέρνετε να ζείτε χωρίς πλάνες; Απαντώ ότι δεν τα καταφέρνω”…
Ο εγκέφαλός μας δεν είναι αλάνθαστος, καθόλου μάλιστα.
Άλλωστε, μας οδηγεί συχνά, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε, σε λανθασμένες εκτιμήσεις και σε κακές αποφάσεις στην επαγγελματική ή στην προσωπική μας ζωή.
Σ’ αυτό το βιβλίο, που διαβάζεται πλέον από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, ο Rolf Dobelli μας μαθαίνει, σε 52 σύντομα κείμενα με έξυπνα παραδείγματα, να εντοπίζουμε και να αποφεύγουμε τις “γνωστικές πλάνες”, αυτές τις παγίδες του μυαλού στις οποίες όλοι κινδυνεύουμε να πέσουμε κάθε στιγμή.
– Γιατί υπερεκτιμούμε συστηματικά τις ικανότητες και τις γνώσεις μας;
– Γιατί λέμε πάντα “ναι” στους συμπαθητικούς ανθρώπους;
– Γιατί προτιμάμε να έχουμε ένα εσφαλμένο σχεδιάγραμμα πόλης παρά κανένα σχεδιάγραμμα;
Είναι γεγονός: το να καταλάβουμε πώς και πόσο εύκολα μπορούμε να ξεγελαστούμε μας παρέχει σαφές πλεονέκτημα απέναντι στους άλλους… Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
“Ο Rolf Dobelli διαθέτει φαντασία και ρεαλισμό μαζί, συνδυασμό που έχουμε να συναντήσουμε από τους σοφούς της Αναγέννησης”. –Nassim Taleb, συγγραφέας του Μαύρου Κύκνου
Όλα άρχισαν το φθινόπωρο του 2004 σε μια εσπερίδα.
Μετά από πρόσκληση του εκδότη Χούμπερτ Μπούρντα, πήγα στο Μόναχο για να συμμετάσχω σ’ αυτό που αποκαλούμε «ανεπίσημη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ διανοουμένων».
Ως τότε δεν είχα ποτέ θεωρήσει τον εαυτό μου «διανοούμενο» (σπούδασα οικονομικά και έγινα επιχειρηματίας-το εντελώς αντίθετο ενός διανοουμένου, αλλά είχα δημοσιεύσει δύο μυθιστορήματα και, καταπώς φαίνεται, αυτό αρκούσε.
Ένας από τους συνδαιτυμόνες ήταν ο Nassim Nicholas Taleb, άγνωστος τότε χρηματιστής της Γουόλ Στριτ, λάτρης της φιλοσοφίας.
Με σύστησαν ως γνώστη των Άγγλων και Σκοτσέζων φιλοσόφων του Διαφωτισμού, ιδίως του Ντέιβιντ Χιουμ.
Προφανώς με είχαν μπερδέψει με κάποιον άλλον.
Δεν είπα τίποτα, αρκέστηκα σε αμήχανα χαμόγελα προς την ομήγυρη και άφησα τη σιωπή μου να δημιουργήσει την εντύπωση ότι είχα τεράστιες φιλοσοφικές γνώσεις.
Ο Nassim Nicholas Taleb πήρε αμέσως μια καρέκλα που βρισκόταν εκεί, τη χτύπησε ελαφρά για να διαπιστώσει αν είναι γερή και με κάλεσε να καθίσω δίπλα του.
Ευτυχώς, μετά από λίγα λόγια για τον Χιουμ, η συζήτηση δεν άργησε να προσανατολιστεί πάλι προς τη Γουόλ Στριτ, πράγμα που μου επέτρεψε τουλάχιστον να την παρακολουθήσω.
Αστειευτήκαμε για τα συστηματικά λάθη που κάνουν οι διευθύνοντες σύμβουλοι-χωρίς να αφήνουμε τους εαυτούς μας απέξω.
Θυμηθήκαμε απίθανα γεγονότα που, με τη χρονική απόσταση, εμφανίζονταν πλέον λιγότερο απίθανα.
Κοροϊδεύαμε τους επενδυτές οι οποίοι, παρά την πτώση των αξιών, ήταν ανίκανοι να αποχωριστούν τις μετοχές τους.
Στη συνέχεια, ο Nassim Nicholas Taleb μου έστειλε χειρόγραφες σελίδες που σχολίασα, ασκώντας ενίοτε κριτική, και οι οποίες εντάχθηκαν σε αυτό που έμελλε να γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ, τον Μαύρο Κύκνο.
Η πρωτοφανής επιτυχία του βιβλίου επέτρεψε στον συγγραφέα του να μπει στον κλειστό κύκλο των μεγαλύτερων διανοουμένων του κόσμου.
Από την πλευρά μου, άρχισα να καταβροχθίζω την υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με την “Ευρετική (Heuristics) και τα γνωστικά σύνδρομα” με όλο και ζωηρότερη περιέργεια.
Παράλληλα, συζητούσα εκτενώς με πολλές προσωπικότητες που ανήκαν στους διανοουμένους της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ.
Χρόνια αργότερα συνειδητοποίησα ότι εκτός από τη συγγραφική και επαγγελματική μου εργασία είχα κάνει μια πραγματική μελέτη κοινωνικής και γνωστικής ψυχολογίας
Αυτά τα λάθη αντίληψης ,ή “γνωστικές πλάνες”, συνιστούν συστηματική απόκλιση από τον ορθολογισμό, δηλαδή από τη βέλτιστη, λογική, συνετή σκέψη και συμπεριφορά.
Η λέξη «συστηματική» είναι σημαντική, γιατί τα λάθη μας στην εκτίμηση των πραγμάτων ακολουθούν συχνά την ίδια κατεύθυνση.
Για παράδειγμα, μας συμβαίνει πολύ συχνότερα να υπερεκτιμάμε τις γνώσεις μας παρά να τις υποτιμάμε.
Επίσης, ο κίνδυνος της απώλειας μας κινητοποιεί πολύ γρηγορότερα από την προοπτική του κέρδους.
Ένας μαθηματικός θα μιλούσε για «στρεβλή» (ασύμμετρη) κατανομή των γνωστικών λαθών μας.
Ευτυχώς η ασυμμετρία καθιστά μερικές φορές αυτά τα λάθη προβλέψιμα.
Προσπαθώντας να αξιοποιήσω τους καρπούς της συγγραφικής και επαγγελματικής μου δραστηριότητας, άρχισα να φτιάχνω μια λίστα συστηματικών γνωστικών σφαλμάτων συγκεντρώνοντας σημειώσεις και προσωπικές εμπειρίες.
Δεν είχα πρόθεση να τα δημοσιεύσω· το έκανα για μένα και μόνο.
Και δεν άργησα να διαπιστώσω ότι αυτή η λίστα ήταν χρήσιμη, όχι μόνο για τις οικονομικές μου επενδύσεις αλλά και για τη δουλειά και την προσωπική μου ζωή.
Η γνώση των αδυναμιών της ανθρώπινης σκέψης με καθιστούσε πιο στοχαστικό, πιο συνετό και γαλήνιο: αναγνώριζα τις δικές μου γνωστικές πλάνες στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμουν προτού προλάβουν να μου προξενήσουν σημαντική ζημιά.
Και για πρώτη φορά καταλάβαινα την παράλογη συμπεριφορά των άλλων, πράγμα που μου επέτρεπε να προστατευτώ ή και να επωφεληθώ από αυτή.
Τέλος, κυρίως, μπορούσα να ξορκίσω το φάντασμα του ανορθολογισμού – είχα στα χέρια μου κατηγορίες, έννοιες και εξηγήσεις για να το διώξω!
Μετά τον Βενιαμίν Φραγκλίνο/Benjamin Franklin το μπουμπουνητό και ο κεραυνός δεν έγιναν σπανιότερα, ηπιότερα ή λιγότερο βροντερά· έγιναν όμως λιγότερο αγχογόνα, και το ίδιο ισχύει για τις παράλογες σκέψεις ή τους τρόπους συμπεριφοράς μου.
Φίλοι με τους οποίους συζητούσα αυτό το ζήτημα άρχισαν να ενδιαφέρονται για τις εργασίες μου.
Το ενδιαφέρον τους υπήρξε τόσο ζωηρό, που με οδήγησε στο να δημοσιεύω εβδομαδιαία χρονικά στις εφημερίδες Frank- furter Allgemeine Zeitung και SonntagsZeitung, να δίνω πολλές διαλέξεις, κυρίως σε κοινό από γιατρούς,
επενδυτές,
διοικητικά συμβούλια και διευθύνοντες συμβούλους, και, τελικά, να συντάξω αυτό το μικρό βιβλίο.
Να το λοιπόν.
Έχετε πλέον σήμερα στα χέρια σας όχι την ευτυχία, αλλά μια ασφάλεια μπροστά στον κίνδυνο να προξενήσετε εσείς ο ίδιος τη δυστυχία σας.*
*Είναι από τον πρόλογο του βιβλίου Η τέχνη της καθαρής σκέψης του Ρολφ Ντομπέλλι/Rolf Dobelli, 2011
Άλλωστε, μας οδηγεί συχνά, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε, σε λανθασμένες εκτιμήσεις και σε κακές αποφάσεις στην επαγγελματική ή στην προσωπική μας ζωή.
Σ’ αυτό το βιβλίο, που διαβάζεται πλέον από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, ο Rolf Dobelli μας μαθαίνει, σε 52 σύντομα κείμενα με έξυπνα παραδείγματα, να εντοπίζουμε και να αποφεύγουμε τις “γνωστικές πλάνες”, αυτές τις παγίδες του μυαλού στις οποίες όλοι κινδυνεύουμε να πέσουμε κάθε στιγμή.
– Γιατί υπερεκτιμούμε συστηματικά τις ικανότητες και τις γνώσεις μας;
– Γιατί λέμε πάντα “ναι” στους συμπαθητικούς ανθρώπους;
– Γιατί προτιμάμε να έχουμε ένα εσφαλμένο σχεδιάγραμμα πόλης παρά κανένα σχεδιάγραμμα;
Είναι γεγονός: το να καταλάβουμε πώς και πόσο εύκολα μπορούμε να ξεγελαστούμε μας παρέχει σαφές πλεονέκτημα απέναντι στους άλλους… Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου.
“Ο Rolf Dobelli διαθέτει φαντασία και ρεαλισμό μαζί, συνδυασμό που έχουμε να συναντήσουμε από τους σοφούς της Αναγέννησης”. –Nassim Taleb, συγγραφέας του Μαύρου Κύκνου
Όλα άρχισαν το φθινόπωρο του 2004 σε μια εσπερίδα.
Μετά από πρόσκληση του εκδότη Χούμπερτ Μπούρντα, πήγα στο Μόναχο για να συμμετάσχω σ’ αυτό που αποκαλούμε «ανεπίσημη ανταλλαγή απόψεων μεταξύ διανοουμένων».
Ως τότε δεν είχα ποτέ θεωρήσει τον εαυτό μου «διανοούμενο» (σπούδασα οικονομικά και έγινα επιχειρηματίας-το εντελώς αντίθετο ενός διανοουμένου, αλλά είχα δημοσιεύσει δύο μυθιστορήματα και, καταπώς φαίνεται, αυτό αρκούσε.
Ένας από τους συνδαιτυμόνες ήταν ο Nassim Nicholas Taleb, άγνωστος τότε χρηματιστής της Γουόλ Στριτ, λάτρης της φιλοσοφίας.
Με σύστησαν ως γνώστη των Άγγλων και Σκοτσέζων φιλοσόφων του Διαφωτισμού, ιδίως του Ντέιβιντ Χιουμ.
Προφανώς με είχαν μπερδέψει με κάποιον άλλον.
Δεν είπα τίποτα, αρκέστηκα σε αμήχανα χαμόγελα προς την ομήγυρη και άφησα τη σιωπή μου να δημιουργήσει την εντύπωση ότι είχα τεράστιες φιλοσοφικές γνώσεις.
Ο Nassim Nicholas Taleb πήρε αμέσως μια καρέκλα που βρισκόταν εκεί, τη χτύπησε ελαφρά για να διαπιστώσει αν είναι γερή και με κάλεσε να καθίσω δίπλα του.
Ευτυχώς, μετά από λίγα λόγια για τον Χιουμ, η συζήτηση δεν άργησε να προσανατολιστεί πάλι προς τη Γουόλ Στριτ, πράγμα που μου επέτρεψε τουλάχιστον να την παρακολουθήσω.
Αστειευτήκαμε για τα συστηματικά λάθη που κάνουν οι διευθύνοντες σύμβουλοι-χωρίς να αφήνουμε τους εαυτούς μας απέξω.
Θυμηθήκαμε απίθανα γεγονότα που, με τη χρονική απόσταση, εμφανίζονταν πλέον λιγότερο απίθανα.
Κοροϊδεύαμε τους επενδυτές οι οποίοι, παρά την πτώση των αξιών, ήταν ανίκανοι να αποχωριστούν τις μετοχές τους.
Στη συνέχεια, ο Nassim Nicholas Taleb μου έστειλε χειρόγραφες σελίδες που σχολίασα, ασκώντας ενίοτε κριτική, και οι οποίες εντάχθηκαν σε αυτό που έμελλε να γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ, τον Μαύρο Κύκνο.
Η πρωτοφανής επιτυχία του βιβλίου επέτρεψε στον συγγραφέα του να μπει στον κλειστό κύκλο των μεγαλύτερων διανοουμένων του κόσμου.
Από την πλευρά μου, άρχισα να καταβροχθίζω την υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με την “Ευρετική (Heuristics) και τα γνωστικά σύνδρομα” με όλο και ζωηρότερη περιέργεια.
Παράλληλα, συζητούσα εκτενώς με πολλές προσωπικότητες που ανήκαν στους διανοουμένους της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ.
Χρόνια αργότερα συνειδητοποίησα ότι εκτός από τη συγγραφική και επαγγελματική μου εργασία είχα κάνει μια πραγματική μελέτη κοινωνικής και γνωστικής ψυχολογίας
Αυτά τα λάθη αντίληψης ,ή “γνωστικές πλάνες”, συνιστούν συστηματική απόκλιση από τον ορθολογισμό, δηλαδή από τη βέλτιστη, λογική, συνετή σκέψη και συμπεριφορά.
Η λέξη «συστηματική» είναι σημαντική, γιατί τα λάθη μας στην εκτίμηση των πραγμάτων ακολουθούν συχνά την ίδια κατεύθυνση.
Για παράδειγμα, μας συμβαίνει πολύ συχνότερα να υπερεκτιμάμε τις γνώσεις μας παρά να τις υποτιμάμε.
Επίσης, ο κίνδυνος της απώλειας μας κινητοποιεί πολύ γρηγορότερα από την προοπτική του κέρδους.
Ένας μαθηματικός θα μιλούσε για «στρεβλή» (ασύμμετρη) κατανομή των γνωστικών λαθών μας.
Ευτυχώς η ασυμμετρία καθιστά μερικές φορές αυτά τα λάθη προβλέψιμα.
Προσπαθώντας να αξιοποιήσω τους καρπούς της συγγραφικής και επαγγελματικής μου δραστηριότητας, άρχισα να φτιάχνω μια λίστα συστηματικών γνωστικών σφαλμάτων συγκεντρώνοντας σημειώσεις και προσωπικές εμπειρίες.
Δεν είχα πρόθεση να τα δημοσιεύσω· το έκανα για μένα και μόνο.
Και δεν άργησα να διαπιστώσω ότι αυτή η λίστα ήταν χρήσιμη, όχι μόνο για τις οικονομικές μου επενδύσεις αλλά και για τη δουλειά και την προσωπική μου ζωή.
Η γνώση των αδυναμιών της ανθρώπινης σκέψης με καθιστούσε πιο στοχαστικό, πιο συνετό και γαλήνιο: αναγνώριζα τις δικές μου γνωστικές πλάνες στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμουν προτού προλάβουν να μου προξενήσουν σημαντική ζημιά.
Και για πρώτη φορά καταλάβαινα την παράλογη συμπεριφορά των άλλων, πράγμα που μου επέτρεπε να προστατευτώ ή και να επωφεληθώ από αυτή.
Τέλος, κυρίως, μπορούσα να ξορκίσω το φάντασμα του ανορθολογισμού – είχα στα χέρια μου κατηγορίες, έννοιες και εξηγήσεις για να το διώξω!
Μετά τον Βενιαμίν Φραγκλίνο/Benjamin Franklin το μπουμπουνητό και ο κεραυνός δεν έγιναν σπανιότερα, ηπιότερα ή λιγότερο βροντερά· έγιναν όμως λιγότερο αγχογόνα, και το ίδιο ισχύει για τις παράλογες σκέψεις ή τους τρόπους συμπεριφοράς μου.
Φίλοι με τους οποίους συζητούσα αυτό το ζήτημα άρχισαν να ενδιαφέρονται για τις εργασίες μου.
Το ενδιαφέρον τους υπήρξε τόσο ζωηρό, που με οδήγησε στο να δημοσιεύω εβδομαδιαία χρονικά στις εφημερίδες Frank- furter Allgemeine Zeitung και SonntagsZeitung, να δίνω πολλές διαλέξεις, κυρίως σε κοινό από γιατρούς,
επενδυτές,
διοικητικά συμβούλια και διευθύνοντες συμβούλους, και, τελικά, να συντάξω αυτό το μικρό βιβλίο.
Να το λοιπόν.
Έχετε πλέον σήμερα στα χέρια σας όχι την ευτυχία, αλλά μια ασφάλεια μπροστά στον κίνδυνο να προξενήσετε εσείς ο ίδιος τη δυστυχία σας.*
*Είναι από τον πρόλογο του βιβλίου Η τέχνη της καθαρής σκέψης του Ρολφ Ντομπέλλι/Rolf Dobelli, 2011
ntina
