Τρύγος - μια πανάρχαιη γλυκιά τελετουργία

Τρύγος - μια πανάρχαιη γλυκιά τελετουργία!!!

θέρος- τρύγος - πόλεμος!

Αυτή την εποχή, από τα τέλη Σεπτεμβρίου ως και τα μέσα Οκτωβρίου σε όλη, όπου έχουν αμπέλια και σταφίδες, Ελλάδα μας ξεκινάει ο τρύγος. 
Καλλιέργεια του αμπελιού και της σταφίδας - από τα βάθη των αιώνων και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, η καλλιέργεια του αμπελιού, με την λατρεία του Διονύσου.
Και οι ποιητές μας δεν θα μείνουν ασυγκίνητοι από τον κόπο και τη χαρά του τρύγου!

"Το λέει ο πετροκότσυφας στο δροσερό τ’ αυλάκι,

το λεν στα πλάια οι πέρδικες, στην ποταμιά τ’ αηδόνια,

το λεν στ’ αμπέλια οι λυγερές, το λεν με χίλια γέλια,

το λέει κ’ η Γκόλφω η όμορφη, το λέει με το τραγούδι

-Αμπέλι μου, πλατύφυλλο και καλοκλαδεμένο,

δέσε σταφύλια κόκκινα, να μπω να σε τρυγήσω,

να κάμω αθάνατο κρασί, μοσκοβολιά γιομάτο.

Μες στα κατώγια τα βαθιά σαν μόσχο να το κρύψω,

να το φυλάξω ολάκαιρες χρονιές, ακέριους μήνες,

ώσπου να ρθεί μιαν άνοιξη, νάρθει ένα καλοκαίρι,

να γύρει από τη μακρινή την ξενιτιά ο καλός μου.

Να κατεβώ μες στην αυλή, να πιάσω τ’ αλογό του,

να τον φιλήσω αγκαλιαστά στα μάτια και στο στόμα,

να τον κεράσω, αμπέλι μου, τ’ αθάνατο κρασί σου,

της ξενιτιάς τα βάσανα να παν, να τα ξεχάσει",  γράφει σε ένα από τα ποιήματά του, ο Κώστας Κρυστάλλης.
Ακόμα και ο μήνας που γίνεται ο τρύγος, ο Σεπτέμβρης, γίνεται ο τρυγητής. 
Ο τρύγος, 

ο θέρος, 

η σπορά, 

το όργωμα της γης είναι η ζωή των ανθρώπων που ασχολήθηκαν με το αμπέλι και με τη σταφίδα!

Τα παλιότερα χρόνια ο τρύγος είχε και την μορφή πανηγυριού.
Αλλά και σήμερα, για όσους θαρραλέους και τυχερούς έχουν αμπέλια, ο τρύγος και το πάτημα των σταφυλιών, 

η ζύμωση του κρασιού, η απόσταξη του τσίπουρου είναι μια ευχάριστη διαδικασία, παρά τους κόπους που έχει η γλυκιά αυτή “τελετουργία”.

Γιατί μη νομίζετε πως όλα αυτά είναι δουλειές τεμπέλικες,

δουλειές του ραχατιού και σήμερα δουλεύω, αύριο δεν δουλεύω!

Όχι!

Εδώ θέλει αγάπη,

εδώ θέλει κόπο,

θέλει ιδρώτα,

θέλει γνώση,

θέλει ξελάκομα,  

θέλει σκάψιμο - τον "Γενάρη", γιατί όπως λέγαν "τον Γενάρη κλάδευε και φεγγάρι μην κοιτάς", 

θέλει ράντισμα με γαλαζόπετρα,

θέλει θειάφισμα,

θέλει σκαλίσματα, 

θέλει βλαστολόγημα,

θέλει κορφολόγημα,

θέλει ξεφύλλισμα - αφαιρούσαμε τα φύλλα για να αναπνέει το σταφύλι ή η σταφίδα για να μη σαπίσουν και όχι από το πάνω μέρος που θα τα έκαιγε ο ήλιος, αλλά από κάτω.

θέλει χαράκωμα - μόνο οι γνώστες έκανα "χαράκωμα" - θυμάμαι το θείο μου! Ήταν ιεροτελεστία για αυτόν το "χαράκωμα" και...

δεν το έκανε όποιος-όποιος !

Όοοοχι - μόνο οι "μύστες"

...για να φτάσουμε τελικά στον Αύγουστο, στις αρχές, και να αρχίσουν να ροδίζουν οι ρόγες στα τσαμπιά!

Και ερχόμαστε στον τρύγο!

Και ήταν γιορτή!

Το επιστέγασμα των κόπων όλων!

Βούιζαν οι πλαγιές από το τραγούδι των τρυγητών!

Άνδρες, 

γυναίκες, 

μικροί, 

μεγάλοι, 

όλοι στη γιορτή του τρύγου.
Και για τους έχοντες αμπέλια, τα σταφύλια στο πατητήρι και

ο μούστος στα βαρέλια ώσπου να ωριμάσει και να μεταμορφωθεί σε κρασί!

Και μετά άλλο πανηγύρι - η απόσταξη!

Το τσίπουρο ή η ρακή, ανάλογα την περιοχή!

Απόσταξη - το αποκορύφωμα της όλης διαδικασίας!!
Και βέβαια το μοσχοβόλημα των σπιτιών από τη γιορτή της μουστιάς!

Παλάτια τα αγροτόσπιτα!

πετιμέζι,

μουσταλευριά, 

σουτζούκια

μουστοκούλουρα και τόσα άλλα που παρασκεύαζαν οι νοικοκυρές από το μούστο!

Και για τους έχοντες σταφίδα*, το άπλωμα στα αλώνια, - πως να ξεχάσω το ερωτικό, σατιρικό, δίστιχο δεκαπεντασύλλαβο  που περικλείει όλη την ομορφιά αυτής της τελετουργίας: 

"Όσες σταφίδες λιάζονται τον Αύγουστο στ’ αλώνια, 

τόσα βυζιά χαϊδεύονται το βράδυ στα σεντόνια!

το γύρισμα για να ολοκληρωθεί

η ξήρανση,

το τρίψιμο για να φύγουν τα φρύγανα/τσίπουρα και να μείνει καθαρή η σταφίδα,

η συλλογή και

το σάκιασμα! - η συσκευασία σε σακιά!

Και στο ενδιάμεσο - όσο η σταφίδα ήταν απλωμένη στα αλώνια  - αν έπιανε βροχή - εκεί να δείτε τρέξιμο, είτε μέρα ήταν είτε νύχτα, έπρεπε η σταφίδα να σκεπαστή εν ριπή οφθαλμού - γιατί αλλιώς δεν μπορούσε πια να πουληθεί, θα γινόταν κρασί!!!

*Ο Ιπποκράτης στα βιβλία του 2ον και 3ον "Περί Νουσών", αναφέρεται σε λευκές και σε μελανές σταφίδες.

Επίσης,  αναφορές  για  τις  σταφίδες  κάνουν  ο  Ηρόδοτος,  

ο  Πλάτων,  

ο Αθηναίος και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. 

Ο Ξενοφών στην «Κύρου Ανάβαση» αναφέρει ότι οι σταφίδες αποτελούσαν σημαντικό μέρος του συσσιτίου των στρατιωτών. 

Κατά τη διέλευση των στρατευμάτων από την Αρμενία γίνεται αναφορά για οίνους ευώδεις και σταφίδες από διάφορες  ποικιλίες.

Όμορφα πράγματα,

απλά, 

αριστοτεχνικά, 

με κόπο, 

με αγάπη αλλά με απέραντη γνώση, πολύτιμη, "αμόρφωτων" ανθρώπων!

Καταγεγραμμένα στο κύτταρό τους, στο δέρμα τους το ίδιο!!!

Και αναρωτιέμαι - που πήγαν όλα αυτά!

Γιατί τόση λήθη.

Που χάθηκε η γνώση;

Ο άνθρωπος από πολύ νωρίς διαπίστωσε ότι οι καρποί της αμπέλου, όταν αποξηραίνονται επάνω στα φυτά, αποκτούσαν πολύ γλυκιά γεύση. 

Η πιο σημαντική διαπίστωση όμως ήταν ότι. οι αποξηραμένοι καρποί της αμπέλου και της σταφίδας διατηρούνταν  για  πολύ  μεγάλο  χρονικό  διάστημα  και  μπορούσαν  να καταναλωθούν σε εποχές, όπου η  εξεύρεση  τροφής ήταν δύσκολη. 

Έτσι οι αποξηραμένες  σταφυλές  ήταν  γνωστές  από  την  αρχαιότητα  και  μάλιστα αναφέρονται και σε αρχαία κείμενα ως ασταφίδες, σταφυλίδες ή σταφίδες

Γιατί τόση απαξίωση;
Kai θυμάμαι, όλοι στα χωριά που είχαν αμπέλια και σταφίδες κάθονταν και υπολόγιζαν πόσα κοφίνια θα χρειάζονταν,

πόσα γαϊδουράκια ή μουλάρια και πόσους "εργάτες"

Σήμερα μας ξενίζουν όλα αυτά, αλλά τότε έτσι  κυλούσε η ζωή!!!

Βλέπετε τότε, σε πολλά μέρη της χώρας μας πολλοί κάμποι ήταν γεμάτοι αμπέλια και σταφίδες, σήμερα λίγα από λίγους τολμηρούς και θαρραλέους!!!

Πάλι ο Κώστας Κρυστάλλης στο "Τραγούδι του Τρυγητού", γράφει: 

Το λέει η Γκόλφω η όμορφη, το λέει με το τραγούδι: /

Αμπέλι μου πλατύφυλλο και καλοκλαδεμένο / 

δέσε σταφύλια κόκκινα, να μπω να σε τρυγήσω / 

να κάνω αθάνατο κρασί, μοσχοβολιά γεμάτο / 

να γύρει απ` τη μακρινή την ξενιτιά ο καλός μου / 

Να κατεβώ μες στην αυλή, να πιάσω τ` άλογό του, / 

να τον φιλήσω αγκαλιαστά στα μάτια και στο στόμα, / 

να τον κεράσω αμπέλι μου, τ` αθάνατο κρασί σου, / 

της ξενιτιάς τα βάσανα να παν, να τα ξεχάσει. 

και το χαρούμενο τσιριτρό του Ζαχαρία Παπαντωνίου που τόσο μου άρεσε όταν ήμουν παιδί!!!

Σέ μια ρώγα από σταφύλι 

έπεσαν οχτώ σπουργίτες 

και τρωγόπιναν οι φίλοι. 

Τσίρι - τίρι, τσιριτρό, 

τσιριτρί, τσιριτρό!

Έχτυπούσανε τις μύτες 

και κουνούσαν τις ουρές 

κι είχαν γέλια και  χαρές. 

Τσίρι -τίρι, τσιριτρό, 

τσιριτρί, τσιριτρό!

Πώ πω πώ πω σε μια ρώγα 

φαγοπότι και φωνή! 

την αφήκαν αδειανή. 

Τσίρι -τίρι, τσιριτρό, 

τσιριτρί, τσιριτρό!

Και μέθυσαν κι ολημέρα 

πάνε δώθε, πάνε πέρα, 

τραγουδώντας στον αέρα: 

Τσίρι -τίρι, τσιριτρό, 

τσιριτρί, τσιριτρό!