Οι επιπτώσεις της ηχορύπανσης στα αστικά κέντρα – Αναγκαία µέτρα και παρεµβάσεις, ΤΕΕ, Αθήνα, 14 Ιανουαρίου, 2008
Από τότε μέχρι σήμερα τι έχει γίνει;
Τίποτα, και πάμε από το κακό στο χειρότερο.
Ο θόρυβος μαστίζει όλες τις γειτονιές των μεγαλοπούλεων, και όχι μόνο, και κανείς δεν ενδιαφέρεται από τους υπεύθυνους, να προστατέψει τους πολίτες από τον Νο 1 εχθρό της υγείας τους
Η σηµασία των Τεχνικών Πρόληψης στην Πηγή, κατά την ∆ιάδοση, στον Αποδέκτη και ο ρόλος του Καταναλωτή
Θόρυβο λέγε τον ανεπιθύμητο ανθρωποδηµιούργητο ήχo ο οποίος είναι αποτέλεσµα της σηµερινής µηχανοποιηµένης κοινωνίας µας.
Ο ήχος είναι αποτέλεσμα µμεταβολών πίεσης σε κάποιο µέσο διάδοσης όπως ο αέρας, οι οποίες προκαλούνται από δονήσεις ή αναταραχές. ∆υστυχώς, όλοι είµαστε εκτεθειµένοι στις επιπτώσεις της ηχορύπανσης.
Τα προβλήµατα που µπορούν να δηµιουργηθούν είναι πολλά και ποικίλα.
Εκτός από τα προβλήµατα ακοής που μπορούν να δηµιουργηθούν, η ηχορύπανση προκαλεί άγχος (stress) ενώ επηρεάζει δυσµενώς τη ψυχική και σωµατική µας ευεξία, η οποία θεωρείται στοιχείο Υγείας από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (Π.Ο.Υ. - W.Η.Ο.).
Παράλληλα, επηρεάζει την ατοµική απόδοση του καθενός και κατ΄επέκταση την κοινωνία και την οικονοµία του κάθε κράτους.
Όλα τα παραπάνω οδηγούν στο συµπέρασµα ότι πρέπει να ληφθούν µέτρα σε όλα τα επίπεδα για την αντιµετώπιση του προβλήµατος.
Για να είναι όµως τα µέτρα αυτά αποτελεσµατικά θα πρέπει να είναι γνωστές οι πηγές ηχορύπανσης.
Ποιες είναι οι κύριες πηγές ηχορύπανσης ;
Ι. Κύριες πηγές ηχορύπανσης
- Η κυκλοφορία κάθε είδους µέσων µεταφοράς
- Οι βιοµηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις
- Οι εγκαταστάσεις αναψυχής και διασκέδασης
- Η χρήση οικιακών συσκευών
Η αντιµετώπιση του προβλήµατος είναι ο κατά το δυνατόν περιορισµός των πηγών, αλλά και της έντασης της ηχορύπανσης ώστε να µειωθούν οι επιπτώσεις δεδοµένου ότι οι απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής µας έχουν αναγκάσει να ζούµε υπό το καθεστώς της.
Ωστόσο, η λήψη µέτρων από τις αρχές δεν επαρκούν όπως έχει δείξει η πραγµατικότητα.
Η σωστή αντιµετώπιση του προβλήµατος, απαιτεί τη συνειδητοποίηση και την εγρήγορση όλων µας, ασχέτως µε το αν διαµένουµε στα µεγάλα αστικά κέντρα ή όχι.
∆ιότι οι έρευνες δείχνουν πως η συντριπτική πλειοψηφία όλων µας (σε διεθνές επίπεδο) είναι εκτεθειµένη στην ηχορύπανση.
ΙΙ. Νοµοθεσία σχετική µε τον έλεγχο της ηχορύπανσης
Οι κύριοι τρόποι για να αντιµετωπιστεί το πρόβληµα της ηχορύπανσης από την οργανωµένη πολιτεία είναι οι ακόλουθοι:
- Οριοθέτηση επιτρεποµένων εντάσεων πηγών ηχορύπανσης²
- Λήψη µέτρων για περιορισµό της ενόχλησης των ανθρώπων
- Αναγκαία µέτρα και παρεµβάσεις
- Αυστηρός έλεγχος των ορίων
Στην χώρα µας το πρόβληµα της ηχορύπανσης είναι έντονο για πολλούς λόγους, οι κυριότεροι των οποίων είναι η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασµού, η έλλειψη καθορισµού χρήσεων γης, και η µη εφαρµογή της υπάρχουσας νοµοθεσίας προστασίας περιβάλλοντος και εργαζοµένων από τον θόρυβο.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι ο ένας στους τρεις Έλληνες πάσχει από ψυχολογικά προβλήµατα εξαιτίας του θορύβου και άλλων περιβαλλοντικών αιτίων.
Οι περισσότερες διεθνείς νοµοθεσίες (και η Ελληνική) θέτουν σαν ανώτερη στάθµη θορύβου στους χώρους κατοικίας DNL level 45 dB(A) θεωρώντας σαν µέσο όρο τα 35 dB(A), αλλά στις Ελληνικές µεγαλουπόλεις επικρατούν επίπεδα 65 – 80 dB(A) τα οποία διαταράσσουν σοβαρά τον ύπνο και την ξεκούραση του οργανισµού. Αποδεδειγµένες είναι επίσης και οι αρνητικές συνέπειες του θορύβου στην κοινωνική συµπεριφορά ατόµων.
Για παράδειγµα, οι ερευνητές Matthews και Cannon σε εργαστηριακή έρευνα διαπίστωσαν ότι πολύ λιγότεροι άνθρωποι έδειχναν διάθεση να βοηθήσουν κάποιον συνάνθρωπο τους, όταν στο περιβάλλον επικρατούσαν επίπεδα θορύβου 85 dB σε αντίθεση µε όταν επικρατούσαν επίπεδα θορύβου κάτω από 65 dB.
Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχουν προεδρικά διατάγµατα και νοµοθεσία σχετικά µε τα όρια θορύβου και ρύπανσης, παρόµοια µε αυτά των άλλων ευρωπαϊκών κρατών, δυστυχώς εδώ δεν εφαρµόζονται ούτε στον κρατικό ούτε στον ιδιωτικό τοµέα.
Παρόµοια αγνοούν το πρόβληµα του περιβαλλοντικού θορύβου και τα αρµόδια Υπουργεία ΠΕ.ΧΩ.∆Ε και Υγείας ενώ υπάρχει η σχετική νοµοθεσία ανώτατου επιτρεπόµενου ορίου θορύβου (Π∆ 1180/81).
Για παράδειγµα η νοµοθεσία καθορίζει τα 50 dB(Α) σαν ανώτατο όριο σε αστικές περιοχές και για εγκαταστάσεις που ευρίσκονται σε επαφή µε κατοικηµένα κτίσµατα τα 45 dB(Α), µετρούµενα εντός του κατοικηµένου κτίσµατος µε πόρτες και παράθυρα ανοικτά.
Οι εργοδότες στο εξωτερικό είναι αναγκασµένοι να αποζηµιώνουν τους
εργαζοµένους που έχουν υποστεί ακουστικές ή ψυχολογικές βλάβες εξ αιτίας του επαγγέλµατος τους και για να αποφύγουν αυτές τις δαπάνες φροντίζουν να λύσουν το πρόβληµα του θορύβου στον εργασιακό χώρο.
Σε ελληνικούς εργασιακούς χώρους συναντάµε επίπεδα θορύβου 100-110 dB(Α) παρόλο που η νοµοθεσία προβλέπει την λήψη µέτρων προστασίας των εργαζοµένων όταν ο θόρυβος πρόκειται να υπερβεί τα 85 dB(Α).
Τα παραπάνω επίπεδα πλησιάζουν τα "όρια πόνου" του ανθρώπινου αυτιού και προκαλούν απώλεια ακοής καθώς και σοβαρές άλλες σωµατικές και ψυχολογικές βλάβες.
Το αρµόδιο Υπουργείο Απασχόλησης, δυστυχώς, ελέγχει πληµµελώς εάν εφαρµόζεται η υπάρχουσα νοµοθεσία προστασίας εργαζοµένων από το θόρυβο (Π∆ 149/2006 και Π∆ 85/1991) και δεν διατηρεί στοιχεία σχετικών εργασιακών ατυχηµάτων, περιορίζοντας έτσι τη δυνατότητα ιατρικής φροντίδας και αποζηµίωσης για όσους εργαζόµενους έχουν υποστεί ζηµίες από τον εργασιακό θόρυβο.
Οι Έλληνες εργαζόµενοι αδυνατούν να δηλώσουν οι ίδιοι την επαγγελµατική βαρηκοΐα τους (η οποία ούτε καν αναγνωρίζεται σαν αναπηρία, παρότι αποτελεί σοβαρή αναπηρία που δεν θεραπεύεται), είτε γιατί συνήθως έχουν αρνητικές συνέπειες, είτε γιατί επακολουθεί η ενασχόλησή τους σε βοηθητικές θέσεις µε µικρότερη αµοιβή.
Στην Αθήνα συναντάµε σχεδόν διπλάσια επίπεδα θορύβου µέσα σε σπίτια και γραφεία, εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ηχορύπανσης από εργοστάσια, κέντρα διασκέδασης, αυτοκινητόδροµους, µοτοποδήλατα µε παράνοµες εξατµίσεις κλπ.
Οι Έλληνες σφυροκοπούνται σήµερα από τον θόρυβο όπου και να βρίσκονται, ακόµη και στα νησιά γιατί και εκεί υπάρχουν ανεξέλεγκτες πηγές θορύβου όπως ηλεκτρογεννήτριες, νυχτερινά κέντρα, µοτοποδήλατα χωρίς σωστές εξατµίσεις κλπ.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ορισµένοι ξενόγλωσσοι τουριστικοί οδηγοί προειδοποιούν τους τουρίστες, να µην έχουνε την απαίτηση να κοιµηθούν καλά σε πολλά τουριστικά µέρη της χώρας µας εξ αιτίας του θορύβου.
Οι αρµόδιοι φορείς ανά περίπτωση ηχορύπανσης είναι:
• Εξωτερικός θόρυβος: ΥΠΕΧΩ∆Ε, ∆ιεύθυνση Περιβάλλοντος, Τµήµα Θορύβου
• Εργασιακός θόρυβος: Υπουργείο Εργασίας, Σώµα Επιθεώρησης Εργασίας ΣΕΠΕ
• Νυχτερινά κέντρα: ∆ιευθύνσεις Υγείας των διαφόρων Νοµαρχιών.
ΙΙΙ. Επιπτώσεις στην Υγεία
- Στο σύστηµα ακοής του ανθρώπου
- Στην ψυχική και σωµατική υγεία (συνεισφορά του στη δηµιουργία άγχους).
- Στους ανθρώπους που ήδη πάσχουν από κάποια αρρώστια ή µη οµαλή φυσιολογία.
Περιγραφή
Ο θόρυβος από τα µέσα µεταφοράς αποτελεί διεθνώς την κυριότερη ενόχληση του αστικού πληθυσµού.
Σύµφωνα µε τον ΟΟΣΑ
• το 50% των κατοίκων του Οργανισµού (πάνω από 330 εκατοµ. άτοµα) ζουν σε περιοχές όπου η στάθµη θορύβου ξεπερνά το όριο ενόχλησης
• το 15% ακόµη (πάνω από 100 εκατ.) σε περιοχές µε στάθµη θορύβου που ξεπερνά το µέγιστο ανεκτό. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
• το 20-25% περίπου του πληθυσµού των περισσότερο ανεπτυγµένων χωρών της Ένωσης ενοχλείται από το θόρυβο της οδικής κυκλοφορίας, ενώ
• το 19% του συνολικού πληθυσµού της ευρίσκεται σε περιοχές µε υψηλές στάθµες θορύβου.
Έτσι, ο θόρυβος από την οδική κυκλοφορία θεωρείται ως η πλέον ενοχλητική πηγή θορύβου για τον αστικό πληθυσµό.
Βάσει των µέχρι τώρα µελετών και µετρήσεων του ΥΠΕΧΩ∆Ε ποσοστό µεγαλύτερο του 60 % του πληθυσµού της Αθήνας και του Πειραιά, ζει µε απαράδεκτα υψηλές στάθµες κυκλοφοριακού θορύβου.
Οι στάθµες θορύβου αιχµής κυµαίνονται από: 90 - 100 dB(A), όλες τις ηµέρες και δυστυχώς και τις νύχτες, στις σηµαντικές αρτηρίες της πρωτεύουσας.
Η κατάσταση αυτή οφείλεται ουσιαστικά στην Ο∆ΙΚΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ και κατά κύριο λόγο στα ∆ΙΚΥΚΛΑ (Μοτοποδήλατα – Μοτοσικλέτες).
Η καταπολέµηση του θορύβου από την οδική κυκλοφορία περιλαµβάνει αναλυτικά τα ακόλουθα µέτρα :
• Έλεγχος Θορύβου Μοτοσικλετών και Μοτοποδηλάτων
• Κατασκευή Ηχοπετασµάτων - Κτιριακή Ηχοπροστασία
• Χαρτογράφηση και Παρακολούθηση του Θορύβου
Με τον όρο "εγκαταστάσεις" εννοούνται κυρίως:
• οι βιοµηχανίες και οι βιοτεχνίες
• οι µικρές µηχανολογικές εγκαταστάσεις που είναι διάσπαρτες µέσα στον οικιστικό ιστό (κλιµατιστικά, ψυκτικά, εξαεριστήρες, κλπ.)
Ο έλεγχος του θορύβου αυτών των εγκαταστάσεων, είτε µέσω των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων είτε µέσω παραπόνων των πολιτών, γίνεται σήµερα κατά τρόπο όχι ιδιαίτερα ικανοποιητικό.
Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στη σύγχυση αρµοδιοτήτων µεταξύ των υπηρεσιών του Κράτους, αλλά και στην αδράνεια που επιδεικνύεται σε πολλές περιπτώσεις, στην έλλειψη εξειδικευµένου προσωπικού κυρίως των περιφερειακών υπηρεσιών και στην έλλειψη απαραίτητου εξοπλισµού.
Οι αναµενόµενες ενέργειες των αρµόδιων υπηρεσιών είναι:
Α. Συστηµατοποίηση του Ελέγχου του Θορύβου των Βιοµηχανιών – Βιοτεχνιών και άλλων επαγγελµατικών εγκαταστάσεων.
Β. Επιβολή των περιβαλλοντικών όρων που προσδιορίζονται από τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τις εγκαταστάσεις και αναγραφή τους στην χορηγούµενη άδεια.
Γ. Συστηµατική Επιθεώρηση των Μεγάλων Εγκαταστάσεων ως προς τον θόρυβο, µε συχνότητα το αργότερο κάθε 6 µήνες και χορήγηση πιστοποιητικού συµµόρφωσης µε τους όρους περιβαλλοντικής προστασίας που τους έχουν τεθεί µέσω των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Τα κριτήρια για την τοποθέτηση µιας εγκατάστασης στον κατάλογο των προς έλεγχο εγκαταστάσεω είναι µεταξύ άλλων:
- το µέγεθος της
- η φύση της δραστηριότητας της, και
- η θέση της µέσα στον οικιστικό ιστό, το πόσο κοντά δηλαδή βρίσκεται σε σχέση µε κατοικίες.
∆. Οργάνωση όλων των Περιφερειακών Υπηρεσιών της Χώρας για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση των παραπόνων των πολιτών.
Συµπεράσµατα
Η δυσκολία ελέγχου της παραγωγής θορύβου από τη χρήση οχηµάτων, εξοπλισµού και εγκαταστάσεων στο αστικό περιβάλλον θεωρείται πλέον ως αντικειµενική πραγµατικότητα στη χώρα µας.
Οι έλεγχοι που πραγµατοποιούνται σήµερα αφορούν σχεδόν αποκλειστικά τις σταθερές ή µόνιµες ηχητικές πηγές, οι οποίες όµως εντοπίζονται µόνο στο βιοµηχανικό, βιοτεχνικό ή επαγγελµατικό περιβάλλον.
Κατ’ ουσίαν ο µόνος περιορισµός που υφίσταται στην παραγωγή θορύβου µέσα στην αστική οικιστική ζώνη είναι οι διαµαρτυρίες των κατοίκων, οι οποίες όµως βρίσκουν άµεση ανταπόκριση από την πολιτεία µόνον κατά τις χαρακτηριζόµενες ως «ώρες κοινής ησυχίας» (ΦΕΚ 15Β/12.1.1996, θέµα 5).
Μόνη εφικτή λύση είναι ο έλεγχος στην πηγή και συγκεκριµένα η νοµοθετική απαίτηση για κυκλοφορία προϊόντων και οχηµάτων χαµηλής στάθµης θορύβου.
Σε αυτή την κατεύθυνση ισχύουν σήµερα οι απαιτήσεις της Υπ.Απ. 37393/2028 (ΦΕΚ 1418 Β’/2003) και Υπ.Απ. 9272/471 (ΦΕΚ 286 Β’/2007) για προϊόντα και µηχανήµατα, καθώς και άλλη ειδική νοµοθεσία για τα οχήµατα και τα µέσα µεταφοράς.
Οι αποφάσεις αυτές µεταφέρουν στην ελληνική νοµοθεσία τις ελάχιστες απαιτήσεις αντίστοιχων ευρωπαϊκών οδηγιών για τα ανεκτά επίπεδα θορύβου.
Η ελληνική περίπτωση είναι σχεδόν βέβαιο ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο από τα ελάχιστα ανεκτά επίπεδα.
Η δυνατότητα παραγωγής προϊόντων και οχηµάτων µε ιδιαίτερα µειωµένη στάθµη θορύβου είναι πλέον εφικτή από τους κατασκευαστές λόγω ανάπτυξης πολλών νέων υλικών µε ηχοµονωτικές ιδιότητες, αλλά και λόγω σχεδιασµού µηχανών και συσκευών που οδηγούν σε χαµηλότερη παραγωγή ήχου.
Η σχετική έρευνα οφείλει να ενισχυθεί τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα σχετικά µε τη µελέτη του ήχου και του θορύβου ευρωπαϊκά ινστιτούτα έχουν αξιόλογη µέχρι σήµερα δραστηριότητα, από την οποία αναµένονται ουσιαστικές µελλοντικές βελτιώσεις σε µία πληθώρα προϊόντων της καθηµερινής διαβίωσης.
Η απαίτηση για την παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων χαµηλής στάθµης θορύβου επεκτείνεται και στις οδικές αρτηρίες που διέρχονται µέσα από το αστικό περιβάλλον.
Η µελέτη και η κατασκευή του οδικού έργου πρέπει να είναι τέτοια ώστε να ελαχιστοποιεί τον παραγόµενο θόρυβο τόσο κατά την κανονική λειτουργία του, όσο και κατά τη φάση της κατασκευής του.
Επιπλέον, η σωστή χωροθέτηση των δραστηριοτήτων µέσα στον αστικό ιστό επιτρέπει χαµηλότερη στάθµη θορύβου στις περιοχές αµιγούς κατοικίας, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνει τη λειτουργία τόσο των παραγωγικών δραστηριοτήτων, άσο και της αγοράς.
Π.χ.
α. Η συγκέντρωση βιοµηχανικών – βιοτεχνικών δραστηριοτήτων µαζί µε τις σχετικές εµπορικές δραστηριότητες περιορίζει πολλές από τις απαραίτητες µεταφορές για τη λειτουργία της παραγωγής.
β. Η συγκέντρωση των λιανικών εµπορικών δραστηριοτήτων δηµιουργεί καλύτερες συνθήκες ανταγωνισµού, αφού αποτρέπει το σύνηθες φαινόµενο του τοπικού µονοπωλίου και συνεπώς λειτουργεί περισσότερο ωφέλιµα για τον καταναλωτή.
γ. Η συγκέντρωση αποκλειστικά κατοικιών δηµιουργεί προϋποθέσεις άνετης διαβίωσης µε περιορισµένη κυκλοφορία οχηµάτων, περιορισµένο θόρυβο και ευχερή δυνατότητα ανάπτυξης εξωτερικών χώρων αναψυχής (πάρκα, παιδικές χαρές, χώρους περιπάτου ,κ.ά.).
Ως χαρακτηριστικά παραδείγµατα όχλησης των κατοίκων σε ζώνες που κατ’ ουσίαν είναι αµιγούς κατοικίας αναφέρονται:
α. η φορτοεκφόρτωση εµπορευµάτων σε καταστήµατα super market, σε αποθήκες, ή σε άλλα εµπορικά καταστήµατα, καθώς και
β. η λειτουργία συνεργείων αυτοκινήτων, ή άλλων επαγγελµατικών εργαστηρίων µε θορυβώδη εξοπλισµό.
Επίσης, ο χρονικός προγραµµατισµός των οχληρών έργων σε ζώνες αστικού περιβάλλοντος και ειδικά σε αυτές της αµιγούς κατοικίας, µπορεί να περιορίσει σηµαντικά το ετήσιο επίπεδο όχλησης, αν και πολλές φορές είναι δύσκολο να εφαρµοστεί λόγω δυσκολίας συντονισµού µεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών, ή λόγω υλοποίησης έργων έκτακτου χαρακτήρα.
Είναι, τέλος, νοµικά δεσµευτική η χρήση προστατευτικών µέσων και ηχοµονωτικών υλικών στους χώρους εργασίας, ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία των εργαζοµένων κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.
Η παραβίαση αυτών των συνθηκών αποτελεί αντικείµενο ελέγχου από την πλευρά της πολιτείας, η οποία οφείλει να αποδεικνύει ότι λειτουργεί πραγµατικό «κράτος δικαίου» που δεν προστατεύει µόνο τόσο τα συµφέροντα του εργοδότη, αλλά και τα συµφέροντα και κυρίως την υγεία του εργαζόµενου.
Με όλα τα προηγούµενα ο Π.Σ.Χ.Μ. και εγώ προσωπικά ελπίζουµε ότι συνεισφέραµε και συµβάλλαµε στους στόχους αυτής της πολύ ενδιαφέρουσας ηµερίδας.
Θεωρούµε ότι όλα τα προαναφερθέντα µπορούν να αποτελέσουν σηµεία διαλόγου µεταξύ της πολιτείας και των κοινωνικών φορέων µε στόχο την αναζήτηση λύσεων και την ειλικρινή αντιµετώπιση ενός τόσο σηµαντικού προβλήµατος για τη διαβίωσή µας στο αστικό περιβάλλον, όπως είναι ο θόρυβος.
