Ραμανουτζάν – Srinivasa Ramanujan
Στις αρχές του 1913 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ Gοdfrey H. Hardy έλαβε μια επιστολή από το Μαντράς της Ινδίας. Ο Hardy την εποχή εκείνη εθεωρείτο ως ένας από τους καλύτερους ειδικούς στον απειροστικό λογισμό και τη θεωρία των αριθμών. Αποστολέας ήταν ο Srinivasa Ramanujan -Ραμανουτζάν, υπάλληλος στο λογιστήριο του ταχυδρομικού γραφείου του Μαντράς. Στην επιστολή του ανέφερε ότι δεν είχε αποφοιτήσει από κάποιο πανεπιστήμιο και ότι, αφότου τέλειωσε το σχολείο, είχε μελετήσει μόνος του μαθηματικά με το δικό του τρόπο χωρίς να ακολουθήσει το παραδοσιακό σύστημα.
Αν ήταν συνθέτης, θα ήταν ο Μότσαρτ. Αν ήταν φυσικός, θα ήταν ο Αϊνστάιν. «Αν είναι να τον παρομοιάσεις με κάποιον, αυτός θα πρέπει να είναι ο Νεύτων».
Αυτά είναι κάποια από τα σχόλια που συνοδεύουν το όνομα Srinivasa Ramanujan.
Το τελευταίο το είπε ο καθηγητής Λίτλγουντ στον συνάδελφο και φίλο του,Gοdfrey H. Hardy , που ανακάλυψε τη μαθηματική ιδιοφυΐα του νεαρού Srinivasa Ramanujan.
Γιατί αυτό ήταν. Ένα μαθηματικό φαινόμενο που έκανε, μεταξύ άλλων, το απίστευτο: ανακάλυψε εκ νέου όλα τα μαθηματικά -και τα ανώτερα- μόνο και μόνο επειδή δεν ήξερε ότι υπήρχαν ήδη.
Επανατοποθέτησε, δηλαδή, το μαθηματικό σύμπαν εκεί που ήδη υπήρχε και πρόσθεσε τη δική του πινελιά, με τύπους και θεωρήματα, πολλά από τα οποία μπόρεσαν να χρησιμοποιηθούν 100 χρόνια μετά, δηλαδή μόλις πρόσφατα.
Ωστόσο, όπως γίνεται συνήθως με προσωπικότητες που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα μέτρα, ο Ραμανούτζαν δεν ήταν μόνο ο σπουδαιότερος μαθηματικός της Ινδίας, ισάξιος μεγεθών όπως ο Γκάους και ο Οϊλερ, αλλά είχε και μια μυθιστορηματική ζωή, γεμάτη μυστήριο, έρωτα, πόλεμο, μοναξιά, αγώνα και, φυσικά, ένα πρόωρο τέλος.
Αυτό δεν συμβαίνει πάντα; Μόνο που σ’ αυτή την περίπτωση, οι υπότιτλοι γράφονται στη μαθηματική γλώσσα.
Ο Ραμανούτζαν από τις παραγκουπόλεις της Ινδίας ήταν ο πρώτος Ινδός που εκλέχθηκε μέλος στο Trinity College του Cambridge ,εκεί ήταν και ο Νεύτων, και έγινε εταίρος της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών του Λονδίνου – κάτι εξαιρετικά δύσκολο.
Έστειλε μια επιστολή στον καθηγητή του Κέιμπριτζ,Gοdfrey H. Hardy, και από τότε δούλευαν μαζί, μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, στα 33 του χρόνια.
Ο διασημότερος των μαθηματικών, ο 36χρονος Gοdfrey Hardy, είναι ο πιο μεθοδικός «Απόστολος της Απόδειξης».
Στο πρόσωπό του συνυπάρχουν η πιο αμείλικτη, απαιτητική μαθηματική πλευρά, με την πιο επιεική, αμφιλεγόμενη ελευθεριότητα του πνεύματος. Εργάζεται άοκνα, διαβάζει καθημερινά τους Τάιμς, κάνει ενθουσιώδεις μαθηματικές διαλέξεις, παίζει τένις, παρακολουθεί μανιωδώς αγώνες κρίκετ, και δηλώνει φανατικός αρνησίθεος. Η καριέρα του είναι εδραιωμένη, η ζωή του άνετη, το μέλλον του εξασφαλισμένο.
Ώσπου ένα πρωί, φτάνει στα χέρια του μια επιστολή από την Ινδία.
«Πρέπει να καταλάβουμε το ιστορικό και επιστημονικό πλαίσιο της εποχής για να δούμε πόσο σπουδαίο ήταν ό,τι έγινε» εξηγεί ο Τεύκρος Μιχαηλίδης.
«Αρχές του 20ού αι. έχουμε την Αγγλική Σχολή, επικεντρωμένη στις εφαρμογές, χωρίς να έχει παρακολουθήσει τη Γαλλική, τη Γερμανική και τη Ρωσική Σχολή, που κάνουν βασική έρευνα στα θεωρητικά μαθηματικά.
Ο Χάρντι -που ανακάλυψε τον Ραμανούτζαν- αποτελεί εξαίρεση, καθώς διατηρεί επαφή με τις άλλες Σχολές. Η Ινδία είναι βρετανική αποικία και εκεί βρίσκεται ο εξαιρετικά φιλάσθενος Ραμανουτζάν με μεγάλο ενδιαφέρον για τα μαθηματικά, αλλά χωρίς καμιά βοήθεια από πουθενά, παρά τη σπουδαία παράδοση των Ινδών μαθηματικών,αυτοί ανακάλυψαν το μηδέν, για παράδειγμα.
Το μόνο που έχει στα χέρια του είναι ένα εγχειρίδιο του 19ου αιώνα. Ο άνθρωπος αυτός ανακαλύπτει εκ νέου όλα τα μαθηματικά μόνος του, με τον δικό του ιδιότυπο τρόπο, χωρίς να είναι εξοικειωμένος με την ορολογία, χωρίς καν να ξέρει τι είναι αυστηρή μαθηματική απόδειξη. Σ’ αυτή του την πρωτόλεια προσπάθεια διακρίνεται και η ιδιοφυΐα του Ραμανούτζαν».
«Πρέπει να πούμε ότι δραστήριος μαθηματικός ήταν για λίγα χρόνια, από το 1914 μέχρι το 1918-1919, περίπου ταυτόχρονα με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο» μας λέει ο κ. Μιχαηλίδης.
«Κι αυτό, με πολλά διαλείμματα βαριάς ασθένειας, με εισαγωγές στο νοσοκομείο για νοσηλεία, κρίσεις κατάθλιψης, απόπειρα αυτοκτονίας, ψυχιατρική κλινική.
Ευρισκόμενος στην Αγγλία, υπέστη ένα πολύ έντονο πολιτισμικό σοκ. Δεν ήξερε τι να φάει, πώς να συμπεριφερθεί, κρύωνε. Λέγεται ότι αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει όταν βίωσε βομβαρδισμό της Αγγλίας από γερμανικό ζέπελιν, γιατί θεώρησε ότι αυτός τον προκάλεσε επειδή έφαγε αυγό ,η θρησκεία του το απαγόρευε.
Ανέκαθεν ήταν δεκτικός σε μεταφυσικές εικοτολογίες και πίστευε πως η μαθηματική πραγματικότητα υπάρχει ανεξάρτητα από τους ανθρώπους – απλώς περιμένει την ανακάλυψή της.
Διαβάζοντας ένα παμπάλαιο εγχειρίδιο μαθηματικών ανακάλυψε όλα όσα οι συνομίληκοί του διδάσκονταν στα πιο φημισμένα πανεπιστήμια της Ευρώπης.
Οι αριθμοί και οι μαθηματικές τους σχέσεις , στο μυαλό του Ραμανουτζάν, συνέδεαν μεταξύ τους τα διάφορα μέρη του Σύμπαντος. Κάθε νέο του θεώρημα συνιστούσε ένα ακόμη κομμάτι του απροσμέτρητου Άπειρου. Δήλωνε απερίφραστα πως καμιά εξίσωση δεν είχε νόημα γι’ αυτόν αν δεν εκφράζει μια σκέψη του Θεού. Ήταν απλός, εύθικτος ακόμη και σε ασήμαντες παρατηρήσεις. Οι ανάγκες του ήταν στοιχειώδεις. Δεν ήταν επηρμένος, ήταν επίμονος, εργαζόταν σκληρά, εξέπεμπε μια ιδιότυπη γοητεία και επιδείκνυε υψηλή νοημοσύνη σε όλα – όχι μόνο στα μαθηματικά.
Ο Gοdfrey Hardy, που είχε δει τα πρώτα του γραπτά, αμέσως κατάλαβε το μέγεθος της ιδιοφυΐας του. Τον κάλεσε στην Αγγλία και έπρεπε να του μάθει από την αρχή πως η οποιαδήποτε ιδέα ή ενόραση πρέπει να θεμελιωθεί μαθηματικά, κάτι που Srinivasa Ramanujan δεν το καταλάβαινε.
Μέχρι να τα μάθει όλα αυτά και με συχνές διακοπές λόγω ασθενειών, έκανε μια πολύ σημαντική εργασία στο θέμα των διαμερίσεων ,δηλαδή εύρεση του πλήθους των διαφορετικών αθροισμάτων που δίνουν ως εξαγόμενο έναν συγκεκριμένο αριθμό, π.χ. ο αριθμός 3 μπορεί να γραφεί ως 3, ως 1+2 και ως 1+1+1.
Για το θέμα αυτό κατέληξε στη διατύπωση μιας μαθηματικής εικασίας γύρω στο 1916-1917, η οποία αποδείχθηκε 60 χρόνια μετά από τον Βέλγο μαθηματικό Ντελίνιε, που τιμήθηκε με το βραβείο Φιλντς, την ανώτατη διάκριση στα μαθηματικά.
Στα τετράδια του Srinivasa Ramanujan βρίσκονται πλήθος αναπόδεικτα θεωρήματα, που μελετώνται μέχρι σήμερα.
Ο Srinivasa Ramanujan πέθανε το 1920, χωρίς ακόμη να είναι πλήρως γνωστό το γιατί.
Ο ίδιος είχε ως προστάτιδα θεά του τη Ναμαγκίρι, από την οποία πίστευε ότι δεχόταν όλες τις μαθηματικές εμπνεύσεις του.
Μετά τον θάνατό του, ο Χάρντι έχει κάνει μια πολύ σημαντική ομιλία στο Πρίνστον όπου ανέλυσε την ιδιοφυΐα του, τις δυσκολίες που είχε μαζί του και μάλιστα, στο βιβλίο του “Απολογία ενός μαθηματικού” Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, αναφέρει ότι “με άριστα το 100 ο Ραμανούτζαν είναι στο 90, ο Λίτλγουντ στο 85 και από το 80 και κάτω εγώ”.
Τελικά η επιστήμη δέχεται τη διαίσθηση, το υπερβατικό;
Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης δεν διστάζει:
“Αρκεί να αναφέρουμε ότι όλες οι μεγάλες εμπνεύσεις προέκυψαν από μυαλά που δεν λειτούργησαν “σωστά”, με την έννοια ότι δεν λειτούργησαν συμβατικά. Όλοι οι μεγάλοι επιστήμονες κάποια στιγμή λειτούργησαν σε διαφορετικό “μήκος κύματος” από το τετριμμένο και το παραδοσιακά αποδεκτό. Και γι’ αυτό είδαν πιο μακριά. Για παράδειγμα ο Κοπέρνικος: ενώ σε όλους είναι ολοφάνερο ότι ο Ηλιος είναι που γυρίζει γύρω από τη Γη, αυτός σκέφτηκε το ακριβώς αντίθετο και βρήκε την αλήθεια. Αυτό χρειάζεται διαίσθηση, ενόραση, υπέρβαση για να επιτευχθεί”.
Οι εργασίες του δεν έχουν ακόμη αποκαλύψει τα μυστικά τους.
Τα θεωρήματά του εφαρμόζονται σε περιοχές της επιστήμης –όπως στη χημεία των πολυμερών, στους υπολογιστές, ακόμη και στην, εντελώς άγνωστη, τότε, μελέτη του καρκίνου– που ο ίδιος δεν είχε καν φανταστεί.
Η ταινία Ο άνθρωπος που γνώρισε το άπειρο – The Man Who Knew Infinity αναφέρεται στον Srinivasa Ramanujan.
Τα βιβλία που κυκλοφορούν για τον αυτόν είναι:
– Ρόμπερτ Κάνιγκελ, «Ραμανούτζαν, ο Ινδός μαθηματικός» (εκδόσεις Τραυλός) και
– G.H. Hardy, «Η απολογία ενός μαθηματικού» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
– Το «Ο υπάλληλος από την Ινδία» (εκδόσεις Πόλις, 2009) του Ντέιβιντ Λίβιτ δυστυχώς έχει εξαντληθεί.
επιμύθιο:
Αχ! σπούδασα φιλοσοφία
και νομική και ιατρική,
και, αλίμονο, θεολογία
με κόπο και μ’ επιμονή·
και να ‘μαι ‘δω με τόσα φώτα,
εγώ μωρός, όσο και πρώτα!
“Φάουστ”, Johann Wolfgang von Goethe
πηγές και αναφορές:
https://www.efsyn.gr/nisides/68764_i-megalofyia-poy-anakalypse-ola-ta-mathimatika-apo-tin-arhi
https://thalesandfriends.org/el/2015/09/24/oi-protes-entiposeis-apo-tin-tainia-gia-ton-ramanoutzan/
1729: ένας «αριθμός ταξί» με βαθύτερη μαθηματική σημασία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου