Γκορτσιά ή αγριαχλαδιά, ένα ακόμη ξεχασμένο αλλά ωφέλιμο δέντρο

Γκορτσιά,
αγριαχλαδιά,
αγραπιδιά, ένα ακόμη ξεχασμένο αλλά ωφέλιμο δέντρο του τόπου μας.
Μπορεί ίσως να την προσπερνάμε απαρατήρητα, όμως ίσως δεν γνωρίζουμε την ιστορία της και τις πολλές θεραπευτικές της ιδιότητες. 
Η γκορτσιά λοιπόν είναι ένα μικρό δένδρο με ύψος που μπορεί να φθάσει τα 6 μέτρα. 
Είναι μια αγριοαχλαδιά, γνωστή με το επιστημονικό όνομα Πύρος η αμυγδαλόφυλλη/Pyrus amygdaliformis, διότι τα φύλλα της μοιάζουν λίγο με της αμυγδαλιάς. 
Έτσι την ξεχωρίζουμε από την Πύρο την κοινή/Pyrus communis, η οποία έχει στρογγυλωπά φύλλα, παρόμοια με της ήμερης αχλαδιάς. 
Την γκορτσιά μας θα τη συναντήσουμε και με πολλά ακόμη ονόματα, όπως γκοριτσιά, 
αμπουρτζιά, 
αγραπιδιά, 
αγκαθιά κ.λ.π. 
Μαζί με άλλα παρόμοια είδη και ασφαλώς την ήμερη αχλαδιά ανήκει στην οικογένεια Ροδίδες/Rosaceae, στην οποία ανήκει επίσης η μηλιά και άλλα οπωροφόρα δένδρα.
Η γκορτσιά είναι φυλλοβόλο δέντρο με αγκαθωτό, λείο και γκρίζο κορμό. 
Τα φύλλα της είναι στενόμακρα, σκουροπράσινα και λεία στο επάνω μέρος τους και πιο ανοιχτόχρωμα  και στην αρχή χνουδωτά στο κάτω και με μήκος περίπου 4 – 5 εκατοστά. 
Τα άνθη της βγαίνουν σαν μπουκετάκια σε ταξιανθία σκιαδιόμορφο κόρυμβο. 
Αποτελούνται από πέντε άσπρα πέταλα. 

Ανθίζει την άνοιξη (Απρίλιος – Μάιος). 
Ο καρπός της είναι μικρός και σφαιρικός, με διάμετρο περίπου 2 – 3 εκατοστά, πράσινος και στυφός όταν είναι άγουρος. 
Όταν ωριμάζει παίρνει το καστανοκίτρινο χρώμα και είναι πιο γλυκός. 
Φυτρώνει συνήθως σε υψόμετρο μέχρι 1500 μέτρων.
Όπως γνωρίζουν πολλοί γεωργοί και οπωροκαλλιεργητές, η γκορτσιά μπορεί να εμβολιαστεί και να μας δώσει μια ήμερη αχλαδιά, αρκετά ανθεκτική στις ασθένειες. 
Ήδη στο βουνό μας πολλοί γνώστες έχουν εμβολιάσει αρκετές γκορτσιές και έτσι ο περιπατητής μπορεί το καλοκαίρι να απολαύσει τους χυμώδεις καρπούς τους.
Η γκορτσιά χάρη στα φυτοθρεπτικά συστατικά που περιέχει δεν αποτελεί μόνο θρεπτική τροφή για τα ζώα, αλλά οι καρποί της έχουν και φαρμακευτικές ιδιότητες, είναι αιμοστατικοί και βοηθούν στη θεραπεία παθήσεων του πεπτικού και του αναπνευστικού συστήματα. 

Στην αρχαιότητα οι καρποί της γκορτσιάς ήταν εδώδιμοι σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και καταναλώνονταν είτε φρέσκοι, είτε αποξηραμένοι. 

Η γκορτσιά έχει επίσης μεγάλη σπουδαιότητα για τη μελισσοκομία, λόγω της πρώιμης ανθοφορίας της και της πλούσιας ποσότητας νέκταρ και γύρης, ενώ οι καρποί της αποτελούν σημαντική τροφή της άγριας πανίδας, με χρήση και σε οικόσιτα ζώα.

Στην Κρήτη, όπου το φυτό ονομάζεται αγκούτσακας, αχλάδα ή και απλά αχλαδιά, με τους ώριμους καρπούς σίτιζαν τα γουρούνια και με τα άνθη του φυτού στόλιζαν το χώρο υποδοχής των σπιτιών.

Το εκχύλυσμα ή αφέψημα των καρπών συνιστάται ως διουρητικό και παυσίπονο σε περιπτώσεις παθήσεων της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας. 

Συνιστώνται και κατά των δηλητηριάσεων από μανιτάρια. 

Μια μέθοδος που έχει προταθεί είναι το βράσιμο των μανιταριών μαζί με άγρια αχλάδια.

Αναφέρεται πως στην Κρήτη το εκχύλυσμα του καρπού χρησιμοποιείτο κατά της διάρροιας. 

Επιπλέον, ένα ενδιαφέρον λαογραφικό στοιχείο που αφορά το νησί είναι ότι τα καβουρδισμένα και κονιορτοποιημένα φύλλα της γκορτσιάς ρίχνονταν μέσα στον καφέ όσων είχαν μυρμηγκιές, ο οποίος τους προσφέροταν με αυτόν τον τρόπο, όπως λέγεται, εν αγνοία τους.

Φυσικά όπως τονίζουμε σε κάθε σημείωμά μας, πριν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο, ακόμη και τη γκορτσιά, σαν φάρμακο, όχι σαν τροφή, πρέπει να ρωτήσουμε κάποιον ειδικό.
Η γκορτσιά και τα άλλα είδη της αχλαδιάς είναι γνωστά από την αρχαιότητα. 
Ίσως είναι η όγχνη του Ομήρου ή η άπιος του Θεόφραστου. 
Παλαιότερα, λοιπόν, πριν το έτος 1960, οι κάτοικοι των ορεινών χωριών μετέβαιναν κατά τον μήνα Οκτώβριο στις τοποθεσίες όπου υπήρχαν τρανές/μεγάλες αγριογκορτσιές/αγραπιδιές και μάζευαν σε μεγάλα τσουβάλια τα ώριμα γκόρτσα τους.
Τα εκλεκτότερα απ’ αυτά τα γκόρτσα τα μετέφεραν στο σπίτι τους και παρασκεύαζαν γλυκύτατο πετιμέζι, ενώ τα υπόλοιπα τα έριχναν ως ζωοτροφή στους οικόσιτους χοίρους τους.
Το αναφερόμενο πετιμέζι το παρασκεύαζαν ως εξής:
-. Έριχναν τα γκόρτσα μέσα σε ένα μεγάλο κακάβι/χάλκινο καζάνι και τα έβραζαν με νερό επί αρκετή ώρα, έως ότου μετατραπούν σε παχύρευστο πολτό. 

-. Κατόπιν στράγγιζαν/διήθιζαν τον εν λόγω πολτό, μάζευαν το σιρόπι του, έριχναν σ’ αυτό μία μικρή ποσότητα κασταλαγής/κοσκινισμένη στάχτη και το συγκέντρωναν σε κιούπια/πήλινα δοχεία.
-. Την επόμενη ημέρα έβγαζαν από τα κιούπια το σιρόπι, χωρίς την κατακαθισμένη στάχτη, και το έβραζαν μέχρι να γίνει παχύρρευστο πετιμέζι. 

-. Μ’ αυτό το πετιμέζι και με κομμάτια κυδωνιού και μήλου έφτιαχναν υπέροχα γλυκά κουταλιού.

-. Σε κάποια μέρη της Ελλάδας χρησιμοποιούσαν το πετιμέζι από τους καρπούς της αγραπιδιάς στην παρασκευή διάφορων γλυκισμάτων, όπως για παράδειγμα στους  κουραμπιέδες!
-. Έφτιαχναν επίσης με το πετιμέζι και μ’ αλεύρι νόστιμες μουστόπιτες και

-. Με ψίχα καρυδιού παρασκεύαζαν εξαιρετικά σουτζούκια, που τα έτρωγαν αργότερα τα μικρά παιδιά τους, όταν έπεφτε το πρώτο χιόνι στα βουνά
-. Σήμερα, μόνον κάποια άτομα που γνωρίζουν την σπουδαιότητα του δέντρου και δεν λογαριάζουν τον κόπο, επισκέπτονται τις αγραπιδιές των χωριών και γεύονται τα νόστιμα φρούτα τους.

el.wikipedia.org

oikokyr.blogspot.com