Ο Λούης Τίκας και η Σφαγή του Λάντλοου

Ο Λούης Τίκας (Luis Tikas ή Ηλίας Σπαντιδάκης) ήταν Έλληνας συνδικαλιστής από την Κρήτη, που δολοφονήθηκε το 1914 στο Κολοράντο των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια μιας μεγαλειώδους εργατικής απεργίας στα ορυχεία. Η μνήμη του είναι ακόμα ζωντανή στα αμερικανικά συνδικάτα.

Η ζωή του

Από την Κρήτη στις ΗΠΑ

Το ελληνικό όνομα του Τίκα ήταν Ηλίας Σπαντιδάκης. Γεννήθηκε στην Λούτρα Ρεθύμνου το 1886 και ο πατέρας του ονομαζόταν Αναστάσιος. Το 1906 σε ηλικία 20 ετών μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Πριν φύγει έβγαλε μια φωτογραφία φορώντας την παραδοσιακή κρητική στολή και την άφησε ως ενθύμιο στους συγγενείς του. Δεν επρόκειτο να ξανανταμωθούν. Στις ΗΠΑ μετέτρεψε το όνομά του στο αγγλοσαξονικό Λούης Τίκας (Luis Tikas), με το οποίο έμελλε να γραφεί στην ιστορία των συνδικαλιστικών αγώνων.

Από το λιμάνι της Νέας Υόρκης πήγε στο Κολοράντο. Εγκαταστάθηκε στο Ντένβερ κι άρχισε να δουλεύει στα χαλυβουργία του Πουέμπλο καμιά τριανταριά μίλια μακριά, με ημερομίσθιο $1,75, για δώδεκα ώρες την ημέρα. Το 1910 ορκίστηκε Αμερικανός πολίτης και άνοιξε καφενείο στην οδό Μάρκετ του Ντένβερ, μια εργατική γειτονιά που έγινε η τοπική Greektown. Την εποχή εκείνη στο Ντένβερ ζούσαν 240 Έλληνες.

Συμπτωματικά, απέναντι απ’ το καφενείο βρίσκονταν τα γραφεία της τοπικής οργάνωσης των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (Wobblies). Ο Τίκας, είτε έγινε από την αρχή μέλος των Wobblies είτε όχι, ήταν αποφασισμένος να αφομοιωθεί στην καινούρια χώρα. Αρχικά, προσπάθησε να μπει στο αστυνομικό σώμα αλλά απερρίφθη εξαιτίας της εμπλοκής του με τους Wobblies. Υπάρχουν πληροφορίες ότι ήταν επικεφαλής ενός συνδικάτου λούστρων που το 1910 έκαναν απεργία ζητώντας αύξηση 100% (από πέντε σε δέκα σεντς!). Άλλοι λένε πως δούλευε για μια ασφαλιστική εταιρία.

Έτσι κι αλλιώς, ο Λούης Τίκας αναδείχτηκε σε ηγετική μορφή ανάμεσα στους συμπατριώτες του: μιλούσε καλύτερα αγγλικά απ’ οποιονδήποτε άλλον, και έστελνε τα εμβάσματα στην Ελλάδα για λογαριασμό των συμπατριωτών του που δεν ήξεραν πώς να φερθούν στο ταχυδρομείο και στην τράπεζα.

Ήταν τζέντλεμαν: οι φωτογραφίες της συλλογής Ντολντ, που υπάρχουν στην πολιτειακή βιβλιοθήκη του Ντένβερ, δείχνουν έναν Αμερικανό πολίτη χωρίς μουστάκι – κάτι ασυνήθιστο για την κρητική κοινότητα – που δεν θα ξεχώριζε από έναν ντόπιο.

Συνδικαλιστής - Ηγέτης

Ο Τίκας ήταν συνειδητός ριζοσπάστης. οι εργάτες του Κολοράντο βρίσκονταν στο έλεος των εταιριών και των αφεντικών. Την εποχή που ο Λούης Τίκας έφτασε στο Ντένβερ, το μεγάλο αφεντικό ήταν ο Λεωνίδας Σκλήρης, από τη Σπάρτη, ένα είδος εργατοπατέρα που έλεγχε τους Έλληνες εργάτες όχι μόνο στο Κολοράντο αλλά στη Γιούτα και τη Νεβάδα. Τους εύρισκε δουλειά στα ορυχεία με συνθήκες μεσαιωνικές και αμοιβές χειρότερες από των άλλων εθνοτήτων. Οι «Έλληνες του Σκλήρη» εργάζονταν για $1,75 την ημέρα ενώ οι Γερμανοί και οι Ουαλοί έπαιρναν $2,50. Η κατάσταση στα ορυχεία ήταν όντως μεσαιωνική. Από το 1910 ως το 1913, 618 ανθρακωρύχοι είχαν χάσει τη ζωή τους σε εργατικά ατυχήματα. Τα ημερομίσθια ήταν τόσο χαμηλά ώστε πολλές οικογένειες ικανοποιούνταν με τις «αποζημιώσεις θανάτου» που έφταναν τα εφτακόσια δολάρια (χώρια το φέρετρο των είκοσι δολαρίων). Ανάμεσά τους δούλευαν 350 περίπου Έλληνες. Η δουλειά τους ήταν πολύ σκληρή, με αποτέλεσμα σε δυο χρόνια να υπάρχουν 13 θάνατοι Ελλήνων και πολλοί τραυματισμοί.

Επίσης, ήταν κακοπληρωμένοι και γινόταν μεγάλη εκμετάλλευση από τις εταιρίες σε βάρος των εργατών. Σπίτια και καταστήματα ανήκαν στην εταιρία των ορυχείων, η οποία κοστολογούσε τη χρήση και τα ψώνια 25 % ακριβότερα από την ελεύθερη αγορά. Επιλογή άλλη δεν υπήρχε, αφού οι εργάτες ήταν υποχρεωμένοι να κατοικούν και να ψωνίζουν από την εταιρία, η οποία τους πλήρωνε σε κουπόνια ανταλλάξιμα μόνο στα ταμεία των δικών της καταστημάτων. Το 1912, ο Λούης Τίκας εγκατέλειψε το καφενείο. Το Νοέμβριο του 1912 βρισκόταν στα ορυχεία του Φρέντερικ στο Κολοράντο, που ήταν σκλαβοπάζαρα. Στις 19 Νοεμβρίου ήταν επικεφαλής των 63 Ελλήνων που κατέβηκαν σε απεργία. Τότε αναδείχτηκε η ηγετική κορφή του συνδικαλιστή Τίκα, με αποτέλεσμα να κερδίσει την εμπιστοσύνη των συμπατριωτών του, που αναζητούσαν τρόπους να απαλλαγούν από εργατοπατέρες τύπου «Σκλήρη». Στη διάρκεια αυτής της απεργίας συνέβησαν πολλά: όργιο εγκάθετων, προβοκάτσιες (μπήκε φωτιά στο κτίριο δίπλα στο πηγάδι του ορυχείου), συλλήψεις και φυλακίσεις. Ο Λούης Τίκας δεν ανεχόταν την εκμετάλλευση και την αδικία. Ήρθε σε επαφή με την «Ένωση Ανθρακωρύχων Αμερικής» (United Mine Workers of America), άρχισε να περιοδεύει στις ανθρακοφόρες περιοχές του Ντένβερ και του Πουέμπλο και να συγκεντρώνει στατιστικά στοιχεία για ατυχήματα και τραυματισμούς την περίοδο 1912-13. Επίσης, για την πολιτική των εταιριών και τη συμπεριφορά των υπευθύνων. Ενημερώνει πως αν οι συνθήκες δεν αλλάξουν θα ξεκινήσει «βιομηχανικός πόλεμος», όπως τον ονομάζει.

Ο Τίκας σύντομα αποκτά την εμπιστοσύνη των εργαζομένων και εξελίσσεται σε ηγετική μορφή. Ο "Λούης ο Έλληνας" (Louis the Greek) ή ο "Λίο ο Κρητικός" (Leo the Cretan), όπως τον αποκαλούσαν έγινε θρύλος. Όμως, οι εταιρίες που ανήκαν κυρίως στον Τζον Ροκφέλερ δεν υποχωρούν. Τουναντίον καιροφυλακτούν να τον πλήξουν.

Η αιματηρή απεργία του Λάντλοου

Τελικά στις 23 Σεπτεμβρίου 1913 ξεκινά η μεγάλη απεργία στην πόλη Λάντλοου (Laddlow ή Ludlow), όπου υπήρχαν 13000 ανθρακωρύχοι. Τα κυριότερα αιτήματα των απεργών του Λάντλοου ήταν τα παρακάτω:

Να ψωνίζουν από όποιο κατάστημα προτιμούσαν οι ίδιοι.

Να πηγαίνουν σε όποιον γιατρό επιθυμούσαν και όχι στους γιατρούς της εταιρίας.

Να αναγνωριστεί το συνδικάτο τους.

Να καθιερωθεί η οκτάωρη εργασία.

Να εφαρμοστούν αυστηρά οι νόμοι της Πολιτείας του Κολοράντο όσον αφορά την ασφάλεια των ορυχείων, να καταργηθεί το script, όπως και το σύστημα φρουρών της εταιρείας που έκανε τους εργατικούς καταυλισμούς να μη διαφέρουν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Επικεφαλής της απεργίας ήταν ο Τζον Λόζον και ο Λούης Τίκας, που είχε μια ομάδα στήριξης από Κρητικούς, μερικοί από τους οποίους είχαν πάρει μέρος στις απεργίες του Μπίνγκαμ στη Γιούτα.

Στις αρχές της απεργίας, η εταιρεία για να την καταπνίξει προέβη σε έξωση των απεργών από τα οικήματα στα οποία τους στέγαζε και προσέλαβε απεργοσπάστες. Οι απεργοί δεν πτοήθηκαν. Έστησαν σκηνές στην περιοχή σε στρατηγικό σημείο, ώστε να εμποδίζουν τους απεργοσπάστες να μπουν στα ορυχεία. Τον Οκτώβριο, ο καταυλισμός των απεργών λειτουργούσε σαν πόλη: πεντακόσιοι άνδρες, τριακόσιες πενήντα γυναίκες, τετρακόσια πενήντα παιδιά, ελληνικός φούρνος, ελληνικό καφενείο.

Η εταιρεία ζήτησε την παρέμβαση της εθνοφρουράς και ο κυβερνήτης του Κολοράντο συμφώνησε. Οι συγκρούσεις ήταν βιαιότατες. Τότε η οικογένεια Ροκφέλερ υπέβαλε το αίτημα να ντυθούν με στολές της εθνοφρουράς δικά της, έμπιστα πρόσωπα, αποφασισμένα αν χρειαστεί να ρίξουν στο ψαχνό. Ο κυβερνήτης το αποδέχθηκε και αυτό. Αλλά οι απεργοί δεν υποχώρησαν - ακόμη και όταν οι Ροκφέλερ έστειλαν ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο το οποίο έφερε πολυβόλο και οι εθνοφρουροί το αποκαλούσαν Death Special.

Ήταν φανερό ότι στις 20 Απριλίου 1914 η εθνοφρουρά θα εισέβαλε και θα εκκένωνε τον καταυλισμό των απεργών. Ήταν Δευτέρα του Πάσχα και οι περισσότεροι κοιμούνταν αφού την προηγούμενη γιόρταζαν το ελληνικό Πάσχα. Οι πιστολάδες της εταιρίας απαίτησαν από τον Λούη Τίκα να τους παραδώσει δύο Ιταλούς συνδικαλιστές. Ο Τίκας ζήτησε ένταλμα σύλληψης αλλά τέτοιο πράγμα δεν υπήρχε και ο Τίκας αρνήθηκε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση.

Λίγο αργότερα έπεσε η πρώτη βολή: μερικοί από τους απεργούς ήταν οπλισμένοι. Το Κολοράντο αποτελούσε μέρος της Άγριας Δύσης. Ακολούθησε μάχη χαρακωμάτων ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά έτρεξαν να σωθούν στους γύρω λόφους. Σύμφωνα με την μαρτυρία της Μαίρη Χάρρις, γνωστής και ως Mother Jones, πάνω από σαράντα άτομα σκοτώθηκαν από σφαίρες και από ασφυξία, ενώ ένα αγοράκι δέχτηκε μια σφαίρα στο κεφάλι καθώς προσπαθούσε να σώσει το γατάκι του. Σύμφωνα με την Mother Jones οι πιστολάδες είχαν καταναλώσει πολύ ουίσκι από το κοντινό σαλούν και βρίσκονταν σε έξαλλη κατάσταση. Τα επεισόδιο, που αποτελεί μαύρη σελίδα στην ιστορία των ΗΠΑ, ονομάστηκε «σφαγή του Λάντλοου».

Ο θάνατος του Τίκα

Ο Τίκας με απαράμιλλο θάρρος, ζήτησε να δει τον επικεφαλής της εθνοφρουράς, λοχαγό Καρλ Λίντερφελντ (Karl Linderfeld) κρατώντας λευκή σημαία. Οι δυο τους συναντήθηκαν στο λόφο και μίλησαν για λίγο. Έπειτα οι αυτόπτες μάρτυρες είπαν ότι ο αξιωματούχος χτύπησε με πρωτοφανή αγριότητα τον Τίκα στο κεφάλι με την καραμπίνα του. Η καραμπίνα έσπασε στα δύο όπως και το κρανίο του Τίκα. Οι εθνοφρουροί βάλθηκαν να πυροβολούν το άψυχο σώμα. Ευθύς αμέσως εισέβαλαν στον καταυλισμό, ρίχνοντας αδιακρίτως εναντίον οτιδήποτε κουνιόταν. Έδιωξαν τους απεργούς, σκότωσαν 18 άτομα, 10 εκ των οποίων ήταν παιδιά από τριών μηνών ως 11 ετών, και έκαψαν τις σκηνές τους. Όταν οι απεργοί ξαναμπήκαν μερικές ημέρες αργότερα στον καταυλισμό βρήκαν το πτώμα του Τίκα. Η κηδεία του έγινε στις 27 Απριλίου και τη νεκρώσιμη πομπή ακολούθησαν χιλιάδες εργάτες.

Ο απόηχος της θυσίας

Μετά τη σφαγή στο Λάντλοου, οι συγκρούσεις των εργατών με την εθνοφρουρά σε όλη την Πολιτεία του Κολοράντο έλαβαν τεράστιες διαστάσεις. Τα συνδικάτα κάλεσαν τους εργάτες να εξοπλιστούν με «όλα τα όπλα και τα πυρομαχικά που μπορούσαν να αποκτήσουν νόμιμα» και άρχισε πραγματικός ανταρτοπόλεμος ανάμεσα στην εθνοφρουρά και στα συνδικάτα που διήρκεσε δέκα ημέρες. Στο περιοδικό «The Masses» ο αρθρογράφος Μαξ Ίστμαν δημοσίευσε ένα κείμενο με τίτλο Ταξικός πόλεμος στο Κολοράντο. Το συνόδευε η εικονογράφηση του επίσης γνωστού ζωγράφου Τζον Φρεντς Σλόαν.

Οι συγκρούσεις τερματίστηκαν μόνον όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντρο Γουίλσον έστειλε μονάδες του ομοσπονδιακού στρατού στην περιοχή. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, σκοτώθηκαν συνολικά 69 άτομα. Στον θλιβερό απολογισμό θα πρέπει να προσθέσουμε και τα εξής: 400 απεργοί συνελήφθησαν, 332 από αυτούς παραπέμφθηκαν για φόνο και μόνο ένας, ο Τζον Λόουσον, καταδικάστηκε αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο του Κολοράντο αργότερα τον αθώωσε. Από την εθνοφρουρά παραπέμφθηκαν 22 άτομα - ανάμεσά τους και δέκα αξιωματικοί - και σε μια παρωδία δίκης, που ως τέτοια διδάσκεται σήμερα σε διάφορες πανεπιστημιακές σχολές, αθωώθηκαν όλοι, πλην του λοχαγού Λίντερφελντ, ο οποίος δολοφόνησε τον Τίκα. Όμως, η ποινή που του επιβλήθηκε ήταν απλή πειθαρχική επίπληξη.

Σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα γεγονότα του Λάντλοου, διάφοροι μεταρρυθμιστές και σοσιαλιστές οργάνωσαν πικετοφορίες σ’ όλη τη χώρα. Ο συγγραφέας Άπτον Σίνκλαιρ (που αργότερα έγραψε το μυθιστόρημα «King Coal») στήθηκε επί μέρες έξω από τα γραφεία του Ροκφέλερ στη Νέα Υόρκη σε σιωπηλή διαδήλωση.

Στο Σικάγο πραγματοποιήθηκε μεγάλη διαδήλωση με πρωτοβουλία της εφημερίδας "Masses". Ο Σίνκλαιρ και ο προοδευτικός δικαστής του Ντένβερ, Μπ. Μπ. Λίντσεϊ, ταξίδεψαν μαζί με γυναίκες απεργών σ’ όλη την Αμερική μιλώντας σε συγκεντρώσεις για την σφαγή του Λάντλοου.

Η μνήμη του Τίκα

Το χρονικό της απεργίας δεν γράφτηκε ποτέ. Είχε σχεδόν ξεχαστεί, ώσπου το 1944 ο τραγουδιστής Γούντι Γκάθρι έγραψε ένα τραγούδι με τίτλο «The Ludlow Massacre». Το τραγούδι ακουγόταν συχνά στις διαδηλώσεις της δεκαετίας του ’60.

Ο ποιητής Ντέιβιντ Μέισον έγραψε ένα ποιητικό μυθιστόρημα 4.800 στίχων με τίτλο: "Ποιος ήταν ο Λούης Τίκας", όπου περιγράφεται η ζωή του Έλληνα πρωταγωνιστή του αμερικανικού εργατικού κινήματος.

Τη ζωή του Τίκα επανέφερε στο προσκήνιο ο ελληνοαμερικανός συγγραφέας Ζήσης Παπανικόλας το 1991 γράφοντας τη βιογραφία του σε ένα βιβλίο.

Επίσης, το 2001 ο Αμερικανός τραγουδοποιός Φρανκ Μάνινγκ (Frank Manning) στηριγμένος στις αναμνήσεις του παππού του που συμμετείχε στην απεργία του Λάντλοου, έγραψε το τραγούδι «Λούης Τίκας», που βραβεύτηκε στο διαγωνισμό «Γούντι Γκάθρι». Το τραγούδησε στις ετήσιες εκδηλώσεις που διοργανώνονται στο Λάντλοου από την Ένωση Ανθρακωρύχων και το 2007 το τραγούδησε και στην Ελλάδα.

Σήμερα το Λάντλοου είναι μια πόλη-φάντασμα. Στον χώρο της σφαγής, στην περιοχή Τρίνινταντ, έχει στηθεί μεγαλόπρεπες μνημείο από γρανίτη στη μνήμη των θυμάτων. Εκεί υπάρχει και ο τάφος του γενναίου Λούη Τίκα.

Στο Ρέθυμνο, τόπος καταγωγής του, προς τιμήν του, υπάρχει οδός Ηλία Σπαντιδάκη.

Το 2013 η δημοσιογράφος Λαμπρινή Θωμά και ο σκηνοθέτης Νίκος Βεντούρας γύρισαν το ντοκιμαντέρ Παλικάρι (Ο Λούις Τίκας και η σφαγή του Λάντλοου)[1].

Το 2015 το συγκρότημα Φερ' το Φόκο από την Ιεράπετρα, δημοσίευσαν στον πρώτο τους δίσκο το τραγούδι Λούη Τίκας, σε στίχους και μουσική του Νικόλα Ευαντινού.

πηγή πληροφόρησης:

el.wikipedia.org

tvxs.gr

tvxs.gr

Μήπως ζούμε ήδη μέσα στο Matrix και δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι;

Παναγιώτης Μαρκίδης

Όταν σχεδόν τα πάντα γύρω μας παράγουν δεδομένα, το Internet of Things εξελίσσεται στην πλατφόρμα των μεγάλων ευκαιριών.

ναζητώντας νέες επαγγελματικές ευκαιρίες, ειδικά αν κινείσαι ήδη στον χώρο της τεχνολογίας, πιθανότατα θα γνωρίζεις ότι το Internet of Things (ΙοΤ) είναι σήμερα ίσως ο πιο γρήγορα και πολλά υποσχόμενος τομέας, όπου βρίσκουν εφαρμογή οι πιο ισχυρές τάσεις εξέλιξης του ψηφιακού σύμπαντος: από τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων μέχρι την υλοποίηση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης.
Ας δούμε τον κόσμο γύρω μας ως ένα χώρο όπου σχεδόν το κάθε τι παράγει συνεχώς δεδομένα (η φάση θυμίζει λίγο το Matrix, αλλά προς τα εκεί πηγαίνει το πράμα).
Μέχρι σήμερα πολλά από αυτά τα ψηφιακά δεδομένα παραμένουν αναξιοποίητα.
Για παράδειγμα, κάποιος στην Πολωνία έδωσε λύση σε ένα από τα βασικά προβλήματα ασφάλειας του προσωπικού στα εργοτάξια, όταν σκέφτηκε να βάλει αισθητήρες εντοπισμού θέσης στα προστατευτικά κράνη που φορούν οι εργαζόμενοι εκεί (και όχι για να βλέπει μόνο αν λουφάρουν).
Έτσι, όταν ένα μεγάλο όχημα – ένας γερανός, ένα φορτηγό ή ό,τι άλλο – κινείται, ο οδηγός του είναι σε θέση να γνωρίζει αν στην πορεία του υπάρχει κάποιος άνθρωπος, ακόμα και όταν δεν έχει καλή ορατότητα.
(κεντρική φωτογραφία: AP Images / Jared Lazarus)
"Η διασύνδεση των μηχανών δεν είναι κάτι εντελώς νέο.
Για παράδειγμα, τα συστήματα τηλεματικής στα μέσα μεταφοράς λειτουργούν εδώ και χρόνια, οπότε είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την ακριβή θέση ενός λεωφορείου και το πότε θα φτάσει στην επόμενη στάση.
Όμως σήμερα, με τη χρήση διαφορετικών αισθητήρων, μπορούμε να συλλέγουμε περισσότερα δεδομένα για την λειτουργία ενός οχήματος και να δημιουργούμε εφαρμογές που διευκολύνουν την αποτελεσματικότερη διαχείριση ενός στόλου οχημάτων", εξηγεί ο Mark Torr της Microsoft, ο οποίος είναι ειδικός στο θέμα.

Θεωρεί αναγκαίο τον διαχωρισμό του Internet of Things σε δύο τομείς: Ο ένας αφορά στις υπηρεσίες και τις συσκευές που απευθύνονται στους καταναλωτές, όπως ένα smartwatch με αισθητήρες που πιάνουν τον καρδιακό ρυθμό και μετρούν πόσα βήματα κάνουμε και προς τα πού κινούμαστε.
Αυτό το κομμάτι έχει για την ώρα τη μεγαλύτερη επίδραση στην καθημερινότητά μας, αφού θεωρητικά κάθε διασυνδεδεμένη συσκευή είναι μέρος του Internet of Things.
Πολλές IoT εφαρμογές, ή τουλάχιστον αυτές που είναι περισσότερο ορατές στον καθένα, απευθύνονται στον τελικό χρήστη-καταναλωτή.
Ο δεύτερος τομέας του IoT είναι αυτός των B2B (σ.σ. Business-to-Business) εφαρμογών, οι οποίες έρχονται να βελτιώσουν ή ακόμα και να αλλάξουν διάφορα μοντέλα λειτουργίας των επιχειρήσεων.
"Ίσως δεν γίνονται αντιληπτές από τους περισσότερους, αν και τελικά σκοπός τους είναι η βελτίωση διαδικασιών και η παροχή εξελιγμένων υπηρεσιών προς τον τελικό χρήστη, αλλά εκεί εντοπίζονται σήμερα οι πραγματικές ευκαιρίες. Εκεί είναι το χρήμα θα λέγαμε πολύ απλά. Οι μελέτες λένε ότι 70% των κεφαλαίων που θα επενδυθούν τα επόμενα χρόνια στο Internet of Things θα είναι στην κατεύθυνση των B2B εφαρμογών",
τονίζει ο ίδιος.
Φυσικά, υπάρχουν και πεδία εξάπλωσης του Internet of Things όπου ο διαχωρισμός μεταξύ B2C (σ.σ. Business-to-Consumer) και Β2Β εφαρμογών είναι δύσκολος, αφού τα όρια συγχέονται. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα αυτοδηγούμενα οχήματα.
Πολλά από τα συστήματα ενός τέτοιου αυτοκινήτου, όπως οι κάμερες για τη διατήρηση της απόστασης από το προπορευόμενο όχημα και την έγκαιρη ακινητοποίησή του όταν χρειάζεται, απευθύνονται στον τελικό χρήστη-καταναλωτή που είναι ο οδηγός.
Παράλληλα, η συλλογή δεδομένων και η παρακολούθηση της λειτουργίας του κινητήρα και των άλλων συστημάτων, ως έξτρα παρεχόμενη υπηρεσία από τον κατασκευαστή, δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης προγνωστικών μοντέλων, βάσει των οποίων μια πιθανή βλάβη προβλέπεται έγκαιρα.
Μια τέτοια υπηρεσία θα έχει επίπτωση και στον τομέα της ασφάλισης των αυτοκινήτων, αφού πλέον ο κατασκευαστής θα μπορεί να γνωρίζει και να πιστοποιεί την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το κάθε αυτοκίνητο.
Άρα, ένα καλά συντηρημένο και κατά συνέπεια πιο ασφαλές όχημα να έχει έκπτωση στα ασφάλιστρα.
Η μείωση του κόστους των αισθητήρων ευνοεί την ανάπτυξη του Internet of Things. Παράλληλα, το όλο και χαμηλότερο κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας και αποθήκευσης των δεδομένων που ασταμάτητα συλλέγονται εξελίσσει το IoT σε ένα πεδίο μεγάλων επιχειρηματικών ευκαιριών.
Βεβαίως, η συλλογή δεδομένων δεν αποτελεί καινοτομία, όμως για πρώτη φορά έχουμε τη δυνατότητα γρήγορης και συνεχούς μετάδοσης τους.
Οπότε είναι στο χέρι μας να ανακαλύψουμε νέους τρόπους αξιοποίησής τους.
Στον τομέα της βιομηχανικής παραγωγής οι ευκαιρίες φαίνεται να είναι μεγάλες, αφού η διασύνδεση των μηχανών και η συλλογή δεδομένων μετασχηματίζει το μοντέλο λειτουργίας, οπότε φτάνουμε να αναφερόμαστε στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και τη σύγκλιση μεταξύ της φυσικής και της ψηφιακής πραγματικότητας.

"Πιστεύω ότι πολύ γρήγορα θα έχουμε αισθητήρες συλλογής δεδομένων σχεδόν παντού και αυτό θα μας επιτρέψει να αναπτύξουμε νέες υπηρεσίες βασισμένες σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Για τις επόμενες γενιές τo Internet of Things θα είναι ότι ήταν το Internet για τη δική μας γενιά.
Επί της ουσίας κανείς δεν θα ασχολείται με το αν μια συσκευή ή ένα αντικείμενο είναι διασυνδεδεμένο, αφού η διασύνδεση θα είναι καθολική και απλά ο χρήστης θα αξιοποιεί την όποια υπηρεσία.
Ήδη, όταν αναφερόμαστε σε υποδομές έξυπνης πόλης, μας απασχολεί η αποδοτικότερη ενεργειακή διαχείριση και πως θα αξιοποιήσουμε τα δεδομένα που συλλέγουμε για να εξοικονομήσουμε φυσικούς πόρους.
Αλλά και στο επίπεδο του οικιακού καταναλωτή, οι υπηρεσίες που μπορεί προσφέρει ένας πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας αρχίζουν να αποτελούν κριτήριο επιλογής", παρατηρεί ο Mark Torr.
Παραδέχεται πως η ανάλυση των χρήσιμων δεδομένων δεν θα λύσει όλο μας τα προβλήματα, αφού πάντα θα μεσολαβεί ο ανθρώπινος παράγοντας και η αντιμετώπισή τους θα είναι θέμα μια γενικότερης κουλτούρας.
Όμως, όπως τονίζει, στο μέλλον οι κοινωνίες θα καθοδηγούνται, θα λειτουργούν και θα λαμβάνουν περισσότερες αποφάσεις βασισμένες στην επεξεργασία των δεδομένων και τα στοιχεία που θα προκύπτουν από αυτή τη διαδικασία.

Ο Mark Torr θα είναι μεταξύ των ομιλητών του φετινού Microsoft Summit, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 9 Μαΐου στον Ελληνικό Κόσμο.
το διάβασα στο:oneman.gr

Νευροπολιτική ή από τη δημοκρατία στον ολοκληρωτισμό των εγκεφάλων 3

Στα δύο προηγούμενα άρθρα επιχειρήσαμε να δείξουμε το πώς αλλά και το γιατί η εκρηκτική πρόοδος των Νευροεπιστημών έχει οδηγήσει στις μέρες μας σε μια άνευ προηγουμένου εμμονή με τον εγκέφαλο, που δικαίως αποκαλείται «νευρομανία».
Ως απάντηση σε αυτή την επιστημονική-πολιτισμική εμμονή με τον εγκέφαλο, όλο και περισσότεροι στοχαστές έγιναν «νευροφοβικοί»: αμφισβητούν ότι η ανθρώπινη ιδιαιτερότητα καθορίζεται ή, έστω, εξαρτάται από την κατανόηση της βιολογικής μηχανής του νου.
Κλείνοντας αυτό το αφιέρωμα στην επιστημονική και κοινωνική ιδιοποίηση των Νευροεπιστημών, έχει ασφαλώς κάποιο ενδιαφέρον να εξετάσουμε πώς αυτές οι κατακτήσεις μετατρέπονται στην εποχή μας σε νευροπολιτικές πρακτικές.
Πράγματι, όπως θα δούμε, η «νευροπολιτική» είναι η πιο πρόσφατη και η πλέον φιλόδοξη βιοπολιτική στρατηγική αφού, βασιζόμενη στις κατακτήσεις των Νευροεπιστημών, επιχειρεί να αναδείξει τα δήθεν όρια που ενυπάρχουν στην έκφραση της όποιας ελευθερίας βουλήσεως ή επιλογής έχει απομείνει στους πολίτες των σύγχρονων κοινωνιών.
Ετσι όμως, η τρέχουσα νευροπολιτική συμβάλλει -με ή παρά τη θέληση της- στην «επιστημονική» απαξίωση του νεωτερικού πολιτικού συστήματος.
Ποιον ρόλο έπαιξαν -και παίζουν- οι εξελίξεις στις επιστήμες της ζωής και του εγκεφάλου στη διαμόρφωση της πολιτικής στη Δύση;
Ανατρέχοντας κανείς στην παράλληλη ιστορία της επιστήμης και της πολιτικής, διαπιστώνει εύκολα ότι η εξέλιξη της νεωτερικής βιοπολιτικής διαπλέκεται στενά με την εξέλιξη της νεωτερικής επιστήμης, η οποία τελικά παρέχει την απαραίτητη θεωρητική νομιμοποίηση αλλά και τα τεχνολογικά εργαλεία που απαιτούνται για την άσκηση της νέας βιοπολιτικής.
Για παράδειγμα, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα η ανάπτυξη των ιατρικών γνώσεων σχετικά με την ανατομική και τη φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος συμβαδίζει και ενσωματώνεται αμέσως στις κατασταλτικές τεχνικές άσκησης της πειθαρχικής εξουσίας.
Από τα τέλη του 19ου μέχρι σήμερα, οι εντυπωσιακές εξελίξεις στη γενετική, στην ατομική φυσική, στην πληροφορική και στις Νευροεπιστήμες διαμορφώνουν τις δυνατότητες και κυρίως τις εφαρμογές της νέας βιοπολιτικής.
Μολονότι η σύγχρονη βιοπολιτική εκδηλώνεται κυρίως με τις εφαρμογές της βιοτεχνολογίας και της βιοϊατρικής, τον 21ο αιώνα, όπως όλα δείχνουν, θα κυριαρχήσει η νευροτεχνολογία. Επομένως, στο άμεσο μέλλον, η βιοπολιτική θα εκδηλώνεται κυρίως ως «νευροπολιτική».
Η «εγκεφαλική» βιοπολιτική
Το αποφασιστικό ερώτημα πριν από κάθε μεγάλη εκλογική αναμέτρηση είναι: από ποιους παράγοντες επηρεάζεται η εκάστοτε επιλογή των ψηφοφόρων;
Είναι, άραγε, εφικτό να προβλέψουμε εγκαίρως το πώς ακριβώς θα αντιδράσει ο εγκέφαλος π.χ. των περισσότερων Αμερικανών ψηφοφόρων όταν κληθεί να αποφασίσει ποιο κόμμα ή ποιον υποψήφιο πρόεδρο θα ψηφίσει στις επόμενες εκλογές;
Μέχρι σήμερα, σε τέτοια ερωτήματα επιχειρούν να απαντήσουν -με αδιαφανή κριτήρια και, εν πολλοίς, με αβέβαια αποτελέσματα- οι ποικίλες δημοσκοπικές, στατιστικές μετρήσεις.
Τα τελευταία χρόνια όμως, ολοένα και περισσότερα κόμματα και υποψήφιοι καταφεύγουν όχι μόνο στις γνωστές οικονομικές-κοινωνιολογικές αναλύσεις, αλλά και στη διερεύνηση του ψυχολογικού προφίλ και της εκλογικής συμπεριφοράς μεγάλων τμημάτων του εκλογικού σώματος.
Πράγματι, στις πιο ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, οι κυβερνήσεις, τα κόμματα, αλλά και οι πιο εύποροι υποψήφιοι προσλαμβάνουν ως συμβούλους κοινωνικούς ψυχολόγους και ειδικούς νευροεπιστήμονες προκειμένου να αναλύσουν όχι τις οικονομικοπολιτικές ανάγκες των ψηφοφόρων, αλλά τις νευροψυχολογικές αδυναμίες και τις νοητικές έξεις τους.
Χάρη στα νέα επιστημονικά μέσα που διαθέτουν, αυτοί οι ειδικοί αναλαμβάνουν -με το αζημίωτο!- να αποκαλύψουν τις βαθύτερες εκλογικές προτιμήσεις, τις εκλογικές συνήθειες ή τις φοβίες των ψηφοφόρων.
Οσο για τον επιστημονικό κλάδο που αναλαμβάνει τη διεξαγωγή τέτοιων καινοφανών πολιτικών ερευνών, περιγράφεται συνήθως ως «Νευροπολιτική».
Πρόκειται για ένα νέο, διεπιστημονικό πεδίο έρευνας, το οποίο επιδιώκει, προγραμματικά, να εφαρμόσει τις πιο πρόσφατες μεθόδους των Νευροεπιστημών, π.χ. τις τεχνικές λειτουργικής και δομικής απεικόνισης του εγκεφάλου ενός ή μιας ψηφοφόρου, για να προβλέψει εγκαίρως τις ψυχο-πολιτικές αντιδράσεις.
Για να επιτύχει, όμως, έναν τόσο φιλόδοξο στόχο, η νευροπολιτική θα πρέπει να είναι σε θέση να «μεταφράζει» τις περίπλοκες σχέσεις κάθε πολίτη με το κοινωνικό του περιβάλλον σε... εγκεφαλικές δραστηριότητες.
Κοντολογίς, όλες οι κοινωνικές μας σχέσεις και δράσεις θα πρέπει να καθορίζονται άμεσα ή, τουλάχιστον, να εξαρτώνται στενότατα από τις λειτουργίες του εγκεφάλου μας.
Σε τελευταία ανάλυση, υποστηρίζουν οι πιο ακραίοι οπαδοί του νευροπολιτικού αναγωγισμού, οι κοινωνικές-πολιτικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων δεν είναι τίποτα περισσότερο από σχέσεις μεταξύ των εγκεφάλων τους!
Ποιες είναι, όμως, οι συγκεκριμένες εγκεφαλικές δομές και οι επιμέρους νοητικές λειτουργίες που ενεργοποιούνται στις κοινωνικοοικονομικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και οι οποίες, τελικά, ευθύνονται για τις «προσωπικές» πολιτικές επιλογές τους;
Κάποιες πολύ πρόωρες και μάλλον ασαφείς εντοπιστικές-ανατομικές απαντήσεις σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα τις αναζητούν οι ερευνητές της νευροπολιτικής στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου μας επειδή, ως γνωστόν, εκεί συντελούνται και ολοκληρώνονται οι πιο συνειδητές νοητικές διεργασίες μας, καθώς και σε βαθύτερες υποφλοιώδεις δομές, π.χ. στην αμυγδαλή, μια δομή στο βάθος του κροταφικού λοβού, η οποία πρωταγωνιστεί στις απαντήσεις του εγκεφάλου μας στα έντονα συγκινησιακά ερεθίσματα (φόβος, άγχος ή πανικός).
Η εμπλοκή της αμυγδαλής στις πολιτικές αντιδράσεις των ψηφοφόρων διαπιστώθηκε, πρώτη φορά, από νευροεπιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια το 2007, κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ.
Υποβάλλοντας σε τεστ πολιτικού προσανατολισμού μια μεγάλη ομάδα αναποφάσιστων ψηφοφόρων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όποτε άκουγαν τη λέξη «Δημοκρατικός» ή «Ρεπουμπλικάνος», ο εγκέφαλός τους αντιδρούσε άμεσα και ειδικότερα η αμυγδαλή, αφού σε αυτήν καταγράφονταν τα πιο υψηλά επίπεδα δραστηριοποίησης. Γεγονός που, σύμφωνα με τους ερευνητές, μας αποκαλύπτει το άγχος ή τον φόβο που δημιουργούσε στους εθελοντές αυτό το πολιτικό δίλημμα.
Μολονότι οι σημερινές τεχνικές απεικόνισης του εγκεφάλου δεν έχουν ακόμη τελειοποιηθεί αρκετά ώστε να διασφαλίζουν τη φερεγγυότητα που απαιτείται για κάνουμε ασφαλείς νευροπολιτικές και νευροοικονομικές προβλέψεις, θα ήταν εθελοτυφλία και πολιτική αφέλεια το να υποτιμώνται οι συνέπειες της μαζικής υιοθέτησης τέτοιων νευροπολιτικών πρακτικών.
Η απλοϊκή ιδέα που κρύβεται πίσω από κάθε αναγωγιστική νευροπολιτική προσέγγιση είναι ότι οι βασικές κοινωνικοπολιτικές συμπεριφορές μας καθορίζονται, σε μεγάλο βαθμό, από τη βιολογία μας. Και οι πολιτικές επιλογές μας ή οι πεποιθήσεις μας; Και αυτές, υποτίθεται, ότι διαμορφώνονται από την ιδιαίτερη δομή των εγκεφαλικών μικροκυκλωμάτων μας.
Προοδευτική ή αντιδραστική;
Πρόκειται εμφανώς για ένα μύθευμα που «επιβεβαιώνει» τις εγκεφαλοκεντρικές ιδεοληψίες της εποχής μας, από τις οποίες και προέκυψε. Πώς όμως αυτό το ιδεολόγημα κατάφερε τελικά να επικρατήσει στη σύγχρονη σκέψη;
Χάρη σε ένα πολύ επιτήδειο τέχνασμα το οποίο εκμεταλλεύεται τη ζωτική μας ανάγκη για βεβαιότητες στον ιδιαίτερα ρευστό χώρο των πολιτικών-οικονομικών ιδεών.
Ετσι, οι όποιες επιτυχείς προβλέψεις των νευροπολιτικών αναλύσεων εκλαμβάνονται και προβάλλονται από τα ΜΜΕ ως η επιβεβαίωση της βασικής -αλλά εντελώς αυθαίρετης!- νευροπολιτικής παραδοχής: ότι όλοι οι πολίτες, προοδευτικοί ή συντηρητικοί, αριστεροί ή δεξιοί, οφείλουν τις συγκεκριμένες κοινωνικοπολιτικές πεποιθήσεις τους στις ιδιαίτερες μικροδομές και λειτουργίες του εγκεφάλου τους. Μια σκοπίμως αόριστη «εξήγηση» που, επιπρόσθετα, οδηγεί σε ύποπτες κοινωνικοπολιτικές ατραπούς.
Αραγε, προοδευτικός γεννιέται κανείς ή γίνεται; Σύμφωνα με την επικρατούσα νευροπολιτική άποψη, προοδευτικοί και αντιδραστικοί είναι περίπου το ίδιο, αφού μοιράζονται από κοινού τα ίδια γονίδια και τις ίδιες τυπικά ανθρώπινες εγκεφαλικές δομές.
Το εύλογο ερώτημα σε όσους αποδέχονται αυτή την ψευδοεπιστημονική εξήγηση είναι: Αν όντως οι πολιτικές επιλογές μας είναι αποκλειστικά εγκεφαλικές, τότε γιατί η πολιτική αποδεικνύεται συνήθως τόσο... ανεγκέφαλη;
Σε αντίθεση με ό,τι υποστήριζε ο Αριστοτέλης στο περίφημο βιβλίο του «Περί ψυχής», δεν είναι πλέον δυνατό να διακρίνουμε τον πολιτικό «βίο» από την απλή υλική βιολογική «ζωή» των ανθρώπων.
Σήμερα, το βιολογικό, το σωματικό και το εγκεφαλικό διαπλέκονται στενότατα -σχεδόν ασφυκτικά- με κάθε πνευματικό, ψυχικό και νοητικό γνώρισμα των ανθρώπων. Εξού και η δυνατότητα να χαράξουμε μια διαφορετική βιοπολιτική και νευροπολιτική διαχείριση της ζωής των ανθρώπων.
Τα εργαλεία της νέας βιοεξουσίας
Ο όρος «βιοπολιτική» εισάγεται το 1976 από τον Γάλλο ιστορικό φιλόσοφο Μισέλ Φουκό (M. Foucault) για να περιγράψει τις τεχνικές διαχείρισης και ρύθμισης της ζωής και του θανάτου των ανθρώπινων πληθυσμών από τη νεωτερική εξουσία.
Η επιλογή, κατά τη νεωτερική εποχή, της βιοπολιτικής ως κυρίαρχης εξουσιαστικής πρακτικής είχε ως συνέπεια να υποβαθμιστούν σταδιακά οι μεσαιωνικές «πειθαρχικές» και τιμωρητικές πρακτικές άσκησης της εξουσίας για χάρη των νεωτερικών «βιορρυθμιστικών» πρακτικών, οι οποίες εφαρμόζονται όχι μόνο σε μεμονωμένα άτομα ή σε μικρές κοινωνικές ομάδες, αλλά σε πληθυσμούς ολόκληρους και τελικά στο σύνολο των ανθρώπων ως βιολογικό είδος.
Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι η κυρίαρχη νεωτερική εξουσία έπαψε να ασκεί κατασταλτικές ή και θανατηφόρες πολιτικές, όποτε το έκρινε απαραίτητο.
Ωστόσο, κατά τον εικοστό αιώνα, έγινε απολύτως σαφές ότι η πρωταρχική επιλογή της κυρίαρχης εξουσίας ήταν περισσότερο ο προληπτικός έλεγχος παρά η εκ των υστέρων καταστολή: η βιοπολιτική ρύθμιση θεωρείται προτιμότερη -και κυρίως πολύ πιο αποτελεσματική!- από τη βίαιη πειθαρχική καταστολή.
Ακολουθώντας το σκεπτικό του Μισέλ Φουκό σχετικά με την ιστορική εξέλιξη της βιοπολιτικής, θα μπορούσε κανείς εύλογα να ισχυριστεί ότι η σημερινή βιοεξουσία εκδηλώνεται κυρίως μέσω της νευροπολιτικής και της νευροοικονομίας.
Η νευροοικονομία είναι ένα ακόμη νευροεπιστημονικό εγχείρημα το οποίο εστιάζει στο πώς ο εγκέφαλος των οικονομικών δραστών μπορεί να διευκολύνει ή, εναλλακτικά, να παρεμποδίζει τον τρόπο που αποφασίζουν να δράσουν στη σφαίρα της οικονομίας.
Δεδομένου μάλιστα του πολύ ιδιαίτερου αντικειμένου της, η νευροοικονομία είναι ένα «αμάλγαμα» από διαφορετικές γνωστικές προσεγγίσεις: οι κατακτήσεις των νευροεπιστημών συνδυάζονται -συνήθως αυθαίρετα- με τη μικροοικονομία και τη γνωσιακή οικονομία και ταυτόχρονα με την κοινωνική και γνωσιακή ψυχολογία.
Αν και εντελώς διαφορετικές, αυτές οι προσεγγίσεις επιχειρούν να διαμορφώσουν ένα γνωσιακό μοντέλο ικανό όχι μόνο να εξηγεί αλλά και να προβλέπει τις «αποφάσεις» κάθε ενσυνείδητου οικονομικού δράστη.
Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η νευροοικονομία όσο και η νευροπολιτική αποδέχονται άκριτα το κυρίαρχο σήμερα πολιτικό-οικονομικό μοντέλο του «Homo oeconomicus»: κάθε πολιτικό ή οικονομικό υποκείμενο δρα ώστε να εξυπηρετεί τα ιδιωτικά συμφέροντά του.
Νευροδιαχείριση των κρίσεων
Διόλου περίεργο λοιπόν ότι, σχεδόν καθημερινά, οι οικονομολόγοι αντιμετωπίζουν το ερώτημα: Ποια είναι η «βέλτιστη» απόφαση ανάμεσα σε διαφορετικές και φαινομενικά ισοδύναμες επιλογές; Με άλλα λόγια, ποια είναι η πιο αποδοτική, οικονομικά, απόφαση όταν πρέπει να επιλέξουμε γρήγορα και σε συνθήκες αβεβαιότητας και μεγάλης πίεσης;
Ο απώτερος και δυσεπίτευκτος στόχος της νευροοικονομίας είναι να καταπολεμήσει την οικονομική αβεβαιότητα που δημιουργείται όχι μόνο από τα ανταγωνιστικά ιδιωτικά συμφέροντα αλλά και από τη θλιβερή άγνοιά μας για το πώς σκέπτεται και συμπεριφέρεται κάθε οικονομικός δράστης.
Θα πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε ότι το πρόγραμμα τόσο της νευροοικονομίας όσο και της νευροπολιτικής παρουσιάζει σοβαρά επιστημολογικά προβλήματα και ακόμη πιο εμφανείς επιστημονικές ελλείψεις.
Και η εξήγηση αυτών των ελλείψεων είναι απλή: τόσο η «νευροπολιτική» όσο και η «νευροοικονομία» επινοήθηκαν από τη μετανεωτερική βιοεξουσία ως επιστημονικά εργαλεία που είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν ή, ακριβέστερα, να διαχειρίζονται την πολιτική-οικονομική αβεβαιότητα που αναπόφευκτα δημιουργείται από την ίδια τη μετανεωτερική βιοπολιτική.
Συνεπώς, είναι ζωτικής σημασίας για τη νέα βιοεξουσία να μπορεί να προσφεύγει σε όλα τα διαθέσιμα «νευροεργαλεία», τα οποία της επιτρέπουν όχι μόνο να προσχεδιάζει αλλά και να προβλέπει, με σχετική ασφάλεια, το πώς θα αντιδράσει ο εγκέφαλος των πολιτών απέναντι σε μια σοβαρή πολιτικο-οικονομική κρίση.
Συντάκτης: Σπύρος Μανουσέλης
efsyn.gr

Πέρα από τη νευρομανία και τη νευροφοβία 2

Οπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, χάρη στην εντυπωσιακή ανάπτυξη των Νευροεπιστημών, ο εγκέφαλός μας, έδρα των πιο ανομολόγητων συναισθημάτων μας και των πιο μύχιων σκέψεών μας, έχει καταστεί διαφανής στην επιστημονική γνώση και άρα πολύ πιο εύκολα χειραγωγήσιμος από τη σύγχρονη βιοεξουσία.
Στην κοινωνική ιδιοποίηση και διαχείριση αυτής της γνώσης υπεισέρχονται αφενός η «νευρομανία» και αφετέρου η «νευροφοβία».
Δύο επιστημονικοφανή μυθεύματα που επιβλήθηκαν στην ανθρώπινη σκέψη χάρη στις πρόσφατες, ιδιαίτερα εντυπωσιακές, νευροεπιστημονικές εξελίξεις.
Πράγματι, τόσο η «νευρομανία» όσο και η δήθεν εναλλακτική «νευροφοβία» θα πρέπει να αποδοθούν στην κυρίαρχη σήμερα μόδα να εξηγούνται σχεδόν τα πάντα από τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου μας.
Οπως θα δούμε, δυστυχώς, έχει επικρατήσει ένα ιδιαιτέρως παραπλανητικό είδος «επιστημονικής» ενημέρωσης, που σκοπίμως δημιουργεί ψευδαισθήσεις και μυθεύματα σχετικά με τις εφαρμογές των Νευροεπιστημών.
Γεγονός που εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους, δεδομένου ότι αυτές οι επιστήμες μπορούν ήδη να επεμβαίνουν άμεσα στη λειτουργία και στην υγεία της ανθρώπινης εγκεφαλικής μηχανής.
Δύσκολα βρίσκει κανείς σε εφημερίδες ή σε εκλαϊκευτικά επιστημονικά περιοδικά ειδικές ενημερωτικές στήλες που να μην παρουσιάζουν, με απίστευτη ευκολία και ελαφρότητα, τις πιο πρόσφατες και συχνά ασήμαντες εξελίξεις στην επιστήμη ή στη τεχνολογία ως δήθεν «αποφασιστικά βήματα» ή ως «μεγάλες επαναστάσεις», οι οποίες υποτίθεται ότι ανατρέπουν τα όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα για τη λειτουργία της φύσης ή για το ανθρώπινο σώμα.
Γιατί, βέβαια, τι νόημα ή αξία θα είχε η επιστημονική ενημέρωση των πολιτών αν δεν πρόκειται για ανακαλύψεις με... κοσμοϊστορικές συνέπειες!
Μολονότι αυτό το είδος ενημέρωσης χρησιμοποιείται συχνά για να δημιουργούνται εφήμερες και αμφίβολης αξίας επιστημονικές «διασημότητες» ή για την εξασφάλιση πόρων για συγκεκριμένες έρευνες, ασκεί τελικά μια άκρως παραπλανητική και, εντέλει, βλαπτική επιρροή στους μη ειδικούς αναγνώστες, πείθοντάς τους π.χ. ότι επιτέλους βρέθηκε η τελική αλήθεια για κάποιο πολύπλοκο φυσικό φαινόμενο ή η μαγική θεραπεία για μια θανατηφόρο ασθένεια.
Κάτι που, δυστυχώς, συμβαίνει όλο και πιο συχνά στην ενημέρωση για τις νέες κατακτήσεις και τις εφαρμογές των ερευνών που εστιάζουν στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Η μανία με το «Νευρο-»
Σε ό,τι αφορά την κατανόηση της ανθρώπινης κατάστασης, η δυτική σκέψη πέρασε, κατά τον εικοστό αιώνα, από το ένα άκρο στο άλλο: μέχρι τη δεκαετία του 1960 επικρατούσαν κυρίως οι αποκλειστικά οικονομικο-πολιτικές και κοινωνιολογικές ερμηνείες, ενώ κατόπιν άρχισε, σταδιακά, να αναζητά πιο επιστημονικές εξηγήσεις, όπως αυτές της Γενετικής, της Ψυχολογίας και σήμερα των Νευροεπιστημών.
Κάθε μία από αυτές τις επιστήμες, βασιζόμενη στις δικές της ιδιαίτερες έννοιες και μεθόδους, κατάφερε να διαφωτίσει με σχετική επιτυχία κάποιες πτυχές του αινίγματος της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας μέσα στο ζωικό βασίλειο.
Από αυτή τη μεγάλη διανοητική μεταστροφή προέκυψαν, πιο πρόσφατα, ορισμένοι νέοι επιστημονικοί κλάδοι, κοινό χαρακτηριστικό των οποίων είναι το πρόθημα «νευρο-» που συνοδεύει και προσδιορίζει αυτά τα πρωτόγνωρα διεπιστημονικά πεδία: νευρο-ψυχολογία, νευρο-ανθρωπολογία, νευρο-πληροφορική, νευρο-οικονομία, ακόμη και νευρο-θεολογία!
Μήπως, χωρίς να το έχουμε συνειδητοποιήσει, περάσαμε από το ένα άκρο των αμιγώς κοινωνικο-οικονομικών εξηγήσεων στο άλλο άκρο των αποκλειστικά επιστημονικών βιολογικών εξηγήσεων; 

Οχι αναγκαστικά.
Αρκεί βέβαια να δεχτούμε ότι η ανθρώπινη ιδιαιτερότητα δεν είναι ούτε ένα ιστορικό «θαύμα» ούτε το προϊόν θεϊκής δημιουργίας, αλλά ένα ιδιαίτερο εξελικτικό-βιολογικό φαινόμενο: η επιβίωσή μας ως βιολογικού είδους βασίστηκε και εξακολουθεί να βασίζεται κυρίως στην εξέλιξη της νοητικής μας μηχανής, δηλαδή του εγκεφάλου μας και των μοναδικών βιο-κοινωνικών ικανοτήτων του (ανθρώπινη γλώσσα, συναισθήματα, έλλογη σκέψη και συνείδηση).
Μολονότι όλοι αποδεχόμαστε ευκολότερα τις «μονο-αιτιακές» εξηγήσεις, στην περίπτωση της εμφάνισης και της ιστορικής εξέλιξης του είδους μας, τέτοιες απλοϊκές και γραμμικές εξηγήσεις είναι ολοφάνερα ανεπαρκείς.
Ισως γι’ αυτό χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια έρευνας μέχρι να αποκαλυφθούν ορισμένα από τα πραγματικά βιολογικά αίτια της ιδιαιτερότητας μας ως βιολογικού είδους.
Παρ’ όλα αυτά, η κακή εκλαΐκευση της επιστημονικής σκέψης επιμένει -ακόμη και σήμερα!- να προβάλλει μόνο τις πιο απλές, γραμμικές «εξηγήσεις».
Αναζητά λοιπόν, πάση θυσία, κάποια επιμέρους γονίδια ή κάποια μεμονωμένα εγκεφαλικά «κέντρα», τα οποία υποτίθεται ότι «ευθύνονται» για τις μοναδικές βιολογικές μας ικανότητες.
Ενώ όμως η επιμονή στην «αναγωγιστική σκέψη και μέθοδο», το να προσπαθούν δηλαδή να εξηγήσουν το πολύπλοκο με το πιο απλό, αποτελεί ένα πανίσχυρο εργαλείο επιστημονικής γνώσης, στην περίπτωση της επιστημονικής εκλαΐκευσης δημιουργεί μόνο μια παραπλανητική εικόνα της επιστήμης.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τη νευροεπιστημονική έρευνα, η κακή εκλαΐκευση επιχειρεί με κάθε τρόπο να αναγάγει το σύνολο των νοητικών μας ικανοτήτων σε ορισμένα επιμέρους -και κάθε φορά διαφορετικά- εγκεφαλικά «κέντρα».
Ομως, η εγγενής πολυπλοκότητα της εγκεφαλικής μας μηχανής διαψεύδει, κατά κανόνα, τέτοιες απλοϊκές αναγωγές των πολύπλοκων νοητικών φαινομένων σε επιμέρους και δήθεν «απομονωμένα» εγκεφαλικά κέντρα.
Οι απλοϊκές ιδέες που επικρατούσαν μέχρι πολύ πρόσφατα για τις σχέσεις εγκεφάλου-νου διαψεύδονται σχεδόν καθημερινά από τις έρευνες των Νευροεπιστημών.
Και η εκπληκτική πρόοδος των γνώσεών μας οφείλεται κυρίως στις πρωτοφανείς δυνατότητες ανάλυσης και απεικόνισης της δομής, της οργάνωσης και της λειτουργίας των ζωντανών εγκεφάλων.
Εκτός από τις νέες μεθόδους κατανόησης της βιοχημικής δομής και της κυτταρολογικής αρχιτεκτονικής του εγκεφάλου, αποφασιστικής σημασίας είναι και η συνεισφορά των λεγόμενων «μη επεμβατικών» τεχνικών απεικόνισης και χαρτογράφησης των λειτουργιών του (Brain Imaging).
Για παράδειγμα, οι πρόσφατες τεχνικές παρακολούθησης του εγκεφάλου, είτε με απεικόνιση λειτουργικού μαγνητικού συντονισμού (fMRI) είτε με τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (ΡΕΤ), επέτρεψαν πρώτη φορά στους νευροεπιστήμονες να εντοπίζουν επακριβώς και κυρίως να παρακολουθούν ζωντανά τις μέχρι χθες αόρατες λειτουργίες ενός εγκεφάλου, χωρίς να χρειάζεται μάλιστα να ανοίξουν... κρανίο!
Πράγματι, μέσα στη ζούγκλα των νευρωνικών μικροκυκλωμάτων οι ειδικοί μπορούν να εντοπίζουν ποιοι μεμονωμένοι νευρώνες ή ποιες συγκεκριμένες χημικές ουσίες εμπλέκονται στην πραγμάτωση ακόμη και των πιο «αιθέριων» νοητικών διεργασιών: αισθήματα ηδονής ή μίσους, κατανόηση και εκφορά της γλώσσας, εκτέλεση μαθηματικών πράξεων κ.λπ.
Ετσι, πρώτη φορά στην ιστορία του, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα όχι απλώς να γνωρίζει αλλά και να επεμβαίνει ποικιλοτρόπως στη λεπτοφυή δομή και λειτουργία του εγκεφάλου του, τροποποιώντας την κατά βούληση για θεραπευτικούς ή άλλους σκοπούς.
Το καίριο ερώτημα είναι: οι πρόσφατες κατακτήσεις των Νευροεπιστημών μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση του ανθρώπινου νου και στην αντιμετώπιση των σοβαρών νευροεκφυλιστικών παθήσεων;
Αυτές οι δικαιολογημένες ελπίδες έχουν οδηγήσει, στις μέρες μας, σε μια άνευ προηγουμένου εμμονή με τον εγκέφαλο, κυριολεκτικά σε μια «νευρομανία».
Σε αυτή τη νέα εγκεφαλοκεντρική μόδα, οι περισσότεροι άνθρωποι αντιδρούν «νευρο-φοβικά»: ανησυχούν και τρομάζουν με την προοπτική ότι, στο άμεσο μέλλον, οι Νευροεπιστήμες θα είναι σε θέση, μέσω π.χ. των τεχνικών εγκεφαλικής απεικόνισης, να «διαβάζουν» τις πιο μύχιες σκέψεις και τα πιο κρυφά συναισθήματά τους. 

Πόσο δικαιολογημένοι είναι αυτοί οι φόβοι;
Τι γεννά τις νευρο-φοβίες;
Η διάκριση σε «νευρο-μανιακούς» και «νευρο-φοβικούς» περιγράφει δύο ακραίες αντιδράσεις των ανθρώπων απέναντι στις πρόσφατες εξελίξεις και τις νέες επεμβατικές δυνατότητες των επιστημών του εγκεφάλου.
Στο ένα άκρο βρίσκουμε όσους υποστηρίζουν ότι κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται αποκλειστικά από τη λειτουργία του εγκεφάλου μας (νευρομανιακοί), στο άλλο άκρο υπάρχουν όσοι αμφισβητούν αυτόν τον «αναγωγιστικό τρόπο σκέψης» και δεν αποδέχονται ότι η ανθρώπινη κατάσταση εξαρτάται ή, έστω, επηρεάζεται σημαντικά από τη βιολογική μας ιστορία (νευροφοβικοί).
Οι τελευταίοι εξηγούν -εξίσου αναγωγιστικά!- την ανθρώπινη κατάσταση καταφεύγοντας αποκλειστικά σε εξωγενείς παράγοντες: κοινωνικούς, οικονομικο-πολιτικούς και ανθρωπολογικούς.
Περιττό βέβαια να αναφέρουμε ότι ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα υπάρχουν πολλές ενδιάμεσες θέσεις, καθώς και όσοι επιχειρούν κάποια σύνθεση ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες νοητικές στάσεις.
Οσοι υποστηρίζουν, όπως ο γράφων, την ανάγκη για αμοιβαία γονιμοποίηση και πιθανά σύνθεση αυτών των δύο άκρων αποδέχονται την αποφασιστική -αλλά επ’ ουδενί αποκλειστική!- επιρροή του εγκεφάλου σε κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά.
Συνεπώς, απορρίπτουν εξίσου τόσο τις υπεραισιόδοξες νευρομανιακές όσο και τις σκοταδιστικές νευροφοβικές αντιδράσεις και, με κάθε τρόπο, επιχειρούν να αναδείξουν τα εγγενή όρια ή τα προβλήματα που δημιουργούν στην επιστημονική περιπέτεια και στην ανθρώπινη αυτογνωσία αυτές οι δυο ακραίες θέσεις.
Αν λοιπόν αναγνωρίσουμε τα εγγενή επιστημολογικά όρια της κάθε μιας από αυτές τις θέσεις, τότε οφείλουμε να καταδικάσουμε τις καταχρήσεις των νευρομανιακών όταν επιχειρούν (μάταια!) να αναγάγουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε μεμονωμένα «κέντρα» του εγκεφάλου μας.
Εξίσου, όμως, απορριπτέα πρέπει να θεωρούμε και κάθε νευροφοβική προσπάθεια να υποβαθμιστούν ή και να απορριφθούν τα όσα έχουν ανακαλύψει -μετά από πολλή προσπάθεια- οι Νευροεπιστήμες σχετικά με τον αποφασιστικό ρόλο του εγκεφάλου σε κάθε ανθρώπινη σκέψη και δράση.
Τα πραγματικά μεταφυσικά αίτια τέτοιων νευροφοβικών αντιδράσεων παραμένουν συνήθως αδιαφανή, ακόμη και στους ίδιους τους νευροφοβικούς, οι οποίοι εντελώς ανορθολογικά επιμένουν να μη λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις πολύ σημαντικές κατακτήσεις των Νευροεπιστημών.
Ομως, εξίσου ανορθολογική είναι και η επιμονή των νευρομανιακών όταν αμφισβητούν ή υποβαθμίζουν τον αποφασιστικό ρόλο των εξωγενών παραγόντων, είτε αυτοί είναι κοινωνικοί, ιστορικοί, είτε καθαρά ανθρωπολογικοί, ψυχολογικοί.
Λες και ο εγκέφαλός μας δεν διαμορφώθηκε εξελικτικά από τη φυσική επιλογή ως μέσο επιβίωσης και προσαρμογής σε ένα αέναα μεταβαλλόμενο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Λες και δεν οφείλει -από τη φύση του- να αλληλεπιδρά με τους άλλους εγκεφάλους και να είναι διαρκώς «ανοικτός» στο περιβάλλον του!
Η λυσσαλέα σύγκρουση μεταξύ νευρομανιακών και νευροφοβικών έχει διχάσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. 

Μάταια οι πιο ισορροπημένες θέσεις επισημαίνουν ότι αυτή η σύγκρουση οφείλεται στην αδυναμία κατανόησης από τους μη ειδικούς τόσο των βασικών αρχών όσο και των μεθοδολογικών ορίων των Νευροεπιστημών (βλ. σχετικό Πλαίσιο).
Γεγονός που, με τη σειρά του, οδηγεί αναπόφευκτα στη συστηματική παρανόηση των όσων γνωρίζουμε σχετικά με το πώς ή σε ποιον βαθμό ο εγκέφαλός μας μπορεί να επηρεάζει τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας.
Και όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο, αυτός ο επιστημονικός αναλφαβητισμός είναι η προϋπόθεση για την επιβολή και την άκριτη αποδοχή της σύγχρονης μετανεωτερικής νευροπολιτικής, η οποία, ανάλογα με τις ανάγκες της, καταφεύγει στα νευρομανιακά ή νευροφοβικά ιδεολογήματα.
Οι βασικές αρχές και τα όρια των Νευροεπιστημών
Η εκρηκτική πρόοδος των Νευροεπιστημών έχει οδηγήσει, όπως είδαμε, σε μια άνευ προηγουμένου εμμονή με τον εγκέφαλο, που ορθά περιγράφεται ως «νευρομανία».
Ως απάντηση σε αυτή την εμμονή με τον εγκέφαλο, όλο και περισσότεροι στοχαστές αμφισβητούν ότι η ανθρώπινη ιδιαιτερότητα καθορίζεται ή, έστω, εξαρτάται από τη βιολογική μηχανή του νου (νευροφοβία).
Πέρα όμως από τη σύγκρουση αυτών των δύο ακραίων ιδεολογημάτων, υπάρχουν και οι βασικές επιστημολογικές αρχές και οι μέθοδοι των Νευροεπιστημών.
Αρχές και μέθοδοι που όταν υποβαθμίζονται ή όταν σκοπίμως αγνοούνται οδηγούν στις παραπάνω ακραίες ιδεολογίες. Πολύ σχηματικά, θα μπορούσε κανείς να αναγνωρίσει τουλάχιστον 5 βασικές επιστημολογικές και μεθοδολογικές αρχές, κοινά αποδεκτές από όλους τους νευροεπιστήμονες.
1. Η πρώτη αρχή δέχεται ότι όλες οι νοητικές διεργασίες, ακόμη και οι πιο πολύπλοκες και αφηρημένες, προκύπτουν από αντίστοιχες διεργασίες στον εγκέφαλο.
Μια αρχή που επιβεβαιώνεται όχι μόνο από την ανακάλυψη του νευρολογικού, δηλαδή του εγκεφαλικού υποστρώματος πολλών νοητικών και ψυχιατρικών διαταραχών, αλλά και από την πολλαπλά διαπιστωμένη εξάρτηση των βασικών νοητικών μας λειτουργιών από τον εγκέφαλό μας.
2. Η δεύτερη αρχή υποστηρίζει ότι τα γονίδιά μας επηρεάζουν σημαντικά τη γενική δομή και τα ιδιαίτερα εγκεφαλικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους.
3. Η τρίτη αρχή επιβάλλει να εξετάζονται πάντα, εκτός από τα γονίδια, και οι ιδιαίτεροι σε κάθε βιολογικό είδος εξελικτικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες που, μαζί με τα γονίδια, συνδιαμορφώνουν τη δομή του εγκεφάλου και επηρεάζουν σημαντικά τις λειτουργίες του.
4. Η τέταρτη αρχή καθορίζει ότι όλες οι τροποποιήσεις στην έκφραση των γονιδίων των νευρώνων του εγκεφάλου που προκαλούνται από «εξωγενείς» περιβαλλοντικούς παράγοντες (π.χ. εκπαίδευση, αντίξοες ή ευνοϊκές κοινωνικές συνθήκες) επηρεάζουν σημαντικά τα πρότυπα της νευρωνικής συνδεσμολογίας και, εμμέσως, την εγκεφαλική λειτουργία.
5. Η πέμπτη αρχή είναι συνέπεια της προηγούμενης και αναγνωρίζει ότι οι μαθησιακές διεργασίες επιδρούν συνήθως άμεσα στην αποτελεσματικότερη λειτουργία και την οργάνωση του εγκεφάλου.
Στο αποφασιστικό ερώτημα «πόσος χρόνος θα χρειαστεί μέχρι να κατανοήσουμε πώς ακριβώς η υλικότατη εγκεφαλική μηχανή, που αποτελείται από δισεκατομμύρια νευρώνες και τρισεκατομμύρια συνάψεις, καταφέρνει να παράγει τις άυλες νοητικές μας λειτουργίες;» δεν υπάρχει ούτε οριστική απάντηση ούτε καμιά βέβαιη πρόβλεψη.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για τεράστια πρόκληση: ο ανθρώπινος εγκέφαλος, ενώ διερευνά τον εαυτό του, να γνωρίσει σταδιακά τις ίδιες τις προϋποθέσεις αυτής της γνώσης του.
Συντάκτης: Σπύρος Μανουσέλης
efsyn.gr

Όταν η επιστημονική γνώση του εγκεφάλου μετατρέπεται σε ιδεολογία

Συντάκτης: Σπύρος Μανουσέλης

Η γνωστική περιπέτεια τον 21ο αιώνα

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να διαπιστώσει ότι τα τελευταία χρόνια, χάρη στην εντυπωσιακή ανάπτυξη των Νευροεπιστημών, ο εγκέφαλός μας, έδρα των πιο ανομολόγητων συναισθημάτων μας και των πιο μύχιων σκέψεών μας, έχει γίνει όχι μόνο διαφανής στην επιστημονική γνώση αλλά και πολύ πιο εύκολα χειραγωγήσιμος από τη σύγχρονη βιοεξουσία, η οποία τελικά διαχειρίζεται αυτή τη γνώση.

Σε αυτή την ιδιοτελή διαχείριση της γνώσης υπεισέρχεται και η «νευρομανία», η κυρίαρχη σήμερα μόδα να ανάγονται σχεδόν τα πάντα στον... εγκέφαλο.

Πρόκειται για ένα εξόφθαλμα απλοϊκό ιδεολόγημα που, ωστόσο, γίνεται ευρύτατα αποδεκτό επειδή οι Νευροεπιστήμες είναι όντως σε θέση να εντοπίζουν και να αναλύουν -με αυστηρά νευροβιολογικούς όρους- τις εγκεφαλικές δομές που εμπλέκονται όταν π.χ. ερωτευόμαστε, όταν μαθαίνουμε ή απομνημονεύουμε κάτι, όταν λέμε ψέματα, όταν κοιτάζουμε ένα έργο τέχνης ή ένα αγαπημένο μας πρόσωπο.

Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσουμε τη σημασία της συντελούμενης στις μέρες μας «νευροεπιστημονικής επανάστασης», ενώ στο επόμενο θα εξετάσουμε τα επιστημονικοφανή μυθεύματα που δημιουργούν στο μυαλό των ανθρώπων αυτές οι επιστημονικές εξελίξεις.

Στις μέρες μας, η έρευνα του ανθρώπινου εγκεφάλου και των νοητικών φαινομένων που προκύπτουν από τη λειτουργία του δεν ανήκει στη δικαιοδοσία κάποιου ιδιαίτερου επιστημονικού κλάδου, όπως η νευροβιολογία, η νευροφυσιολογία, η γνωστική ή η εξελικτική ψυχολογία, κ.ο.κ.
Αντίθετα, αυτοί οι τόσο διαφορετικοί και απομονωμένοι, κατά το παρελθόν, γνωστικοί κλάδοι συνεργάζονται πλέον στενά στο πλαίσιο ενός ευρύτερου και εγγενώς διεπιστημονικού πεδίου έρευνας που κάπως αόριστα περιγράφεται ως «Νευροεπιστήμες».
Παρακολουθώντας κανείς την εκρηκτική ανάπτυξη των επιστημών του εγκεφάλου και του νου τις δύο τελευταίες δεκαετίες, εντυπωσιάζεται από τον αξιοσημείωτο αριθμό καινοφανών γνώσεων και τεχνικών που έχουν συσσωρευτεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Οι μικροδομές, η οργάνωση και οι λειτουργίες της πολύπλοκης εγκεφαλικής μηχανής που παράγει τον νου δεν αποτελούν πλέον ένα «μυστήριο» αλλά, αντίθετα, ένα πρώτης τάξεως «ερευνητικό πρόγραμμα» και μάλιστα παραγωγικότατο.
Η επανάσταση των Νευροεπιστημών
Το σημείο καμπής γι’ αυτές τις εντυπωσιακές επιστημονικές εξελίξεις ήταν η συνειδητή επιλογή ενός μέρους της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας να εγκαταλείψει οριστικά τις αδιέξοδες συμπεριφοριστικές και φαινομενολογικές προσεγγίσεις των νοητικών φαινομένων για να ανακαλύψει τις νευροβιολογικές προϋποθέσεις τους.
Με άλλα λόγια, η μεγάλη επανάσταση των Νευροεπιστημών ξεκίνησε όταν, στα τέλη του εικοστού αιώνα, είχαν πλέον ωριμάσει οι συνθήκες για να ανοίξουμε το, μέχρι τότε, ερμητικά κλειστό «μαύρο κουτί» του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Οπως από καιρό είχαν διαισθανθεί οι μεγαλύτεροι ποιητές του είδους μας, είμαστε φτιαγμένοι από ύλη και όνειρα.
Για κανένα άλλο όργανο του σώματός μας δεν ισχύει περισσότερο αυτός ο αφορισμός όσο για τον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Εδρα κάθε ανώτερης ψυχονοητικής μας ικανότητας -της μνήμης, της σκέψης, της γλώσσας, των συναισθημάτων και της φαντασίας-, ο εγκέφαλος αποτελεί αναμφίβολα το ευγενέστερο αλλά και το πιο αδιαφανές όργανο του σώματός μας.
Η πολυπλοκότητα αυτού του βιολογικού οργάνου τρομάζει και γοητεύει: μέσα σε κάθε ανθρώπινο κρανίο κρύβεται ένας μικροσκοπικός γαλαξίας από εκατό δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα (νευρώνες), όσα περίπου υπολογίζεται ότι είναι και τα άστρα του Γαλαξία στον οποίο ανήκει ο πλανήτης μας.
Ο αριθμός δε των νευρωνικών συνάψεων, των κομβικών σημείων όπου διαπλέκονται και επικοινωνούν μεταξύ τους αυτά τα νευρικά κύτταρα, είναι πράγματι ασύλληπτος: περίπου εκατό τρισεκατομμύρια ή και περισσότερες.
Παρ’ όλα αυτά, η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εγκεφαλικής μηχανής δεν εξαρτάται μόνο από τον αστρονομικό αριθμό των δομικών της λίθων, δηλαδή των νευρικών κυττάρων και των συνάψεων, αλλά και από την πολυεπίπεδη και φαινομενικά άναρχη οργάνωση της αρχιτεκτονικής της.
Αυτή η απέραντη ζούγκλα από κύτταρα, νευρωνικές διακλαδώσεις, εγκεφαλικά κυκλώματα και σήματα συγκροτεί ένα τόσο περίπλοκο δίκτυο μέσα στο κεφάλι μας ώστε το Internet, το παγκόσμιο πληροφορικό Διαδίκτυο, κυριολεκτικά ωχριά μπροστά του!
Οπως δήλωσε πριν από έξι χρόνια, σε μια συνέντευξη για τις εφαρμογές των επιστημών του εγκεφάλου, ο Μάικλ Γκαζάνιγκα (Michael Gazzaniga), ένας από τους επιφανέστερους Αμερικανούς νευροεπιστήμονες και συγγραφέας πολλών αξιόλογων επιστημονικών βιβλίων:
«Οι Νευροεπιστήμες διαφωτίζουν και αποσαφηνίζουν το πώς ο εγκέφαλος επιδρά πάνω στον νου και τις αντιδράσεις του. Πρόκειται για μια πραγματική γνωσιακή επανάσταση η οποία, τα τελευταία χρόνια, έχει ήδη επεκταθεί στα συναισθήματα και στην κοινωνική συμπεριφορά μας. Πιο πρόσφατα, μάλιστα, αρχίσαμε να κατανοούμε τον ρόλο του εγκεφάλου στη θρησκεία και την ηθική».
Ακόμα πιο προκλητική είναι η θέση που υποστηρίζει ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές και θεωρητικούς της εξέλιξης του νευρικού μας συστήματος, ο βραβευμένος με Νόμπελ, Τζέραλντ Εντελμαν (Gerald M. Edelman).
Στον πρόλογο του βιβλίου του «Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά» (κυκλοφορεί από τις εκδ. Κάτοπτρο) δηλώνει απερίφραστα: «Βρισκόμαστε στην απαρχή της επανάστασης των Νευροεπιστημών. Οταν αυτή ολοκληρωθεί, θα γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η νόησή μας, τι καθορίζει τη φύση μας και πώς γνωρίζουμε τον κόσμο μας».
Και προσθέτει: «Αυτό που συμβαίνει σήμερα στις Νευροεπιστήμες μπορεί να θεωρηθεί προοίμιο μιας πολύ ευρύτερης επιστημονικής επανάστασης, μιας επανάστασης που θα έχει σημαντικές και αναπόφευκτες κοινωνικές συνέπειες».
Ανάλογες και εξίσου βαρυσήμαντες δηλώσεις διατυπώνονται σχεδόν καθημερινά από πολλούς κορυφαίους επιστήμονες, γεγονός που επιβεβαιώνει επαρκώς την υποψία ότι οι τρέχουσες εξελίξεις στην έρευνα του εγκεφάλου αποτελούν όχι απλώς την πιο πρόσφατη «επιστημονική επανάσταση» -με την ακριβή έννοια που αποδίδει σε αυτόν τον όρο ο ιστορικός της επιστήμης, Τόμας Κουν- αλλά, ενδεχομένως, μια αποφασιστική καμπή στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης συνολικά.
Νευρομανία ή νευροφοβία;
Η κατανόηση της οργάνωσης και της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις τόσο για τη σημερινή όσο και για τη μελλοντική επιστήμη.
Μια δυσεπίτευκτη πρόκληση που, ωστόσο, ήδη παράγει πολλές βιοτεχνολογικές και βιοϊατρικές εφαρμογές. Κάτι που το γνωρίζουν καλά όχι μόνο οι επιστήμονες αλλά και οι κυβερνήσεις όλων των ανεπτυγμένων χωρών, οι οποίες χρηματοδοτούν αφειδώς όλα τα σχετικά ερευνητικά προγράμματα (βλ. ειδικό πλαίσιο).
Από αυτά τα φιλόδοξα προγράμματα ξεχωρίζουν δύο: στην Ευρώπη το «Πρόγραμμα Ανθρώπινος Εγκέφαλος» (European Human Brain Project) και στις ΗΠΑ το «Πρωτοβουλία Εγκέφαλος» (BRAIN Initiative).
Πρόκειται για δύο μακροχρόνια και πολυδάπανα ερευνητικά προγράμματα τα οποία ξεκίνησαν ταυτόχρονα, στις αρχές του 2013, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -πρώτη- και -αμέσως μετά- το αμερικανικό Κογκρέσο αποφάσισαν να επενδύσουν πολλά δισεκατομμύρια στην ανάπτυξη της βασικής έρευνας και της τεχνολογίας του εγκεφάλου, δηλαδή στις Νευροεπιστήμες.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι πρόκειται για δύο ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, αφού το καθένα από αυτά βασίζεται σε μια αρκετά διαφορετική -τόσο γνωστικά όσο και μεθοδολογικά- προσέγγιση του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Τα τελευταία χρόνια λοιπόν, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη μια μεγάλη γνωσιακή επανάσταση και την πραγματοποιούν οι επιστήμες που επιχειρούν, με νέες μεθόδους, να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστικά της δομής και της λειτουργίας του πολυπλοκότερου οργάνου του σώματός μας: του ανθρώπινου εγκέφαλου και του πώς αυτός καταφέρνει να παράγει τον ανθρώπινο νου.
Ετσι, από άλυτο φιλοσοφικό ή θεολογικό αίνιγμα, ο ανθρώπινος νους έχει μετατραπεί σταδιακά σε πρώτης τάξεως επιστημονικό πρόβλημα, η διερεύνηση του οποίου προϋποθέτει την κατανόηση του εγκεφάλου.
Υπό αυτή την έννοια, οι Νευροεπιστήμες αποτελούν τη νέα «Μεγάλη Επιστήμη» (Big Science), κοινωνιολογικός όρος που περιγράφει ένα παραγωγικότατο και πολλά υποσχόμενο (κυρίως για τις εφαρμογές του!) επιστημονικό πεδίο έρευνας, στο οποίο επενδύονται πάρα πολλά χρήματα, τόσο από δημόσια-κρατικά όσο και από ιδιωτικά κέντρα εξουσίας.
Δυστυχώς όμως, κάθε πραγματικά μεγάλη επιστημονική καινοτομία συνοδεύεται συνήθως και από μεγάλες γνωσιακές παρανοήσεις και κοινωνικές διαστρεβλώσεις. Ειδικότερα η νευροεπιστημονική επανάσταση έχει γεννήσει αφενός τη νευρομανία και αφετέρου τη νευροφοβία.
Δύο προβλέψιμες και φαινομενικά αναπόφευκτες διαστρεβλώσεις της νευροεπιστημονικής περιπέτειας για τις οποίες θα πούμε περισσότερα στο επόμενο άρθρο.
Μεγάλα ερευνητικά προγράμματα για τον εγκέφαλο
Αν κατά το πρώτο ήμισυ του εικοστού αιώνα κυριαρχούσε στην παγκόσμια επιστημονική σκηνή η επιστήμη της Φυσικής, το δεύτερο ήμισυ του προηγούμενου αιώνα πρωταγωνίστησαν η Μοριακή Βιολογία και η Γενετική Μηχανική.
Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, αυτό τον αιώνα θα κυριαρχήσουν οι Νευροεπιστήμες και καθόλου αυθαίρετα ο 21ος αιώνας περιγράφεται ως ο «αιώνας του εγκεφάλου και του νου».
Γεγονός που επιβεβαιώνεται περίτρανα τόσο από την εντυπωσιακή αύξηση -ποσοτική και ποιοτική- των ερευνητικών προγραμμάτων που στοχεύουν στην αποκάλυψη των επτασφράγιστων μυστικών της μηχανής του νου όσο και από τα ασυνήθιστα μεγάλαποσά που επενδύονται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς σε αυτές τις έρευνες.
Ποια θεωρούνται διεθνώς τα σημαντικότερα, μέχρι σήμερα, ερευνητικά προγράμματα;
1. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Ανθρώπινος Εγκέφαλος (European Human Brain Project):
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα HBP είναι από τη φύση του διεπιστημονικό, αφού απαιτεί τη συνεργασία ειδικών από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους (νευροεπιστημόνων, γνωσιακών ψυχολόγων, νευρολόγων, πληροφορικών και επιστημόνων των υπολογιστών).
Στοχεύει στη δημιουργία ενός «μεγα-προσομοιωτή» που θα είναι σε θέση να προσομοιώνει, δηλαδή να αναπαράγει ψηφιακά, όχι μόνο τη λειτουργία των 100 δισεκατομμυρίων νευρώνων που συγκροτούν τον εγκέφαλό μας, αλλά και τις τρισεκατομμύρια συνάψεις που εξασφαλίζουν την επικοινωνία αυτών των νευρώνων!
Οι Ευρωπαίοι ερευνητές επέλεξαν λοιπόν μια τολμηρή -αλλά και ιδιαίτερα επισφαλή- ερευνητική στρατηγική που βασίζεται κυρίως στη νευροπληροφορική: με τη χρήση πανίσχυρων υπολογιστών ελπίζουν να δημιουργήσουν μια γιγάντια προσομοίωση των βασικών λειτουργιών του εγκεφάλου μας που του επιτρέπουν να παράγει τα νοητικά φαινόμενα.
Πολλοί διαπρεπείς επιστήμονες στοιχηματίζουν ότι το όλο εγχείρημα θα αποτύχει επειδή παραβλέπει τη βιολογική πολυπλοκότητα του εγκεφάλου.
Πράγματι, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι κορυφαίοι ειδικοί κατηγορούν το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ότι όχι μόνο είναι πολυδάπανο αλλά και ματαιοπονεί επενδύοντας στις αφηρημένες νευροπληροφορικές πτυχές της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Περισσότερες πληροφορίες για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο humanbrainproject.eu
2. Πρωτοβουλία Εγκέφαλος (BRAIN Initiative):
Το δεκαετές αμερικανικό πρόγραμμα «BRAIN» ξεκίνησε επίσημα στις 2 Απριλίου 2013 με την εξαγγελία του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.
Ηταν η απάντηση των ΗΠΑ στην «πρόκληση» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δύο μήνες νωρίτερα -στις 28 Ιανουαρίου 2013- είχε ανακοινώσει την πρόθεσή της να χρηματοδοτήσει με τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο ευρώ το δεκαετές πρόγραμμα «Human Brain Project» ή HBP.
Οπως παραδέχτηκαν δημόσια οι εισηγητές του αμερικανικού προγράμματος, η σχετική απόφαση Ομπάμα ήταν επιβεβλημένη αφενός γιατί υπήρχε ο κίνδυνος το ευρωπαϊκό πρόγραμμα να προσελκύσει τους πιο αξιόλογους νευροεπιστήμονες και αφετέρου επειδή οι ΗΠΑ οφείλουν, πάση θυσία, να διατηρήσουν τα πρωτεία στην έρευνα των Νευροεπιστημών.
Η στρατηγική που ακολουθούν οι Αμερικανοί ερευνητές είναι πιο παραδοσιακή: χαρτογραφούν λεπτομερώς όλες τις μικροδομές και τις λειτουργίες του εγκεφάλου μας, κάτι ανάλογο με το «πρόγραμμα χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος» που ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Περισσότερες πληροφορίες για το αμερικανικό πρόγραμμα στο Brain Research through Advancing Innovative Neurotechnologies.
3. Human Connectome Project:
Ξεκίνησε το 2010 από το Εθνικό Ιδρυμα Υγείας των ΗΠΑ σε συνεργασία με πλειάδα πανεπιστημίων.
Ο αρχικός στόχος του ήταν να αναλύσει τα δεδομένα σχετικά με 1.200 υγιή άτομα (μεταξύ των οποίων και δίδυμα αδέλφια).
Από αυτά δημιούργησαν μια τράπεζα δεδομένων που περιλαμβάνει λεπτομερείς εικόνες των λειτουργικών διασυνδέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στον εγκέφαλο και τον γονιδιότυπο και στοιχεία για τη συμπεριφορά αυτών των ατόμων.
Για περισσότερες πληροφορίες: humanconnectome.org
4. SyNAPSE:
Το βιοπληροφορικό ερευνητικό πρόγραμμα της DARPA, του τμήματος προηγμένων μελετών του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ, στοχεύει στη δημιουργία και την τελειοποίηση νευροσυναπτικών ηλεκτρονικών μικροκυκλωμάτων (βιοτσιπάκια) που αποτελούνται από δισεκατομμύρια ηλεκτρονικούς «νευρώνες» συνδεδεμένους μεταξύ τους με πάνω από 100 χιλιάδες δισεκατομμύρια «συνάψεις».
5. EyeWire:
Το πρόγραμμα δημιουργήθηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και επιτρέπει σε κάθε χρήστη να επιτελεί ο ίδιος ένα μέρος της χαρτογράφησης των εγκεφαλικών οδών που ακολουθούν οι νευρώνες.
Για περισσότερες πληροφορίες: eyewire.org
6. BigBrain:
Μια ενδιαφέρουσα επιστημονική συνεργασία μεταξύ Γερμανίας και Καναδά. Εχουν ήδη καταφέρει να δημιουργήσουν πιστά τρισδιάστατα μοντέλα του εγκεφάλου.
Η πολύ υψηλή ανάλυση αυτών των μοντέλων καθιστά ορατούς ακόμα και μεμονωμένους νευρώνες.
Για περισσότερες πληροφορίες: bigbrain.loris.ca
~~~~~~~~~~~~
http://www.efsyn.gr

5 συμβουλές για καλό χώμα!

Κατά καιρούς πολλοί είναι αυτοί που μας ρωτούν πιο είναι το σωστό χώμα για τον λαχανόκηπο ή τον βοτανόκηπο που θέλουν να κάνουν!
Για τον λόγο αυτό αποφάσισα να γράψω ένα μικρό άρθρο με 5 βασικές συμβουλές που πρέπει κάθε βιολογική καλλιέργεια να ακολουθεί ασχέτως αν γίνεται στον κήπο ή στο μπαλκόνι!

Χώμα
Όχι χημικά λιπάσματα!
Ακούγεται αστείο έτσι;
Το θεωρείται αυτονόητο;
Ποιος είναι αυτός που θέλει να καλλιεργήσει βιολογικά και θα βάλει χημικό λίπασμα;
Και όμως πολλοί είναι αυτοί που νομίζουν ότι τα χημικά λιπάσματα δεν είναι κάτι τρομερό!
Πολλά είναι επίσης τα μαγαζιά που δεν έχουν βιολογικά λιπάσματα και στην προσπάθειά τους να πουλήσουν προωθούν ότι τους βολεύει.
Μάλιστα το πιο κλασσικό από όλα είναι το μπλε λίπασμα το οποίο φυσικά κάνει για όλες τις δουλειές ανεξαρτήτως φυτού!

Προτιμήστε επώνυμα προϊόντα, τα οποία να γνωρίζετε τη σύστασή τους και πάνω απ’ όλα να είστε βέβαιοι ότι κάνουν για βιολογική καλλιέργεια.

Όχι ζιζανιοκτόνα!
Πριν περίπου 2 χρόνια έτυχε να βρεθώ σε ένα γεωπονικό κατάστημα.
Περιμένοντας εκεί, ένας κύριος απηυδισμένος πλέον από τα αγριόχορτα που έβγαιναν στον κήπο του ήθελε οπωσδήποτε μια λύση για να τα “ξεπαστρέψει” όπως χαρακτηριστικά έλεγε.
Του έδωσαν ένα μεγάλο μπουκάλι με ζιζανιοκτόνο ενώ παράλληλα αγόρασε και μερικές τομάτες για να φυτέψει πιο πέρα.

Άλλωστε σιγά μην επηρεάζει ένα από τα πιο επικίνδυνα φυτοφάρμακα τους καρπούς των φυτών που πρόκειται να φάτε και είναι φυτεμένα μερικά μέτρα πιο κάτω! Απορώ ποιος λέει αυτές τις ανακρίβειες.

Θέλετε να ξεφορτωθείτε τα αγριόχορτα χωρίς κόπο;
Λυπάμαι αλλά θα σας απογοητεύσω, πρέπει να χρησιμοποιήσετε τα χεράκια σας και να τα κόψετε. Ένας καλός τρόπος επίσης είναι η χρήση άχυρου αλλά και το πανί εδαφοκάλυψης.

Όχι φάρμακα για σκουλήκια και σαλιγκάρια!

Φυσικά όλοι το έχουμε ζήσει αυτό κάποια στιγμή στον κήπο ή στο μπαλκόνι!
Ενοχλητικά σαλιγκάρια που είχαν το θράσος να δαγκώσουν τα φύλλα των φυτών μας ή ακόμα χειρότερα βρωμερά σκουλήκια που κατασπαράζουν τις ρίζες των φυτών μας!

Στο ίντερνετ θα βρείτε πολλούς τρόπους να τα απωθήσετε από τον κήπο σας.
Όμως μη προσπαθήσετε να το κάνετε με συμβατικά φάρμακα τα οποία σκορπίζονται στο χώμα και μολύνουν τα πάντα.
Ένας εύκολος τρόπος να διώξετε τα σκουλήκια είναι η λάβα.
Όπου και πιο αποτελεσματική είναι αλλά και πιο φθηνή!
Για τα σαλιγκάρια μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στάχτη από το τζάκι σας ή καολίνη.

Διαβάστε ακόμα: Λαχανικά χωρίς σκουλήκια με λάβα!
Όχι στα χώματα που δεν ξέρετε!

Πολλές φορές όταν κάποιος ξεκινάει έναν βιολογικό λαχανόκηπο το πρόβλημα που αντιμετωπίζει είναι τι χώμα να βάλει!
Αν καλλιεργείτε στον κήπο σας τότε τα πράγματα είναι πιο απλά καθώς ψάχνετε κάποιο εδαφοβελτιωτικό, από την άλλη αν καλλιεργείτε στο μπαλκόνι σας τότε θέλετε εξ ολοκλήρου νέο χώμα.

Πολλά από τα χώματα που κυκλοφορούν είναι άγνωστο τι πραγματικά περιέχουν.
Από λιπάσματα έως φυτοφάρμακα κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι ακριβώς περιέχει κάθε τσουβάλι.

Για άλλη μια φορά προτιμήστε επώνυμα προϊόντα τα οποία να έχουν προδιαγραφές για βιολογική καλλιέργεια.
Και λέω επώνυμα γιατί ένα προϊόν με όνομα είναι εύκολο να το ψάξεις στο ίντερνετ, να διαβάσεις κριτικές και να ανακαλύψεις τι πραγματικά είναι.

Ναι στο κομπόστ!

Τελευταίο άφησα το συστατικό που θα φέρει την επιτυχία στον κήπο σας!
Ναι, χωρίς αμφιβολία το κομπόστ είναι η βάση για κάθε καλλιέργεια στον κήπο ή στο μπαλκόνι.

Κομπόστ
Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
Θέλετε φυτά με καλή ανάπτυξη; Κομπόστ!
Θέλετε φυτά με δυνατό ανοσοποιητικό χωρίς ασθένειες; Κομπόστ!
Θέλετε καρπούς με γεύση; Κομπόστ!
Μπορώ να συνεχίσω με πολλά παραδείγματα ακόμα αλλά πιστεύω ότι πιάσατε το νόημα.
Προτιμήστε κομπόστ το οποίο προέρχεται από γεωσκώληκες καθώς είναι ανώτερο σε ποιότητα από άλλα αερόβιας ζύμωσης.

Κλείνοντας θα ήθελα να προσθέσω για άλλη μια φορά ότι αν σε ένα χώμα έχετε χρησιμοποιήσει φυτοφάρμακα ή χημικά λιπάσματα τότε μπορεί να θέλει έως και 2 χρόνια για να καθαρίσει τελείως.
Καλά φυτέματα!
~~~~~~~~~~~~~
το διάβασα στο:olyplant.gr

Τάλως, το πρώτο ρομπότ στην ιστορία

Τάλως, το πρώτο ρομπότ στην ιστορία

Ο Τάλως ήταν μυθικός χάλκινος γίγαντας, το πρώτο ρομπότ στην ιστορία, που προστάτευε την μινωική Κρήτη από κάθε επίδοξο εισβολέα.

Ο Τάλως είναι από τις πιο αγαπητές μυθικές προσωπικότητες του αρχαίου κόσμου και ένας από τους πιο σημαντικούς ελληνικούς μύθους.

Ο Τάλως δεν γεννήθηκε αλλά φτιάχτηκε είτε από τον ίδιο το Δία ή σύμφωνα με άλλες παραλλαγές του μύθου με την εντολή του Δία από τον πολυτεχνίτη Δαίδαλο ή τον Ήφαιστο, θεό της φωτιάς και του σιδήρου.

Ο Τάλως, ένας χρυσός σκύλος που δεν του ξέφευγε κανένα θήραμα και μία φαρέτρα με βέλη που δεν έχαναν ποτέ τον στόχο τους,ήταν τα τρία δώρα του Μέγιστου των θεών, Δία, προς την αγαπημένη του Ευρώπη που του χάρισε τρεις γιούς, το Μίνωα, μυθικό βασιλιά της Κνωσού, τον Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα.

Σε νόμισμα που βρέθηκε στο μινωικό ανάκτορο της Φαιστού, ο Τάλως απεικονίζεται νέος, γυμνός και με φτερά στους ώμους.

Πιθανώς τα φτερά εξηγούν τη μεγάλη του ταχύτητα αφού μπορούσε τρεις φορές τη μέρα να γυρίσει ολόκληρη την Κρήτη.

Εξωτερικά ο Τάλως έμοιαζε με θεόρατο άντρα που το σώμα του ήταν φτιαγμένο από χαλκό. Είχε μία και μόνη φλέβα που του έδινε ζωή.

Αυτή ξεκινούσε από τον αυχένα και κατέληγε στους αστραγάλους ενώ αντί για αίμα έτρεχε μέσα της λιωμένο μέταλλο.

Στους αστραγάλους του υπήρχε σφηνωμένο ένα χάλκινο καρφί που δεν άφηνε να χυθεί το υγρό που τον κρατούσε στη ζωή.

Δουλειά του Τάλω ήταν να προστατεύει την Κρήτη από κάθε εισβολέα κάνοντας τον γύρο του νησιού τρεις φορές τη μέρα.

Βλέπετε στη μινωική Κρήτη δεν έχουν βρεθεί ίχνη τειχών για την προστασία των πόλεων γι’ αυτό και ο Έβανς, ο ανασκαφέας της Κνωσού, μιλούσε για την περίφημη "μινωική ειρήνη" (pax minoica).

Φαίνεται ο Μίνωας ένιωθε ασφαλής έχοντας έναν πανίσχυρο φρουρό.

Ο Τάλως δεν άφηνε κανένα εχθρικό πλοίο να πλησιάσει αφού από την ακτή εκτόξευε τεράστιους βράχους βυθίζοντας τα ξύλινα καράβια όσων πλησίαζαν απειλητικά την Κρήτη. Αν κάποιος παρ’ όλα αυτά ξέφευγε και κατάφερνε να πατήσει στην στεριά τον περίμενε μία δυσάρεστη έκπληξη.

Ο Τάλως έμπαινε στη φωτιά και το χάλκινο κορμί του πυρακτωνόταν.

Μετά σφιχταγκάλιαζε τους εχθρούς, που φυσικά γίνονταν παρανάλωμα. Υπάρχει μία παράδοση ότι, όταν οι Σαρδηνοί προσπάθησαν να εισβάλουν στο νησί είχαν αυτό το "καυτό" τέλος, γι’ αυτό τα νεκρά τους κορμιά βρέθηκαν με στόματα ανοιχτά από τον πόνο και τη φρίκη.

Όπως λέει ο μύθος, ο Τάλως αφού σύντριβε ή έκαιγε τους εχθρούς της Κρήτης, ξεσπούσε σε γέλια. Ίσως από αυτό κατάγεται η έκφραση "σαρδόνιο γέλιο", δηλαδή το σαρκαστικό γέλιο του νικητή μίας αναμέτρησης, που κομπάζει και ειρωνεύεται τους ηττημένους.

Ο Τάλως δεν είχε όμως μοναδικό χρέος να προστατεύει την Κρήτη από εχθρούς αλλά και από κάθε είδους αδικία.

Γύριζε τρεις φορές το χρόνο όλα τα χωριά του νησιού κουβαλώντας στην πλάτη του χάλκινες πλάκες με χαραγμένους τους θεϊκούς-δίκαιους νόμους.

Σκοπός ήταν να φροντίζει να τηρούνται αυτοί οι νόμοι στην επαρχία.

Οι χάλκινες πλάκες που κουβαλούσε ίσως ήταν μεταγενέστερη προσπάθεια να εξηγηθεί με τη λογική γιατί αναφέρεται σαν χάλκινος.

Στις πόλεις υπεύθυνος για την τήρηση των νόμων ήταν ο Ραδάμανθυς, που μαζί με τον αδερφό του, Μίνωα, μετά το θάνατό τους έγιναν κριτές των ψυχών στον Άδη, σύμβολα απόλυτης δικαιοσύνης.

Ο Τάλως κατάφερε για πολλά χρόνια να κατατροπώνει τους εχθρούς της Κρήτης μέχρι που ήρθε και η ώρα του.

Φυσικά ένα χάλκινο "ρομπότ" δεν θα μπορούσε να πεθάνει από βέλη ή όπλα αφού ήταν άτρωτο, πόσο μάλλον από γηρατειά.

Ο Τάλως πέθανε από δόλο.

Η Αργώ, το μυθικό πλοίο, με πλήρωμα τον Ιάσονα, τη Μήδεια και τους Αργοναύτες είχε ένα περιπετειώδες ταξίδι πέρα από τον Ελλήσποντο.

Φτάνοντας στις νότιες ακτές της Κρήτης οι Αργοναύτες θέλησαν να προσαράξουν ώστε να ξεκουραστούν και να εφοδιαστούν προμήθειες.

Οι αργοναύτες είχαν ήδη περάσει από την Κολχίδα όπου ο Ιάσονας με τη βοήθεια της μάγισσας Μήδειας, κόρης του βασιλιά της Κολχίδας Αιήτη, αφού οι δυο νέοι είχαν εν τω μεταξύ ερωτευτεί, κατάφερε να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας.

Εκτός από το δέρας πήρε φεύγοντας και την αγαπημένη του Μήδεια.

Η μυθολογία λέει ότι η Μήδεια ήταν ανιψιά της Πασιφάης, γυναίκας του Μίνωα, δηλαδή της βασίλισσα της μινωικής Κρήτης, οπότε μάλλον γι’ αυτό διάλεξαν την Κρήτη για να κάνουν μία στάση στο θρυλικό ταξίδι τους.

Πλησιάζοντας όμως την ακτή βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον χάλκινο γίγαντα, να τους πετάει βράχους. Το πλοίο κινδύνευσε να βυθιστεί όταν ανέλαβε η Μήδεια.

Πήγε στην κουπαστή και άρχισε να μιλάει με τον Τάλω.

Κάνοντας ξόρκια και τάζοντας του αθανασία τον ξεγέλασε τον απονήρευτο Τάλω έτσι μόνος του έβγαλε το χάλκινο καρφί από τους αστραγάλους του με αποτέλεσμα να χυθεί όλο το "αίμα" του στη γη και ο ίδιος να σωριαστεί κάτω χωρίς ζωή πια.

Υπάρχει και μία δεύτερη πολύ κοντινή εκδοχή, ότι η Μήδεια τον κοίταξε βαθιά στα μάτια και λέγοντας ξόρκια τον τρέλανε και καθώς έτρεχε με μανία πάνω κάτω χτύπησε το ευάλωτο σημείο του, το χάλκινο καρφί έσπασε και έτσι πέθανε.

Ο χάλκινος ήρωας, Τάλως, συμβολίζει την τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα της μεταλλουργίας στα προϊστορικά-μινωικά χρόνια.

Είχαν φτάσει σε τόσο υψηλό επίπεδο, ώστε έφτιαξαν με τη φαντασία τους έναν χάλκινο υπερήρωα να τους προστατεύει.

Μια άλλη πολύ σημαντική ιδιότητα του Τάλω ήταν αυτή σαν λειτουργός δικαιοσύνης.

Αυτό υποδηλώνει τη σπουδαιότητα που απέδιδαν στην αρχαία Κρήτη στο θεσμό της δικαιοσύνης.

Όχι τυχαία οι νόμοι θεωρούνταν θεϊκοί, αφού ο Μίνωας τους έπαιρνε από τον πατέρα του το Δία, και επομένως η τήρησή τους ήταν απαραίτητη.

Παρ’ όλο που ο Τάλως είναι πρόσωπο της κρητικής μυθολογίας είχε έναν συνονόματο Αθηναίο μυθικό ήρωα.

Πρόκειται για μεταγενέστερο αττικό μύθο όπου ο αθηναίος γιος της πέρδικας ήταν ανιψιός του πολυτεχνίτη Δαίδαλου.

Μεγαλώνοντας ο Τάλως, που μαθήτευε κοντά στο θείο του, γινόταν τόσο έξυπνος και εφευρετικός που ο Δαίδαλος φοβήθηκε ότι θα μπορούσε να αναδειχθεί ανώτερος από αυτόν στην τέχνη.

Λέγεται μάλιστα ότι ο Τάλως ήταν τόσο επιδέξιος που κατάφερε να πριονίσει ένα πολύ λεπτό ξύλο χρησιμοποιώντας το σαγόνι ενός φιδιού.

Για να διατηρήσει τη θέση του ως άριστος αρχιτέκτονας και μεγαλύτερος εφευρέτης ο Δαίδαλος έσπρωξε τον Τάλω από την Ακρόπολη.

Για το φόνο αυτό εξορίστηκε από την Αθήνα και έτσι κατέληξε στην Κρήτη, όπου συνέδεσε το όνομα του με την οικοδόμηση του ανακτόρου της Κνωσού και την κατασκευή του λαβύρινθου για να περιορίσουν τον μυθικό Μινώταυρο.

~~~~~~~~~~~~~~

το διάβασα στο:users.sch.gr

Το Δόγμα Τρούμαν και η πολιτική της υποτέλειας

Γκρίσγουολντ και Γκρέιντι,
οι ύπατοι του αμερικανικού ιμπεριαλισμού
στην εξαρτημένη Ελλάδα

http://www.imerodromos.gr

«Ζήτημα ανεξαρτησίας δεν υπάρχει.
Υπάρχει ζήτημα έναν και μόνον:
αφεντικού…
Το αφεντικό μας ένα είναι, δυο μάλλον:
η Αμερική, η Αγγλία. Μ” αυτούς θα ζήσωμε, μ” αυτούς έχουμε συνδέσει την τύχη μας, μ” αυτούς θα πορευτούμε, μ” αυτούς, αναγκαστικώς, θα περιμένωμε ώρας Παγκοσμίου συνεννοήσεως, γενικής ειρήνης, καλλίτερους καιρούς».
Γεώργιος Α. Βλάχος
«Ο μοναρχοφασισμός έχει, επί τέλους, το λόγο του Προέδρου Τρούμαν.
Δεν ξέρουμε αν θα μείνει ευχαριστημένος.
Εκείνο όμως που ασφαλώς κατάφερε είναι να αποκτήσει έναν ακόμα τίτλο προδοσίας και ξεπουλήματος της Ελλάδας στους ξένους».
Νίκος Ζαχαριάδης

Ηταν 12 Μάρτη του 1947, γύρω στη 1 μ.μ. ώρα τοπική, όταν ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Χ. Τρούμαν ανέβηκε στο βήμα του Κογκρέσου για να εκφωνήσει έναν από τους σημαντικότερους πολιτικούς λόγους που ακούστηκαν ποτέ σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Η αμερικανική ηγεσία είχε πλήρη επίγνωση της σημασίας που είχε το γεγονός, τουλάχιστον σε κείνες τις συνθήκες, για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Για το λόγο αυτό το δίκτυο των αμερικανικών ραδιοφωνικών σταθμών και οι διακλαδώσεις του ανά την υδρόγειο είχαν συνδεθεί με το Κογκρέσο και εκατομμύρια ακροατών βρίσκονταν μπροστά στους ραδιοφωνικούς δέκτες τους έτοιμοι να ακούσουν όσα ο Αμερικανός Πρόεδρος σκόπευε να πει.
Σύμφωνα δε με όσα γράφτηκαν τότε στον Τύπο, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός των Αμερικανών ήταν τόσο καλά προετοιμασμένος, που οι ισχυρότατοι πομποί του Μονάχου ήταν σε ετοιμότητα ώστε μόλις ο Πρόεδρος Τρούμαν άρχιζε να μιλάει να μεταδίδουν το λόγο του προς τη Σοβιετική Ενωση, μεταφρασμένο στα ρωσικά.
Επίσης είχε σχεδιαστεί, 24 ώρες μετά την εκφώνηση της ομιλίας, η υπηρεσία εκπομπών «Φωνή της Αμερικής» να τη μεταδώσει ολόκληρη σε οκτώ γλώσσες και εν περιλήψει σε 25 γλώσσες.
«Κύριε πρόεδρε – άρχισε το λόγο του ο Χ. Τρούμαν – μέλη του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών η σοβαρότης της καταστάσεως την οποία αντιμετωπίζει σήμερον ο κόσμος, καθιστά αναγκαίαν την εμφάνισίν μου ενώπιον της κοινής συνεδριάσεως του Κογκρέσου.
Η εξωτερική πολιτική και η εθνική ασφάλεια της χώρας ταύτης υφίστανται άμεσον τον αντίκτυπον.
Μία άποψη της παρούσης καταστάσεως την οποίαν επιθυμώ να παρουσιάσω προς υμάς κατά την στιγμήν ταύτην διά να χρησιμεύση προς μελέτην και λήψιν αποφάσεως αναφέρεται εις την Ελλάδα και εις την Τουρκίαν».

Αναφερόμενος στην Ελλάδα, ο Αμερικανός Πρόεδρος έκανε λόγο για επείγουσα έκκληση της ελληνικής κυβέρνησης προς την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών με το αίτημα της οικονομικής βοήθειας.
Περιέγραψε την άσχημη οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, τις καταστροφές που υπέστη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κατέληξε στην παρουσίαση του σπουδαιότερου λόγου για τον οποίο οι ΗΠΑ θα έπρεπε να δώσουν τη βοήθειά τους.
«Αυτή η υπόστασις – είπε – του ελληνικού Κράτους απειλείται σήμερον υπό της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών, οι οποίοι αψηφούν την εξουσίαν της κυβερνήσεως εις τινά σημεία της χώρας και ιδία κατά μήκος των βορείων συνόρων αυτής…
Εν τω μεταξύ η ελληνική κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίση την κατάστασιν.
Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρώς εξοπλισμένος.
Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμόν, εάν πρόκειται να αποκατασταθή η εξουσία της Κυβερνήσεως επί του ελληνικού εδάφους.
Η Ελλάς πρέπει να τύχη βοηθείας εάν πρόκειται να καταστή εις θέσιν να βοηθήση εαυτήν και να σεβασθή την δημοκρατίαν.
Αι Ηνωμέναι Πολιτείαι πρέπει να παράσχουν την βοήθειαν ταύτην…».

Σχετικά με τη βοήθεια προς την Τουρκία ο Πρόεδρος Τρούμαν διευκρίνισε ότι αυτή πρέπει να δοθεί «προς τον σκοπόν της επιτεύξεως του απαραίτητου συγχρονισμού χάριν της διατηρήσεως της εθνικής αυτής ακεραιότητος.
Η ακεραιότης αύτη – πρόσθεσε – είναι απαραίτητος διά την προστασίαν της τάξεως εις την Μέσην Ανατολήν».
Αποκαλύπτοντας μάλιστα τους ουσιαστικότερους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ θα έπρεπε να δώσουν βοήθεια στην Ελλάδα και στην Τουρκία υπογράμμισε:
«Εάν η Ελλάς περιπέση εις τον έλεγχον μιας ενόπλου μειοψηφίας το αποτέλεσμα επί της γείτονος Τουρκίας θα είναι άμεσον και σοβαρόν.
Σύγχυσης και ανωμαλία θα διαχυθούν εις ολόκληρον την Μέσην Ανατολήν.
Ετι μάλλον η εξαφάνισις της Ελλάδος ως ανεξαρτήτου κράτους θα ασκήση βαθείαν επίδρασιν εφ” όλων των χωρών της Ευρώπης…
Αν δεν βοηθήσωμεν την Ελλάδα και την Τουρκίαν κατά τη μοιραίαν ταύτην ώρα το αποτέλεσμα θα είναι βαρυσήμαντον διά την Δύσιν και την Ανατολήν»
Η πολιτική αυτή, όπως την περιέγραψε ο Αμερικανός Πρόεδρος, έμεινε στην ιστορία με το όνομά του ως «Δόγμα Τρούμαν».
Επρόκειτο για ένα πολιτικό δόγμα παγκοσμίου εμβέλειας, που καθόριζε την αμερικανική οπτική στη διεθνή μεταπολεμική πραγματικότητα.

Η διεθνής σημασία του Δόγματος Τρούμαν
«Δεν θα έχωμεν αντιληφθή – έλεγε ο Τρούμαν, όταν εκφωνούσε το δόγμα του στο Κογκρέσο – τους αντικειμενικούς μας σκοπούς εάν δεν θελήσωμεν να βοηθήσωμεν τους ελεύθερους λαούς όπως διατηρήσουν τους ελεύθερους θεσμούς των και την εθνικήν των ακεραιότητα εναντίον των επιθετικών κινημάτων τα οποία ζητούν να επιβάλλουν επ” αυτών ολοκληρωτικά καθεστώτα…
Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα5 επιβαλλόμενα επί ελευθέρων λαών δι” αμέσου ή εμμέσου επιθέσεως υπονομεύουν τας βάσεις της διεθνούς ειρήνης, άρα και την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών».
Μερικά χρόνια αργότερα, στα απομνημονεύματά του, σημείωνε χαρακτηριστικά για τις συνθήκες που επέβαλλαν το περιβόητο δόγμα με το όνομά του:
«Η Ελλάς χρειαζόταν βοήθεια και τη χρειαζόταν γρήγορα και σε σημαντικό βαθμό.
Αν αυτό δεν γινόταν, η Ελλάς θα χανόταν και το Σιδηρούν παραπέτασμα θα έφτανε ως την Ανατολική Μεσόγειο.
Αν η Ελλάς χανόταν, η Τουρκία δε θα μπορούσε να κρατηθεί μέσα στη θάλασσα του Κομμουνισμού.
Παράλληλα αν η Τουρκία υποχωρούσε στις Σοβιετικές αξιώσεις η θέσις της Ελλάδος θα βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο»

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, κυρίως στην Ελλάδα και δευτερεύοντως στην Τουρκία, δινόταν μια μάχη αποφασιστικής σημασίας που αφορούσε την υπόσταση της καπιταλιστικής Ευρώπης, της Ασίας, την υπόσταση ολόκληρου του καπιταλιστικού κόσμου.
Ας δούμε όμως το θέμα αναλυτικότερα.
Σε ένα βασικό αμερικανικό ντοκουμέντο, συνταγμένο μια εβδομάδα πριν την εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν, αναφορικά με το ελληνικό ζήτημα και τη διεθνή σημασία που αυτό είχε συνοψίζονται τα εξής αποκαλυπτικά:
«Μια αποφασιστική προσπάθεια να λυθεί το ελληνικό πρόβλημα θα εμψυχώσει τις δημοκρατικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο.
Σε πολλές χώρες σήμερα, η επιδείνωση της γενικής οικονομικής και πολιτικής κατάστασης και η εξάπλωση της βίας και του τρόμου αποθαρρύνουν τις δημοκρατικές δυνάμεις.
Η ενδεχόμενη αποτυχία της ελληνικής δημοκρατίας θα έδινε τρομακτική ώθηση στα ανατρεπτικά κινήματα σε όλο τον κόσμο».

Στο ίδιο πνεύμα, σ” ένα υπόμνημα προς τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Μάρσαλ, ο διευθυντής του Γραφείου Ανατολικών και Αφρικάνικων Υποθέσεων των ΗΠΑ Λόι Χέντερσον έγραφε:
«Στην Ελλάδα γίνεται ένα πείραμα που παρατηρούν όλοι οι λαοί του κόσμου, για να βεβαιωθούν κατά πόσο η αποφασιστικότητα των δυτικών δυνάμεων να αντισταθούν στην επίθεση είναι ανάλογη με την αποφασιστικότητα του διεθνούς κομμουνισμού να κατακτήσει νέα εδάφη και νέες βάσεις για παραπέρα επίθεση.
Είμαστε πεπεισμένοι πως αν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτρέψουν την κατάκτηση της Ελλάδας, οι λαοί της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής ιδιαίτερα, θα βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα και θα καταληφθούν από αίσθημα αβεβαιότητας και απογοήτευσης, παρόμοιο με αυτό που συναντά κανείς σήμερα στην Ελλάδα»

Την αμερικανική πολιτική του δόγματος Τρούμαν συνόψισε περίπου μισό αιώνα αργότερα με πολύ αποκαλυπτικό και ταυτόχρονα πολύ κυνικό τρόπο ο πρώην Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσιγκερ:
«Αν οι Σοβιετικοί ηγέτες – γράφει ο Kissinger - είχαν μελετήσει περισσότερο την αμερικανική ιστορία, θα καταλάβαιναν πόσο κίνδυνο έκρυβαν τα λόγια του προέδρου.
Το Δόγμα Τρούμαν αποτέλεσε ένα ορόσημο επειδή, από τη στιγμή που πέταξε η Αμερική το γάντι της ηθικής, το είδος της Realpolitik που γνώριζε τόσο καλά ο Στάλιν θα τελείωνε για πάντα και οι διαπραγματεύσεις για αμοιβαίες παραχωρήσεις δε θα είχαν πλέον καμιά θέση στις μεταξύ τους σχέσεις.
Από εδώ και πέρα, οι διαφορές μπορούσαν να λυθούν μόνο με μια αλλαγή των σοβιετικών σκοπών, την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος ή και με τα δυο μαζί».

Μαζί με το κοινωνικοπολιτικό αυτό σκέλος της, η πολιτική του δόγματος Τρούμαν είχε εξ αντικειμένου και μία διεθνή οικονομική σημασία.
Ο Λόι Χέντερσον, εξετάζοντας το ζήτημα από τη σκοπιά των συμφερόντων των ΗΠΑ πάνω στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, έλεγε το 1947:
«Η Ελλάδα και η Μέση Ανατολή πρέπει να μπουν κάτω από την αμερικανική κηδεμονία γιατί οι ΗΠΑ χρειάζονται τα 30.000.000.000 βαρέλια πετρελαίου που παράγει κάθε χρόνο η περιοχή αυτή»
Για το ίδιο θέμα ο Αμερικανός καθηγητής Ιστορίας Λόρενς Γουίτνερ γράφει σχετικά:
«Η αμερικανική άμυνα της Μέσης Ανατολής και η ελληνική της πύλη δε θα έπρεπε να θεωρηθούν ως αφιλοκερδείς.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αξία του αγγλο-αμερικανικού ελέγχου του μεσανατολικού πετρελαίου αυξήθηκε σε κολοσσιαίες αναλογίες…
Η αυξανόμενη όρεξη της διοίκησης Τρούμαν για το Μεσανατολικό πετρέλαιο όξυνε την εμμονή του για να επεκτείνει την Αμερικανική επιρροή στην περιοχή και να συγκρατήσει την επιρροή των άλλων».
Αναφορικά δε με το ξεχωριστό ρόλο της Ελλάδας στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής ο επιτετραμμένος στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ελλάδα Κ. Ράνκιν, έγραφε, το 1948, σε μία από τις εκθέσεις του:
«Είμαστε υποχρεωμένοι ηθικά και πρακτικά, πάση θυσία, να διαφυλάξουμε την Ελλάδα», διότι, «αυτή η χώρα είναι στην ουσία το όργανό μας… ένα όργανο που εμείς διαμορφώνουμε για να χρησιμοποιήσουμε στην επέκταση της εξωτερικής μας πολιτικής».

«Ζήτημα ανεξαρτησίας δεν υπάρχει…»
Το «δόγμα Τρούμαν» έγινε νόμος των Ηνωμένων Πολιτειών στις 22 Μάη του 1947 κι από κει και μετά τέθηκε σε εφαρμογή.
Η εφαρμογή του στην Ελλάδα άρχισε – και – τυπικά με την υπογραφή της Ελληνοαμερικανικής Συμφωνίας που έγινε στην Αθήνα στις 20 Ιουνίου 1947.
Στις 17/6/1947, όταν οι όροι της συμφωνίας δεν ήταν ακόμη γνωστοί, η αμερικανική εφημερίδα «Ποστ Μερίντιαμ» έγραφε:
«Οι όροι της συμφωνίας δεν αποκαλύφθηκαν.
Ωστόσο αμερικανικές πηγές αναφέρουν ότι είναι τραχείς και εικονικά μόνο αναφέρονται στην ελληνική ανεξαρτησία.
Οι διάφοροι Αμερικανοί που πρόκειται να εγκατασταθούν στα ελληνικά υπουργεία θα παρακολουθήσουν με «μάτι αετού» κάθε δολάριο».
Οι πληροφορίες της εφημερίδας ήταν μέσα στην αλήθεια, αλλά η πραγματικότητα ήταν απείρως χειρότερη, τέτοια που η δημοσιοποίηση των όρων της συμφωνίας προκάλεσε την έκπληξη των Αμερικανών αναλυτών και τα δυσμενή, για την κυβέρνηση των Αθηνών, σχόλια του Τύπου των ΗΠΑ.
Μια μέρα πριν τη δημοσιοποίηση της συμφωνίας, στις 19/6/47, η εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ», ημιεπίσημο όργανο του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, που γνώριζε το περιεχόμενό της, έγραφε σχετικά:
«Η ελληνική κυβέρνηση ζητεί να αναλάβει ουσιαστικά ο κ. Γκρίσγουωλντ (σ.σ. πρόκειται για τον επικεφαλής της αμερικανικής οικονομικής αποστολής στην Ελλάδα) την οικονομική διακυβέρνηση της χώρας.
Οι διπλωματικοί παρατηρητές στην Ουάσιγκτον δεν μπόρεσαν να αναφέρουν παράλληλο γεγονός στη σύγχρονη ιστορία όπως η προθυμία μιας ανεξάρτητης χώρας να αναθέσει τις εσωτερικές της υποθέσεις στα χέρια μιας άλλης».
Την επομένη της υπογραφής της συμφωνίας, στις 21/6/47, ο γνωστός δημοσιολόγος της εποχής Λίπμαν σημείωνε σε άρθρο του στο «Χέραλντ Τριμπιούν»:
«Η Ελληνοαμερικανική συμφωνία που υπεγράφη χθες αποτελεί συγκεκριμένο παράδειγμα της πιο στενής περιπλοκής μας και της υπερβολικής επέμβασής μας.
Κι αν ακόμη παραδεχθούμε ότι στην περίπτωση της Ελλάδας δεν υπήρχε άλλη λύση, η ανάμειξή μας εκεί είναι καθαρό παράδειγμα ενός γεγονότος που δεν μπορεί να επαναληφθεί από μας σε άλλες χώρες.
Εάν ό,τι έχουμε να κάνουμε για να κυβερνήσουμε την Ελλάδα αποτελεί το «δόγμα Τρούμαν» στην πράξη, τότε δεν είναι δυνατόν να εφαρμόσουμε το δόγμα αυτό και σε άλλη χώρα της Ευρώπης»

Η συμφωνία της ντροπής
Με την Ελληνοαμερικανική Συμφωνία το καθεστώς της Ελλάδας ανέθετε τον έλεγχο της διακυβέρνησης της χώρας στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, που ένας εκ των τοποτηρητών της ήταν ο αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής, ο οποίος είχε και τον έλεγχο ως προς τη χρησιμοποίηση της «βοήθειας».
Βάσει των άρθρων της συμφωνίας αυτής η αμερικανική αποστολή και ο αρχηγός της είχαν το δικαίωμα να ασκούν οποιαδήποτε λειτουργία – δηλαδή να κάνουν ό,τι θέλουν κι ό,τι θεωρούν αναγκαίο – για τη σωστή αξιοποίηση της «βοήθειας».
Ετσι η αμερικανική αποστολή ήταν εντελώς ανεξέλεγκτη.
Η εξουσία της μάλιστα δεν περιοριζόταν στη χρησιμοποίηση των αμερικανικών κεφαλαίων που θα έρχονταν στην Ελλάδα, αλλά και στη χρησιμοποίηση των ελληνικών πόρων (Αρθρο 4).
Επίσης η ελληνική κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένη να δίνει στους Αμερικανούς ό,τι της ζητούσαν (εκθέσεις – πληροφορίες κ.λπ.), ούτως ώστε οι τελευταίοι να ασκούν αυτό που θεωρούσαν καθήκον τους, να εξυπηρετούν, δηλαδή, πλήρως τα αμερικανικά συμφέροντα (Αρθρο 6). Το άρθρο 8 της συμφωνίας μετέτρεπε την ελληνική κυβέρνηση σε υπηρέτη του Προέδρου των ΗΠΑ.
Η κυβέρνηση της Ελλάδας θα προέβαινε σε κάθε ενέργεια που κρινόταν απαραίτητη εφόσον το ζητούσε ο Αμερικανός Πρόεδρος και δε θα μεταβίβαζε οτιδήποτε είχε στην κατοχή της (αντικείμενα – πληροφορίες κλπ.) σε τρίτους χωρίς τη συγκατάθεσή του.
Με το άρθρο 9 προβλεπόταν ότι ο τρόπος χρησιμοποίησης της αμερικανικής βοήθειας ήταν υπόθεση αποκλειστικά της αμερικανικής αποστολής.
Ακόμη η συμφωνία προέβλεπε την ελευθερία κινήσεως του προσωπικού της αμερικανικής αποστολής και τη χορήγηση προνομίων, φοροαπαλλαγών και ασυλίας σαν αυτά που είχε το προσωπικό της αμερικανικής πρεσβείας.

Είναι δε αξιοσημείωτο ότι η παροχή «βοήθειας» μπορούσε να διακοπεί εάν και όποτε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θεωρούσε ότι η παύση είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών (Αρθρο 10, παράγραφος 3).
Αυτό σήμαινε πως ολόκληρη η οικονομική και πολιτική ζωή της Ελλάδας εξαρτιόταν πλήρως από τις διαθέσεις των Αμερικανών, οι οποίοι, για να πετύχουν τους εκάστοτε σκοπούς τους, μπορούσαν να εκβιάζουν με διακοπή της «βοήθειας» γιατί έτσι τάχα επέτασσε το εθνικό τους συμφέρον.
Φυσικά η συμφωνία προέβλεπε ότι και η Ελλάδα είχε το δικαίωμα να σταματήσει μονομερώς να παίρνει «βοήθεια» από τους Αμερικανούς.
Ομως, βάσει της συμφωνίας, τέτοια απόφαση μπορούσε να πάρει μόνο εκείνη η κυβέρνηση που θα αντιπροσώπευε την πλειοψηφία του ελληνικού λαού!!!
Ο όρος αυτός ήταν το λιγότερο απαράδεκτος και δεν μπήκε τυχαία.
Μπήκε για να υποδηλώσει ότι εκείνοι που θα έκριναν ποια κυβέρνηση εκπροσωπεί την πλειοψηφία του ελληνικού λαού και ποια όχι, θα ήταν οι ίδιοι οι Αμερικανοί.

Η Αστερόεσσα κυματίζει πάνω απ” την Ελλάδα
Για την εφαρμογή του Δόγματος Τρούμαν και την εκτέλεση της Ελληνοαμερικανικής Συμφωνίας, της 20ής Ιουνίου 1947, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών συγκρότησε την Αμερικανική Αποστολή Βοήθειας στην Ελλάδα, γνωστή και ως A.M.A.G (American Mission for Aid to Greece).

Αρχηγός της αποστολής ορίστηκε ο Ντουάιντ Γκρίσγουολντ, πρώην κυβερνήτης της Νεμπράσκα, ο οποίος και έφτασε στην Αθήνα στις 14 Ιουλίου 1947.
Από εκείνη τη στιγμή μαζί με το ελληνικό καθεστώς και ουσιαστικά πάνω απ” αυτό, ασκούσαν τη διακυβέρνηση, κατοχυρωμένη από την Ελληνοαμερικανική Συμφωνία, τρεις Αμερικανοί:
Ο Ντ. Γκρίσγουολντ, ο στρατηγός Λάιβσεϊ, επικεφαλής της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής και ο Αμερικανός πρεσβευτής Μακ Βι.
«Τίποτα από εκεί κι έπειτα – γράφει ο Σπ. Θεοδωρόπουλος- δε γίνεται χωρίς την έγκριση της «ντε φάκτο» αυτής κυβέρνησης των τριών Αμερικανών «υπάτων».
Ο Γκρίσγουωλντ και οι άνθρωποί του μπαινοβγαίνουν στα υπουργεία και τις κρατικές υπηρεσίες και μοιράζουν δεξιά και αριστερά διαταγές».
Ο Αμερικανός ιστορικός Λόρενς Γουίτνερ περιγράφει, με τη σειρά του, ως εξής την εν λόγω κατάσταση: «Αν – γράφει - οι Αμερικανοί αξιωματούχοι επρόκειτο να κόψουν μέσα από τα πολιτικά εμπόδια και να συντρίψουν την αριστερή επιρροή, θα χρειαζόταν να επέμβουν σε έναν άνευ προηγουμένου βαθμό στην Ελληνική πολιτική ζωή».

Αλλά κι ο ίδιος ο Γκρίσγουολντ, απαντώντας στις επικρίσεις ότι έγινε «ο πιο ισχυρός άνδρας της Ελλάδας», με δηλώσεις του στις 24 Οκτώβρη 1947, δε δίστασε να παραδεχτεί: «Πιστεύω ότι ήταν πρόθεση του Κογκρέσου η Αποστολή αυτή να ενεργήσει άμεσα και δυναμικά για να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση της Ελλάδας, για να τεθεί εδώ κάτω από έλεγχο ο κομμουνισμός.
Το Κογκρέσο επίσης είχε την πρόθεση – και τα μέλη του που με επισκέφθηκαν μου το τόνισαν – ότι η Αποστολή πρέπει να ασκήσει αυστηρό έλεγχο στη δαπάνη των αμερικανικών και των ελληνικών χρημάτων.
Αυτό σημαίνει ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις και δε βλέπω τι ωφελεί να υποκρίνεται πως είναι κάτι άλλο…».

Οι Αμερικανοί όχι μόνο είχαν τον πρώτο λόγο στις ελληνικές υποθέσεις, αλλά είχαν κατανείμει με μεγάλη ακρίβεια τους ρόλους μεταξύ των τριών αμερικανικών κέντρων – της οικονομικής, της στρατιωτικής αποστολής και της πρεσβείας – που βρίσκονταν στη χώρα, ούτως ώστε να μην υπάρχει σύγχυση αρμοδιοτήτων.
Γράφει ο καθηγητής Γιάννης Ιατρίδης:
«Χαρακτηριστικό παράδειγμα της έκτασης και του βάθους της αμερικανικής ανάμειξης στην ελληνική πολιτική ζωή μετά το 1947, αποτελούν οι οδηγίες του State Department, σε ένα έγγραφό του που επιχειρεί να προσδιορίσει τις εξουσίες του Αμερικανού Πρέσβη στην Αθήνα, σε αντιπαράθεση με τις αρμοδιότητες του Αρχηγού της Αποστόλης.
Τα ζητήματα «σημαντικών πολιτικών αποφάσεων», στα οποία ο Πρέσβης είχε τον πρώτο λόγο, απαριθμούνται ως εξής:
α) Κάθε δραστηριότητα εκπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών που σχετίζεται με κάποια αλλαγή στο ελληνικό υπουργικό συμβούλιο.
β) Κάθε δραστηριότητα εκπροσώπων των Ηνωμένων Πολιτειών που προκαλεί ή προλαμβάνει κάποια αλλαγή στην ανώτατη ηγεσία των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.
γ) Κάθε ουσιαστική αύξηση ή μείωση στο δυναμικό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.
δ) Κάθε διαφωνία που προκύπτει με τις ελληνικές ή βρετανικές αρχές, ανεξάρτητα από την προέλευσή της, και μπορεί να βλάψει τη συνεργασία μεταξύ Αμερικανών αξιωματούχων στην Ελλάδα και Ελλήνων ή Βρετανών αξιωματούχων.
ε) Κάθε σημαντικό ζήτημα που άπτεται των σχέσεων της Ελλάδας με τα Ηνωμένα Εθνη ή άλλο ξένο έθνος εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών.
στ) Κάθε σημαντικό ζήτημα που άπτεται της πολιτικής που ακολουθεί η Ελληνική Κυβέρνηση σε σχέση με τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα, τα ανατρεπτικά στοιχεία, τις ένοπλες δυνάμεις των ανταρτών κλπ. συμπεριλαμβανομένων και ζητημάτων ποινών, αμνηστιών κ.ο.κ.
ζ) Κάθε ζήτημα που αφορά τη διενέργεια εκλογών στην Ελλάδα.
Το έγγραφο – προσθέτει ο Γιάννης Ιατρίδης – συνεχίζει:
«Ο παραπάνω κατάλογος δε, φιλοδοξεί να είναι πλήρης.
Απλώς προσφέρει παραδείγματα»».

Αν θα ήθελε κανείς να δώσει μια συνοπτική, αλλά ακριβή εικόνα της κατάστασης που διαμορφώνεται στην Ελλάδα μετά το Δόγμα Τρούμαν – και συνακόλουθα αυτού του δόγματος – δε θα μπορούσε παρά να συμφωνήσει με τον Γ. Ρουμπάτη, ο οποίος γράφει σχετικά:
«Στους μήνες που ακολούθησαν την εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν και μετά από την εφαρμογή των διαφόρων συμφωνιών που προέβλεπαν την παροχή βοήθειας στην Ελλάδα, η Ελλάδα έπαψε από πρακτική άποψη να αποτελεί κυρίαρχο έθνος.
Η οικονομία βρισκόταν στα χέρια των Αμερικανών ειδικών, τα πολιτικά κόμματα ανέβαιναν στην εξουσία ή έπεφταν μόνο με την προηγούμενη συναίνεση των Ηνωμένων Πολιτειών, η εξωτερική πολιτική, αν και ασκούνταν από Ελληνα υπουργό Εξωτερικών, διαμορφωνόταν στις αίθουσες και στα γραφεία της αμερικανικής πρεσβείας και της AMAG. Και τέλος ο στρατός, που διευθυνόταν ήδη από ξένους, άρχισε να εξαρτάται περισσότερο από μη Ελληνες για τις καθημερινές του αποφάσεις.
Η ρητορική του δόγματος Τρούμαν μιλούσε για ελεύθερους θεσμούς, αντιπροσωπευτική κυβέρνηση, ελευθερία λόγου και άλλα παρόμοια υψηλά ιδεώδη, αλλά η εφαρμογή του στην Ελλάδα είχε ελάχιστη σχέση με την εφαρμογή αυτών των αρετών στη ζωή της χώρας».
Από στρατιωτικής απόψεως την αξία που είχε το Δόγμα Τρούμαν στην περιοχή τη δίνει ο στρατηγός Δ. Ζαφειρόπουλος, ο οποίος γράφει χαρακτηριστικά ότι με το δόγμα αυτό οι Αμερικανοί έδιναν στην Ελλάδα το χαρακτήρα της «προωθημένης προπομπού του αμερικανικού στρατού εις την Βαλκανικήν».

Στη βάση όσων αναφέραμε, ως συμπέρασμα, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός υπήρξε πάντοτε συνεπής στην πολιτική του αναφορικά με την εξυπηρέτηση των στενών και των ευρύτερων ταξικών συμφερόντων του.
Το 1974 για παράδειγμα, ο Χένρι Κίσιγκερ, από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, δήλωνε απερίφραστα21:
«Δε βλέπω γιατί πρέπει να μείνουμε αδιάφοροι παρατηρητές, όταν μια χώρα βαδίζει προς τον κομμουνισμό λόγω της ανευθυνότητας του λαού της».
Η δήλωση αυτή υπήρξε σήμα κατατεθέν όλης της αμερικανικής πρακτικής στον 20ό αιώνα και συνεχίζει να σφραγίζει την αμερικανική αντίληψη και πρακτική απέναντι στους λαούς και στον νέο αιώνα που διανύουμε.
Αλλά το θέμα δεν είναι τι κάνουν οι Αμερικανοί.
Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς.
Κι εδώ δύο πολιτικές υπάρχουν.
Η μία, της κυρίαρχης τάξης και των κομμάτων της, θεωρεί ότι ζήτημα εθνικής ανεξαρτησίας δεν υπάρχει – υπάρχει όμως ζήτημα επιλογής αφεντικού.
Η άλλη είναι η πολιτική του εργαζόμενου λαού, η πολιτική της εθνικής ανεξαρτησίας, την οποία οι κομμουνιστές υπηρέτησαν και υπηρετούν πάντοτε από την πρώτη γραμμή.
1. Γ. Α. Βλάχου: «Η Αυτοτέλεια», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 16/3/1947.
2. «Ριζοσπάστης» 14/3/1947.
3. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 13/3/1947.
4. Ολόκληρο το κείμενο του δόγματος Τρούμαν στον ελληνικό Τύπο της 13/3/1947, Π. Οικονόμου – Γκούρα: «Το Δόγμα Τρούμαν και η αγωνία της Ελλάδος», Αθήναι 1957, σελ. 125-134 κ.α.
5. Με τον όρο ολοκληρωτικά καθεστώτα ο Αμερικανός Πρόεδρος εννοούσε τη Σοβιετική Ενωση και τα λαϊκοδημοκρατικά καθεστώτα, που αμέσως μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εγκαθιδρύθηκαν σε μια σειρά χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
6. «Το δόγμα Τρούμαν», Ελληνική έκδοση της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, 1972, σελ. 17.
7. JOHN Ο. IATRIDES: «ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΡΟΥΜΑΝ – Η απαρχή της διείσδυσης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα», στο συλλογικό «Η Αμερικανική πολιτική στην Ελλάδα και Κύπρο», επιμέλεια Θ. Κουλουμπή και Sallie M. Hicks, εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ, σελ. 32-33.
8. Henry Kissinger: «Διπλωματία», Εκδόσεις Νέα Σύνορα – Α. Α. Λιβάνη, σελ. 506.
9. Ν. Ψυρούκη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις «ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ», τόμος Α΄, σελ. 293.
10. Λ. Γουίτνερ: «Η Αμερικανική Επέμβαση στην Ελλάδα 1943- 1949», εκδόσεις «Βάνιας», Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 85 και 88.
11. Λ. Γουίτνερ, στο ίδιο, σελ. 319.
12. «Ρ» 18/6/1947.
13. «Ρ» 20/6/1947.
14. «Ρ» 22/6/1947.
15. Σπ. Θεοδωρόπουλου: «Από το Δόγμα Τρούμαν στο Δόγμα Χούντα», εκδόσεις «ΠΑΠΑΖΗΣΗ», 1976, σελ. 67.
16. Λ. Γουίτνερ: «Η Αμερικανική επέμβαση στην Ελλάδα 1943- 1949», εκδόσεις «Βάνιας», σελ. 140.
17. Σπ. Θεοδωρόπουλου, στο ίδιο, σελ. 68 και JOHN Ο. IATRIDES, στο ίδιο σελ. 40.
18. JOHN Ο. IATRIDES στο ίδιο, σελ. 42-43.
19. Γ. Ρουμπάτη: «Δούρειος Ιππος: Η αμερικανική διείσδυση στην Ελλάδα 1947-1967», εκδόσεις «Οδυσσέας», σελ. 65.
20. Δ. Ζαφειρόπουλου: «Ο Αντισυμμοριακός αγών 1945-1949», Αθήναι 1956, σελ. 87.
21. Λ. Σταυριανός: «Η Ελλάδα σε επαναστατική Περίοδο – Σαράντα χρόνια αγώνες», εκδόσεις «Κάλβος», σελ. 259.
Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ