Ο νεοφιλελευθερισμός είναι μια έννοια που έχει συγκεντρώσει σημαντική προσοχή στους ακαδημαϊκούς και πολιτικούς διαλόγους.
Ο ορισμός του, ωστόσο, παραμένει αμφισβητούμενος, αντανακλώντας τις διαφορετικές προοπτικές και ερμηνείες που περιβάλλουν αυτή την ιδεολογία.
Σύμφωνα με τον David Harvey, ο νεοφιλελευθερισμός μπορεί να οριστεί ως "μια θεωρία πολιτικών οικονομικών πρακτικών που προτείνει ότι η ανθρώπινη ευημερία μπορεί να προωθηθεί καλύτερα με την απελευθέρωση των ατομικών επιχειρηματικών ελευθεριών και δεξιοτήτων μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από ισχυρά δικαιώματα ατομικής ιδιοκτησίας, ελεύθερες αγορές και ελεύθερο εμπόριο"
Ο ορισμός αυτός αναδεικνύει τις κεντρικές αρχές του νεοφιλελευθερισμού, τονίζοντας την έμφαση που δίνει στην απορρύθμιση, την ιδιωτικοποίηση και τις πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά.
Ο Michel Foucault, προσφέρει μια ξεχωριστή προοπτική για τον νεοφιλελευθερισμό.
Υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός ξεπερνά το να είναι απλώς ένα οικονομικό δόγμα και επεκτείνεται σε ένα ευρύτερο σύνολο αρχών διακυβέρνησης.
Ο Foucault υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός δίνει έμφαση στη διακυβέρνηση των ατόμων μέσω τεχνικών αυτοπειθαρχίας και αυτοκυβέρνησης, προωθώντας την ιδέα μιας αυτορυθμιζόμενης αγοράς και ενισχύοντας τις επιχειρηματικές υποκειμενικότητες
Κατά την άποψη αυτή, ο νεοφιλελευθερισμός περιλαμβάνει όχι μόνο οικονομικές πολιτικές αλλά και ένα ήθος που διαπερνά διάφορες πτυχές της κοινωνίας.
Ενώ ο νεοφιλελευθερισμός έχει χαιρετιστεί ως μέσο για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, έχει επίσης αντιμετωπίσει κριτική από διάφορες πλευρές.
Η Wendy Brown, υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός υπονομεύει τη δημοκρατία, καθώς υποβιβάζει τους πολίτες σε καταναλωτές και προωθεί τον ορθολογισμό της αγοράς έναντι της δημόσιας διαβούλευσης.
Υποστηρίζει ότι αυτή η αγοροκεντρική προσέγγιση διαβρώνει τα δημόσια αγαθά και προάγει μια κουλτούρα ατομικισμού, επιδεινώνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.
Μια άλλη εξέχουσα επικριτής, η Naomi Klein, υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός επιδεινώνει την παγκόσμια κλιματική κρίση.
Υποστηρίζει ότι η νεοφιλελεύθερη έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και στις απεριόριστες δυνάμεις της αγοράς διαιωνίζει την περιβαλλοντική υποβάθμιση και παρεμποδίζει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Η κριτική αυτή αναδεικνύει τις εντάσεις μεταξύ της ιεράρχησης των οικονομικών συμφερόντων από τον νεοφιλελευθερισμό και του επείγοντος χαρακτήρα της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Ο αντίκτυπος του νεοφιλελευθερισμού εκτείνεται πολύ πέρα από τα μεμονωμένα έθνη, επηρεάζοντας την παγκόσμια διακυβέρνηση και τις διεθνείς σχέσεις.
Ο David Held, περιγράφει τον νεοφιλελευθερισμό ως μια μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης που δίνει έμφαση σε πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά, στην απορρύθμιση και στη διεθνή οικονομική ολοκλήρωση.
Υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός έχει αναδιαμορφώσει τη σχέση μεταξύ κρατών, αγορών και πολιτών, οδηγώντας στην εμφάνιση υπερεθνικών θεσμών και στην παγκόσμια οικονομική αλληλεξάρτηση.
Επιπλέον, μελετητές όπως ο Ha-Joon Chang υποστηρίζουν ότι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, ιδίως αυτές που επιβλήθηκαν στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω των προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής, έχουν επιδεινώσει τις ανισότητες και έχουν εμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη.
Η προοπτική αυτή αναδεικνύει την άνιση κατανομή της εξουσίας και των πόρων στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, οδηγώντας σε άνισα αποτελέσματα μεταξύ χωρών και περιφερειών.
Συνολικά, ο ορισμός του λόγου του νεοφιλελευθερισμού περιλαμβάνει μια σειρά από προοπτικές που αντανακλούν την πολυδιάστατη φύση του.
Από την έμφαση του Harvey στις πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά έως τη διερεύνηση των νεοφιλελεύθερων τεχνικών διακυβέρνησης από τον Foucault, είναι προφανές ότι ο νεοφιλελευθερισμός επεκτείνεται πέρα από την οικονομία και επηρεάζει διάφορες πτυχές της κοινωνίας.
Οι κριτικές που διατυπώνονται από τους Brown και Klein ρίχνουν φως στις εντάσεις και τις αντιφάσεις στο εσωτερικό του νεοφιλελευθερισμού, ενώ οι παγκόσμιες διαστάσεις που περιγράφονται από τους Held και Chang υπογραμμίζουν τον αντίκτυπό του στις διεθνείς σχέσεις και την ανάπτυξη.
Η κατανόηση της πολυπλοκότητας και των επιπτώσεων του νεοφιλελευθερισμού είναι απαραίτητη για την κατανόηση της δυναμικής των σύγχρονων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών συστημάτων.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς μια οικονομική πολιτική, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα λογικής που οργανώνει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι κάθε άτομο δρα ή οφείλει να δρα αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια.
Ο νεοφιλελευθερισμός ουσιαστικά ορίζει ένα συγκεκριμένο πρότυπο ζωής στις δυτικές κοινωνίες, καθώς και σε όλες τις υπόλοιπες κοινωνίες οι οποίες συντάσσονται με τον δυτικό τρόπο και υιοθετούν την αρχή της νεωτερικότητας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.
Ένα πρότυπο που επιτάσσει σε όλες τις ανθρώπινες υποκειμενικότητες να προσπαθούν να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον αέναου γενικευμένου ανταγωνισμού επιχειρήσεων και ανθρώπων-επιχειρηματιών του εαυτού τους, το οποίο προτρέπει τους λαούς να βρίσκονται σε οικονομικό πόλεμο μεταξύ τους,
υπαγορεύει κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις που ακολουθούν το μοντέλο της αγοράς, νοθεύει τη δημοκρατία καταστρατηγώντας την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας και αναδιαμορφώνει τα υποκείμενα στο πλαίσιο μιας καθολικής λογικής που δεν περιορίζεται στην οικονομική σφαίρα, αλλά τείνει να μετατραπεί σε ολοκληρωτική, δημιουργώντας μια κοσμοθεωρία που ενσωματώνει, αφομοιώνει και διαστρέφει όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η Wendy Brown υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός μετατρέπει τους πολίτες σε καταναλωτές, καλλιεργώντας μια κουλτούρα ατομικισμού και υπονομεύοντας τις δημοκρατικές αρχές.
Με την κριτική εξέταση του νεοφιλελευθερισμού επιτυγχάνεται καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ασκείται, κατανέμεται και νομιμοποιείται η εξουσία σε αυτό το πλαίσιο, αμφισβητώντας τελικά τον αντίκτυπό του στις κοινωνικές αξίες και τη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Η ιστορική και θεωρητική απαρχή του νεοφιλελευθερισμού.
Ο όρος νεοφιλελευθερισμός χρησιμοποιείται, κυρίως, από τους επικριτές του, προκειμένου να περιγραφούν και να αποκτήσουν θεωρητικό και ιδεολογικό περιεχόμενο οι οικονομικές, πολιτικές και άλλες πρακτικές και ιδέες που εφαρμόζονται τα τελευταία περίπου 40 χρόνια. Εντελώς σχηματικά οι χρονιές 1979 και 1980 σηματοδοτούν το τέλος της μεταπολεμικής κοινωνικής συνθήκης και το πέρασμα στη νεοφιλελεύθερη εποχή.
Πρακτικά η αποκαλούμενη νεοφιλελεύθερη στροφή είναι άμεσα συναρτημένη με την κρίση του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του 1970, την ιστορική "ανάγκη" απάντησης στην παρατεταμένη κρίση του κλασικού φιλελευθερισμού και την αποτελεσματική κριτική της παρεμβατικής οικονομικής πολιτικής και της θεωρίας που την στήριζε.
Ο νεοφιλελευθερισμός από τα σπάργανά του ήταν ένα ιδεολογικό, πολιτικό και οικονομικό πρόγραμμα αναδόμησης της κοινωνίας και των υποκειμένων από τα οποία αποτελείται.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι ένα οικονομικό αλλά ένα πολυδιάστατο πολιτικό πρόγραμμα που αποσκοπεί όχι στην αποσυναρμολόγηση αλλά στην ανασυναρμολόγηση του κράτους, με συνέπεια τη δεξιά στροφή του γραφειοκρατικού πεδίου και τη δημιουργία ενός νεοφιλελεύθερου κρατικού Λεβιάθαν που επιφυλάσσει σωφρονισμό και τιμωρία σε όσους αδυνατούν ή αρνούνται να συμμορφωθούν με τις ανταγωνιστικές επιταγές μιας αγοράς η οποία θέτει απαράβατους όρους σε όλες τις πτυχές του ανθρώπινου γίγνεσθαι (σελ. 22)
Ο νεοφιλελεύθερος λόγος αρθρώνει μια προπαγανδιστική επιχειρηματολογία που στοχεύει στην καταξίωση του καπιταλισμού ως μοναδικού συστήματος παραγωγής και αλήθειας, βάσει του οποίου θα δομείται η κοινωνία, η πολιτική, οι ηθικές πεποιθήσεις, οι νομικοί κανόνες και οι τρόποι σκέψης και έκφρασης.
Ο νεοφιλευθερισμός προωθεί με λεκτικές προπαγανδιστικές ακροβασίες την εγκαθίδρυση και καταξίωση της πιο αγνής μορφής αδιαμεσολάβητου, ολοκληρωτικού καπιταλισμού.
Ο ορισμός του, ωστόσο, παραμένει αμφισβητούμενος, αντανακλώντας τις διαφορετικές προοπτικές και ερμηνείες που περιβάλλουν αυτή την ιδεολογία.
Σύμφωνα με τον David Harvey, ο νεοφιλελευθερισμός μπορεί να οριστεί ως "μια θεωρία πολιτικών οικονομικών πρακτικών που προτείνει ότι η ανθρώπινη ευημερία μπορεί να προωθηθεί καλύτερα με την απελευθέρωση των ατομικών επιχειρηματικών ελευθεριών και δεξιοτήτων μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από ισχυρά δικαιώματα ατομικής ιδιοκτησίας, ελεύθερες αγορές και ελεύθερο εμπόριο"
Ο ορισμός αυτός αναδεικνύει τις κεντρικές αρχές του νεοφιλελευθερισμού, τονίζοντας την έμφαση που δίνει στην απορρύθμιση, την ιδιωτικοποίηση και τις πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά.
Ο Michel Foucault, προσφέρει μια ξεχωριστή προοπτική για τον νεοφιλελευθερισμό.
Υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός ξεπερνά το να είναι απλώς ένα οικονομικό δόγμα και επεκτείνεται σε ένα ευρύτερο σύνολο αρχών διακυβέρνησης.
Ο Foucault υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός δίνει έμφαση στη διακυβέρνηση των ατόμων μέσω τεχνικών αυτοπειθαρχίας και αυτοκυβέρνησης, προωθώντας την ιδέα μιας αυτορυθμιζόμενης αγοράς και ενισχύοντας τις επιχειρηματικές υποκειμενικότητες
Κατά την άποψη αυτή, ο νεοφιλελευθερισμός περιλαμβάνει όχι μόνο οικονομικές πολιτικές αλλά και ένα ήθος που διαπερνά διάφορες πτυχές της κοινωνίας.
Ενώ ο νεοφιλελευθερισμός έχει χαιρετιστεί ως μέσο για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, έχει επίσης αντιμετωπίσει κριτική από διάφορες πλευρές.
Η Wendy Brown, υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός υπονομεύει τη δημοκρατία, καθώς υποβιβάζει τους πολίτες σε καταναλωτές και προωθεί τον ορθολογισμό της αγοράς έναντι της δημόσιας διαβούλευσης.
Υποστηρίζει ότι αυτή η αγοροκεντρική προσέγγιση διαβρώνει τα δημόσια αγαθά και προάγει μια κουλτούρα ατομικισμού, επιδεινώνοντας τις κοινωνικές ανισότητες.
Μια άλλη εξέχουσα επικριτής, η Naomi Klein, υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός επιδεινώνει την παγκόσμια κλιματική κρίση.
Υποστηρίζει ότι η νεοφιλελεύθερη έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και στις απεριόριστες δυνάμεις της αγοράς διαιωνίζει την περιβαλλοντική υποβάθμιση και παρεμποδίζει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Η κριτική αυτή αναδεικνύει τις εντάσεις μεταξύ της ιεράρχησης των οικονομικών συμφερόντων από τον νεοφιλελευθερισμό και του επείγοντος χαρακτήρα της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Ο αντίκτυπος του νεοφιλελευθερισμού εκτείνεται πολύ πέρα από τα μεμονωμένα έθνη, επηρεάζοντας την παγκόσμια διακυβέρνηση και τις διεθνείς σχέσεις.
Ο David Held, περιγράφει τον νεοφιλελευθερισμό ως μια μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης που δίνει έμφαση σε πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά, στην απορρύθμιση και στη διεθνή οικονομική ολοκλήρωση.
Υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός έχει αναδιαμορφώσει τη σχέση μεταξύ κρατών, αγορών και πολιτών, οδηγώντας στην εμφάνιση υπερεθνικών θεσμών και στην παγκόσμια οικονομική αλληλεξάρτηση.
Επιπλέον, μελετητές όπως ο Ha-Joon Chang υποστηρίζουν ότι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, ιδίως αυτές που επιβλήθηκαν στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω των προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής, έχουν επιδεινώσει τις ανισότητες και έχουν εμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη.
Η προοπτική αυτή αναδεικνύει την άνιση κατανομή της εξουσίας και των πόρων στο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, οδηγώντας σε άνισα αποτελέσματα μεταξύ χωρών και περιφερειών.
Συνολικά, ο ορισμός του λόγου του νεοφιλελευθερισμού περιλαμβάνει μια σειρά από προοπτικές που αντανακλούν την πολυδιάστατη φύση του.
Από την έμφαση του Harvey στις πολιτικές προσανατολισμένες στην αγορά έως τη διερεύνηση των νεοφιλελεύθερων τεχνικών διακυβέρνησης από τον Foucault, είναι προφανές ότι ο νεοφιλελευθερισμός επεκτείνεται πέρα από την οικονομία και επηρεάζει διάφορες πτυχές της κοινωνίας.
Οι κριτικές που διατυπώνονται από τους Brown και Klein ρίχνουν φως στις εντάσεις και τις αντιφάσεις στο εσωτερικό του νεοφιλελευθερισμού, ενώ οι παγκόσμιες διαστάσεις που περιγράφονται από τους Held και Chang υπογραμμίζουν τον αντίκτυπό του στις διεθνείς σχέσεις και την ανάπτυξη.
Η κατανόηση της πολυπλοκότητας και των επιπτώσεων του νεοφιλελευθερισμού είναι απαραίτητη για την κατανόηση της δυναμικής των σύγχρονων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών συστημάτων.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς μια οικονομική πολιτική, αλλά ένα ολόκληρο σύστημα λογικής που οργανώνει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι κάθε άτομο δρα ή οφείλει να δρα αποκλειστικά με οικονομικά κριτήρια.
Ο νεοφιλελευθερισμός ουσιαστικά ορίζει ένα συγκεκριμένο πρότυπο ζωής στις δυτικές κοινωνίες, καθώς και σε όλες τις υπόλοιπες κοινωνίες οι οποίες συντάσσονται με τον δυτικό τρόπο και υιοθετούν την αρχή της νεωτερικότητας στο πλαίσιο της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.
Ένα πρότυπο που επιτάσσει σε όλες τις ανθρώπινες υποκειμενικότητες να προσπαθούν να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον αέναου γενικευμένου ανταγωνισμού επιχειρήσεων και ανθρώπων-επιχειρηματιών του εαυτού τους, το οποίο προτρέπει τους λαούς να βρίσκονται σε οικονομικό πόλεμο μεταξύ τους,
υπαγορεύει κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις που ακολουθούν το μοντέλο της αγοράς, νοθεύει τη δημοκρατία καταστρατηγώντας την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας και αναδιαμορφώνει τα υποκείμενα στο πλαίσιο μιας καθολικής λογικής που δεν περιορίζεται στην οικονομική σφαίρα, αλλά τείνει να μετατραπεί σε ολοκληρωτική, δημιουργώντας μια κοσμοθεωρία που ενσωματώνει, αφομοιώνει και διαστρέφει όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η Wendy Brown υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός μετατρέπει τους πολίτες σε καταναλωτές, καλλιεργώντας μια κουλτούρα ατομικισμού και υπονομεύοντας τις δημοκρατικές αρχές.
Με την κριτική εξέταση του νεοφιλελευθερισμού επιτυγχάνεται καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ασκείται, κατανέμεται και νομιμοποιείται η εξουσία σε αυτό το πλαίσιο, αμφισβητώντας τελικά τον αντίκτυπό του στις κοινωνικές αξίες και τη δημοκρατική διακυβέρνηση.
Η ιστορική και θεωρητική απαρχή του νεοφιλελευθερισμού.
Ο όρος νεοφιλελευθερισμός χρησιμοποιείται, κυρίως, από τους επικριτές του, προκειμένου να περιγραφούν και να αποκτήσουν θεωρητικό και ιδεολογικό περιεχόμενο οι οικονομικές, πολιτικές και άλλες πρακτικές και ιδέες που εφαρμόζονται τα τελευταία περίπου 40 χρόνια. Εντελώς σχηματικά οι χρονιές 1979 και 1980 σηματοδοτούν το τέλος της μεταπολεμικής κοινωνικής συνθήκης και το πέρασμα στη νεοφιλελεύθερη εποχή.
Πρακτικά η αποκαλούμενη νεοφιλελεύθερη στροφή είναι άμεσα συναρτημένη με την κρίση του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του 1970, την ιστορική "ανάγκη" απάντησης στην παρατεταμένη κρίση του κλασικού φιλελευθερισμού και την αποτελεσματική κριτική της παρεμβατικής οικονομικής πολιτικής και της θεωρίας που την στήριζε.
Ο νεοφιλελευθερισμός από τα σπάργανά του ήταν ένα ιδεολογικό, πολιτικό και οικονομικό πρόγραμμα αναδόμησης της κοινωνίας και των υποκειμένων από τα οποία αποτελείται.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι ένα οικονομικό αλλά ένα πολυδιάστατο πολιτικό πρόγραμμα που αποσκοπεί όχι στην αποσυναρμολόγηση αλλά στην ανασυναρμολόγηση του κράτους, με συνέπεια τη δεξιά στροφή του γραφειοκρατικού πεδίου και τη δημιουργία ενός νεοφιλελεύθερου κρατικού Λεβιάθαν που επιφυλάσσει σωφρονισμό και τιμωρία σε όσους αδυνατούν ή αρνούνται να συμμορφωθούν με τις ανταγωνιστικές επιταγές μιας αγοράς η οποία θέτει απαράβατους όρους σε όλες τις πτυχές του ανθρώπινου γίγνεσθαι (σελ. 22)
Ο νεοφιλελεύθερος λόγος αρθρώνει μια προπαγανδιστική επιχειρηματολογία που στοχεύει στην καταξίωση του καπιταλισμού ως μοναδικού συστήματος παραγωγής και αλήθειας, βάσει του οποίου θα δομείται η κοινωνία, η πολιτική, οι ηθικές πεποιθήσεις, οι νομικοί κανόνες και οι τρόποι σκέψης και έκφρασης.
Ο νεοφιλευθερισμός προωθεί με λεκτικές προπαγανδιστικές ακροβασίες την εγκαθίδρυση και καταξίωση της πιο αγνής μορφής αδιαμεσολάβητου, ολοκληρωτικού καπιταλισμού.
....σταχυολογημένα από: https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3337809/file.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου