Μαθαίνω: Τι είναι τα αντιχολινεργικά φάρμακα;

Βασιλική Γερασιμάτου
Βιολόγος ΒSc, MSc

Τι είναι τα αντιχολινεργικά φάρμακα;
Τα αντιχολινεργικά είναι φάρμακα που αναστέλλουν τη δράση της ακετυλοχολίνης. Η ακετυλοχολίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής ή απλά ένας «χημικός αγγελιοφόρος». Μεταφέρει σήματα μεταξύ ορισμένων κυττάρων για να επηρεάσει τον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού.
Τα αντιχολινεργικά μπορούν να θεραπεύσουν μια ποικιλία παθήσεων, όπως:

• την ακράτεια ούρων
• την υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη
• την χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
• ορισμένους τύπους δηλητηρίασης

Βοηθούν επίσης στη παρεμπόδιση των ακούσιων μυϊκών κινήσεων που σχετίζονται με ορισμένες ασθένειες, όπως η νόσος του Πάρκινσον. Μερικές φορές, χρησιμοποιούνται πριν από τη χειρουργική επέμβαση για να βοηθήσουν στη διατήρηση των λειτουργιών του σώματος, ενώ το άτομο βρίσκεται σε αναισθησία.
Λίστα αντιχολινεργικών
Τα αντιχολινεργικά φάρμακα διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή. Παραδείγματα αυτών των φαρμάκων είναι τα εξής:

• ατροπίνη (Atropen)
• αλκαλοειδή του φυτού Atropa belladonna
• μεσυλική βενζοτροπίνη (Cogentin)
• κλιδίνιο
• κυκλοπεντολάτη(Cyclogyl)
• δαριφενασίνη (Enablex)
• δικυκλομίνη
• φεσοτεροδίνη (Toviaz)
• φλαβοξάτη (Urispas)
• γλυκοπυρρολάτη
• υδροβρωμική οματροπίνη
• υοσκυαμίνη (Levsinex)
• ιπρατρόπιο (Atrovent)
• ορφεναδρίνη
• οξυβουτυνίνη (Ditropan XL)
• προπανθελίνη (Pro-banthine)
• σκοπολαμίνη
• μεθσκοπλαμίνη
• σολιφενακίνη (VESIcare)
• τιοτρόπιο (Spiriva)
• τολτεροδίνη (Detrol)
• τριεξυφαινιδύλη
• τρόσπιο

Παρόλο που έχει κατηγοριοποιηθεί ως αντισταμινικό κατάλληλο για αλλεργίες και ως βοηθητικό ύπνου, η διφαινυδραμίνη έχει επίσης αντιχολινεργικές δράσεις.
Κάθε ένα από τα παραπάνω φάρμακα λειτουργεί για τη θεραπεία ξεχωριστών παθήσεων. Ο γιατρός θα επιλέξει το καλύτερο φάρμακο για την κατάστασή σας.

Το ήξερες;
Ορισμένα αντιχολινεργικά προέρχονται από τα φυτά της θανατηφόρας οικογένειας των νυχτών Solanaceae.
Η καύση των ριζών, των στελεχών και των σπόρων αυτών των φυτών απελευθερώνει τα αντιχολινεργικά.
Η εισπνοή του καπνού χρησιμοποιούνταν για εκατοντάδες χρόνια για τη θεραπεία της αποφρακτικής νόσου της αναπνευστικής οδού.

Πως λειτουργούν τα αντιχολινεργικά;
Τα αντιχολινεργικά αναστέλλουν τη δέσμευση της ακετυλοχολίνης στους υποδοχείς ορισμένων νευρικών κύτταρων, αναστέλλοντας έτσι τις δράσεις που ονομάζονται παρασυμπαθητικά νευρικά ερεθίσματα.
Αυτές οι νευρικές ώσεις είναι υπεύθυνες για τις ακούσιες μυϊκές κινήσεις στο γαστρεντερικό σωλήνα, στους πνεύμονες, στο ουροποιητικό σύστημα και σε άλλα μέρη του σώματος. Αυτά τα νευρικά ερεθίσματα βοηθούν στον έλεγχο λειτουργιών, όπως η σιελόρροια, η πέψη, η ούρηση και η έκκριση βλέννας.
Η παρεμπόδιση των σημάτων της ακετυλοχολίνης μειώνει την ακούσια κίνηση των μυών, την πέψη και την έκκριση βλέννας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα φάρμακα αυτά μπορούν να προκαλέσουν ορισμένες παρενέργειες, όπως κατακράτηση ούρων και ξηροστομία.
Χρήσεις
Τα αντιχολινεργικά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ποικίλων παθήσεων. Αυτές περιλαμβάνουν:
-. χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
-. υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη και ακράτεια
-. γαστρεντερικές διαταραχές, όπως διάρροια
-. άσθμα
-. ζάλη και ναυτία
-. δηλητηρίαση που προκαλείται από τοξίνες, όπως τα οργανοφωσφορικά ή η μουσκαρίνη, τα οποία μπορεί να βρεθούν σε μερικά εντομοκτόνα και δηλητηριώδη μανιτάρια
-. συμπτώματα της νόσου του Πάρκινσον, όπως μη φυσιολογική ακούσια κίνηση των μυών
Τα αντιχολινεργικά μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ως μυοχαλαρωτικά κατά τη διάρκεια της εγχείρησης σε συνδυασμό με την αναισθησία.
Βοηθούν να διατηρηθεί ο φυσιολογικός καρδιακός παλμός, χαλαρώνουν τον ασθενή και μειώνουν τις εκκρίσεις του σάλιου.
Μερικοί γιατροί συνταγογραφούν αντιχολινεργικά φάρμακα εκτός των ενδεδειγμένων παθήσεων, όπως για την υπερβολική εφίδρωση.
Τα αντιχολινεργικά που χρησιμοποιούνται περισσότερο για αυτή τη θεραπεία είναι οι κρέμες γλυκοπυρρολικού και τα στοματικά δισκία με οξυβουτινίνη.
Προειδοποιήσεις
Όπως και η πλειονότητα των φαρμάκων, έτσι και τα αντιχολινεργικά συνοδεύονται από πολλές προειδοποιήσεις.
Θερμική εξάντληση και θερμοπληξία
Τα αντιχολινεργικά μειώνουν την εφίδρωση, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Προσέξτε να μην υπερθερμαίνεστε κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης, των θερμών λουτρών ή του ζεστού καιρού, ενώ παίρνετε ένα από αυτά τα φάρμακα. Η μειωμένη εφίδρωση μπορεί να σας θέσει σε κίνδυνο για θερμοπληξία.
Υπερβολική δόση και αλκοόλ
Η υπερδοσολογία ενός αντιχολινεργικού φαρμάκου μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια αισθήσεων ή ακόμη και στο θάνατο. Αυτές οι επιδράσεις μπορούν επίσης να συμβούν αν λαμβάνετε αντιχολινεργικά με αλκοόλ. Τα σημάδια υπερβολικής δόσης περιλαμβάνουν:
-. ζάλη
-. έντονη υπνηλία
-. πυρετό
-. σοβαρές παραισθήσεις
-. σύγχυση
-. προβλήματα αναπνοής
-. αδεξιότητα κινήσεων και τραυλισμό
-. γρήγορο καρδιακό παλμό
-. έξαψη και θέρμανση του δέρματος
Αν νομίζετε ότι εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε έχει λάβει υπερβολική δόση κάποιου αντιχολινεργικού φαρμάκου, καλέστε το γιατρό σας ή ζητήστε καθοδήγηση από το Κέντρο Ελέγχου Δηλητηριάσεων στο 210-7793777. Εάν τα συμπτώματά σας είναι σοβαρά, καλέστε το 112 ή πηγαίνετε αμέσως στο πλησιέστερο νοσοκομείο.
Σε συνδυασμό με ποιες παθήσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται αντιχολινεργικά;
Τα αντιχολινεργικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία πολλών παθήσεων, αλλά δεν είναι κατάλληλα για όλους. Για παράδειγμα, αυτά τα φάρμακα συνήθως δεν συνταγογραφούνται για τους ηλικιωμένους.
Τα αντιχολινεργικά είναι γνωστό ότι προκαλούν σύγχυση, απώλεια μνήμης και επιδείνωση της πνευματικής λειτουργίας σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Στην πραγματικότητα, πρόσφατες μελέτες έχουν συνδέσει τη χρήση αντιχολινεργικών φαρμάκων με αυξημένο κίνδυνο άνοιας.

Επίσης, τα άτομα με τις ακόλουθες παθήσεις δεν πρέπει να χρησιμοποιούν αντιχολινεργικά:

• μυασθένεια gravis
• υπερθυρεοειδισμός
• γλαυκώμα
• διογκωμένο προστάτη
• υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση)
• απόφραξη της ουροποιητικής οδού
• αυξημένος καρδιακός ρυθμός (ταχυκαρδία)
• καρδιακή ανεπάρκεια
• σοβαρή ξηροστομία
• διαφραγματοκήλη δια του οισοφαγικού τρήματος
• έντονη δυσκοιλιότητα
• ηπατική νόσο
• σύνδρομο Down

Ενημερώστε το γιατρό σας εάν έχετε κάποια από αυτές τις ασθένειες. Επίσης, ενημερώστε τον εάν έχετε ιστορικό αλλεργιών σε αντιχολινεργικά φάρμακα.

Αποφυγή χρήσης σε ηλικιωμένους
Συνιστάται έντονα να αποφεύγεται η χρήση αντιχολινεργικών φαρμάκων σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας.
Αυτό συμβαίνει επειδή οι ηλικιωμένοι μπορεί να είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν ανεπιθύμητες παρενέργειες από ό,τι οι νεότεροι.

Παρενέργειες
Ακόμη και όταν χρησιμοποιείτε αυτό το φάρμακο σωστά, μπορεί να εμφανιστούν παρενέργειες. Οι πιθανές παρενέργειες των αντιχολινεργικών φαρμάκων εξαρτώνται από το συγκεκριμένο φάρμακο και τη δοσολογία που λαμβάνετε.
Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• ξηροστομία
• θολή όραση
• δυσκοιλιότητα
• υπνηλία
• νάρκωση
• ψευδαισθήσεις
• προβλήματα μνήμης
• πρόβλημα ούρησης
• σύγχυση
• παραλήρημα
• μειωμένη εφίδρωση
• μειωμένο σάλιο

Προειδοποίηση άνοιας
Η μακροχρόνια χρήση των αντιχολινεργικών φαρμάκων, καθώς και η χρήση τους από άτομα μεγάλης ηλικίας, έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο άνοιας.
Αν σας έχει συνταγογραφηθεί ένα από αυτά τα φάρμακα και έχετε ανησυχίες σχετικά με αυτόν τον κίνδυνο, φροντίστε να μιλήσετε με το γιατρό σας.

Τα αντιχολινεργικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία ποικίλων καταστάσεων.
Εάν πιστεύετε ότι ένα από αυτά τα φάρμακα θα μπορούσε να σας βοηθήσει, μιλήστε με το γιατρό σας.
Εκείνος θα καθορίσει εάν η θεραπεία με αντιχολινεργικά θα ήταν μια καλή επιλογή για εσάς.
Μπορεί επίσης να απαντήσει σε τυχόν ερωτήσεις που έχετε σχετικά με τους κινδύνους, τις παρενέργειες και τι πρέπει να περιμένετε από τη θεραπεία.
Μιλήστε στο γιατρό σας

Συμπέρασμα
Τα αντιχολινεργικά φάρμακα εμποδίζουν τη δράση ενός νευροδιαβιβαστή που ονομάζεται ακετυλοχολίνη.
Αυτό αναστέλλει τα νευρικά ερεθίσματα που είναι υπεύθυνα για ακούσιες μυϊκές κινήσεις και διάφορες σωματικές λειτουργίες.
Αυτά τα φάρμακα μπορούν να θεραπεύσουν μια ποικιλία παθήσεων, από την υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη έως τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

wikihealth