Λέιζερ να αναβοσβήνουν στο σκοτάδι κοντά στην Πύλη του Τανχόιζερ.
Ολες αυτές οι στιγμές θα χαθούν στον χρόνο, σαν δάκρυα στη βροχή.
Ωρα να πεθάνω.
Ο μονόλογος του ανδροειδούς Roy Batty,
λίγο πριν από τον θάνατό του στην ταινία Blade Runner του Ridley Scott,
βασισμένη στο βιβλίο του Dick
Πάσχα στη Μυτιλήνη με το 11ωρο πλωτό ταξίδι να γεμίζει με την ανάγνωση του «Ηλεκτρικού πρόβατου» του Philip K. Dick.
Ο Dick είναι «ο Σέξπιρ της επιστημονικής φαντασίας», σύμφωνα με τον μαρξιστή θεωρητικό Frederic Jameson και το «Ηλεκτρικό πρόβατο» ένα από τα εμβληματικότερα βιβλία του.
Γνωστό από τη χαλαρή μεταφορά του στον κινηματογράφο, το βιβλίο αποτελεί έναν pop στοχασμό γύρω από τα συστατικά του ανθρώπου. Είναι η ιστορία ενός κυνηγού ανδροειδών που κατά τη διάρκεια του κυνηγιού έρχεται σε επαφή με τα όριά του.
Τα φυσικά, τα ανθρώπινα και τα μεταφυσικά όρια της μελλοντικής κοινωνίας στην οποία διαδραματίζεται το βιβλίο, του παρόντος της κοινωνίας στην οποία γράφτηκε.
Η αφ’ υψηλού ανάγνωση της επιστημονικής φαντασίας μένει πάντοτε στην επιφάνεια. Ούτε λίγο ούτε πολύ αντιμετωπίζει τα βιβλία και τις ταινίες του είδους ως περιπέτειες με πρόφαση τεχνολογικά επιτεύγματα και υποθέσεις.
Στην πραγματικότητα, η επιστημονική φαντασία στις καλύτερες στιγμές της δεν είναι τίποτε άλλο από μια ατελείωτη υπόθεση πάνω στο παρόν μέσα από μια σύμβαση.
Μέσα από μια ελεύθερη τεχνολογική προοπτική, καλλιτέχνες και συγγραφείς μιλούν για τα όσα αφορούν τις κοινωνίες, τους ανθρώπους και τον κόσμο. Αυτό ακριβώς κάνει και ο Dick στα βιβλία του. Και το κάνει καλύτερα από τον καθένα.
Τι είναι αυτό που διαχωρίζει τον άνθρωπο από το αντίγραφό του; Ποιο είναι το στοιχείο αυτό που κάνει τον άνθρωπο να διαφέρει από μια ρέπλικα η οποία ταυτίζεται μαζί του σε επίπεδο όψης, βιολογίας και κοινωνικής παρουσίας;
Ο πυρήνας του προβληματισμού προέκυψε όχι από μια αναζήτηση γύρω από τη ρομποτική αλλά από ένα αμείλικτο ιστορικό ντοκουμέντο.
Διαβάζοντας ένα ημερολόγιο ενός άντρα των SS, ο Dick πέτυχε το εξής παράπονο του άντρα των στρατοπέδων συγκέντρωσης: «Δεν μπορούμε να κοιμηθούμε τη νύχτα από τις φωνές των παιδιών που πεινάνε».
«Σκέφτηκα», λέει ο Dick, «υπάρχει ανάμεσά μας κάτι που είναι ένα δίποδο ανθρωποειδές, μορφολογικά ταυτόσημο με το ανθρώπινο ον, που όμως δεν είναι άνθρωπος. (…) μια διακλάδωση, μια διχοτόμηση ανάμεσα στο αληθινά ανθρώπινο και σ’ αυτό που μιμείται το αληθινά ανθρώπινο».
Δεν μιλάμε λοιπόν ούτε για ρομπότ ούτε για ναζί. Δεν μιλάμε καν για το αντίγραφο. Γιατί αντίγραφο δεν υπάρχει. Αντίγραφο είναι η έκπτωση του ανθρώπου σε κάτι που θυμίζει άνθρωπο. Εδώ μιλάμε για αυτό το αληθινά ανθρώπινο. Για το τι τελικά σημαίνει και για τη δίποδη βεβαιότητά μας πως το κατέχουμε, πως το υπηρετούμε χωρίς κόπο, ασυναίσθητα σε καθημερινή βάση.
Οι μέρες των διακοπών στη Μυτιλήνη πέρασαν, τα αρνιά σουβλίστηκαν, οι κουβέντες ειπώθηκαν, οι παρέες μαζεύτηκαν και ύστερα επέστρεψαν στη ρουτίνα των ημερολογίων τους. Το νησί παρέμενε ακίνητο αγκαλιά με τους ανθρώπους του, όπως συνηθίζει εδώ και αιώνες.
Τελευταία μέρα, λίγες ώρες πριν φύγει το πλοίο, περάσαμε από τη Μόρια. Μπορούσες εύκολα να εντοπίσεις το στρατόπεδο, από τους οδοιπόρους που κινούνταν σε μικρές ομάδες προς την πόλη της Μυτιλήνης.
Η βεβαιότητα του ανθρώπινου εκπνέει στα συρματοπλέγματα της Μόριας.
Στις όψεις των προσφύγων, στο ακατάστατο στοίβαγμα των ψυχών, στη γεωγραφία της δυστυχίας. Τη στιγμή εκείνη που πιάνεις τον εαυτό σου να κοιτά, ένοχος μαζί και βουτηγμένος σε αυτό το συναίσθημα αδυναμίας να βοηθήσεις, τη στιγμή εκείνη που οργίζεσαι μπροστά στις απανωτές σειρές συρματοπλεγμάτων για την ελληνική κυβέρνηση, για τη θλιβερή Ενωση, για το δίκαιο των ισχυρών που ποδοπατά τους ανθρώπους σαν να είναι στατιστική και μόνο.
Τη στιγμή εκείνη ενσαρκώνεις μέσα σου τη διχοτόμηση ανάμεσα στο αληθινά ανθρώπινο και σ’ αυτό που μιμείται το αληθινά ανθρώπινο.
Και αναρωτιέσαι, για τον εαυτό σου αυστηρά, αποκλειστικά και μόνο: Τα ανδροειδή σουβλίζουν ηλεκτρονικά αρνιά;
*κατά το «Do Androids Dream of Electric Sheep?» του Philip K. Dick, μεταφρασμένο στα ελληνικά ως «το ηλεκτρικό πρόβατο».
Γνωστό από τη χαλαρή μεταφορά του στον κινηματογράφο, το βιβλίο αποτελεί έναν pop στοχασμό γύρω από τα συστατικά του ανθρώπου. Είναι η ιστορία ενός κυνηγού ανδροειδών που κατά τη διάρκεια του κυνηγιού έρχεται σε επαφή με τα όριά του.
Τα φυσικά, τα ανθρώπινα και τα μεταφυσικά όρια της μελλοντικής κοινωνίας στην οποία διαδραματίζεται το βιβλίο, του παρόντος της κοινωνίας στην οποία γράφτηκε.
Η αφ’ υψηλού ανάγνωση της επιστημονικής φαντασίας μένει πάντοτε στην επιφάνεια. Ούτε λίγο ούτε πολύ αντιμετωπίζει τα βιβλία και τις ταινίες του είδους ως περιπέτειες με πρόφαση τεχνολογικά επιτεύγματα και υποθέσεις.
Στην πραγματικότητα, η επιστημονική φαντασία στις καλύτερες στιγμές της δεν είναι τίποτε άλλο από μια ατελείωτη υπόθεση πάνω στο παρόν μέσα από μια σύμβαση.
Μέσα από μια ελεύθερη τεχνολογική προοπτική, καλλιτέχνες και συγγραφείς μιλούν για τα όσα αφορούν τις κοινωνίες, τους ανθρώπους και τον κόσμο. Αυτό ακριβώς κάνει και ο Dick στα βιβλία του. Και το κάνει καλύτερα από τον καθένα.
Τι είναι αυτό που διαχωρίζει τον άνθρωπο από το αντίγραφό του; Ποιο είναι το στοιχείο αυτό που κάνει τον άνθρωπο να διαφέρει από μια ρέπλικα η οποία ταυτίζεται μαζί του σε επίπεδο όψης, βιολογίας και κοινωνικής παρουσίας;
Ο πυρήνας του προβληματισμού προέκυψε όχι από μια αναζήτηση γύρω από τη ρομποτική αλλά από ένα αμείλικτο ιστορικό ντοκουμέντο.
Διαβάζοντας ένα ημερολόγιο ενός άντρα των SS, ο Dick πέτυχε το εξής παράπονο του άντρα των στρατοπέδων συγκέντρωσης: «Δεν μπορούμε να κοιμηθούμε τη νύχτα από τις φωνές των παιδιών που πεινάνε».
«Σκέφτηκα», λέει ο Dick, «υπάρχει ανάμεσά μας κάτι που είναι ένα δίποδο ανθρωποειδές, μορφολογικά ταυτόσημο με το ανθρώπινο ον, που όμως δεν είναι άνθρωπος. (…) μια διακλάδωση, μια διχοτόμηση ανάμεσα στο αληθινά ανθρώπινο και σ’ αυτό που μιμείται το αληθινά ανθρώπινο».
Δεν μιλάμε λοιπόν ούτε για ρομπότ ούτε για ναζί. Δεν μιλάμε καν για το αντίγραφο. Γιατί αντίγραφο δεν υπάρχει. Αντίγραφο είναι η έκπτωση του ανθρώπου σε κάτι που θυμίζει άνθρωπο. Εδώ μιλάμε για αυτό το αληθινά ανθρώπινο. Για το τι τελικά σημαίνει και για τη δίποδη βεβαιότητά μας πως το κατέχουμε, πως το υπηρετούμε χωρίς κόπο, ασυναίσθητα σε καθημερινή βάση.
Οι μέρες των διακοπών στη Μυτιλήνη πέρασαν, τα αρνιά σουβλίστηκαν, οι κουβέντες ειπώθηκαν, οι παρέες μαζεύτηκαν και ύστερα επέστρεψαν στη ρουτίνα των ημερολογίων τους. Το νησί παρέμενε ακίνητο αγκαλιά με τους ανθρώπους του, όπως συνηθίζει εδώ και αιώνες.
Τελευταία μέρα, λίγες ώρες πριν φύγει το πλοίο, περάσαμε από τη Μόρια. Μπορούσες εύκολα να εντοπίσεις το στρατόπεδο, από τους οδοιπόρους που κινούνταν σε μικρές ομάδες προς την πόλη της Μυτιλήνης.
Η βεβαιότητα του ανθρώπινου εκπνέει στα συρματοπλέγματα της Μόριας.
Στις όψεις των προσφύγων, στο ακατάστατο στοίβαγμα των ψυχών, στη γεωγραφία της δυστυχίας. Τη στιγμή εκείνη που πιάνεις τον εαυτό σου να κοιτά, ένοχος μαζί και βουτηγμένος σε αυτό το συναίσθημα αδυναμίας να βοηθήσεις, τη στιγμή εκείνη που οργίζεσαι μπροστά στις απανωτές σειρές συρματοπλεγμάτων για την ελληνική κυβέρνηση, για τη θλιβερή Ενωση, για το δίκαιο των ισχυρών που ποδοπατά τους ανθρώπους σαν να είναι στατιστική και μόνο.
Τη στιγμή εκείνη ενσαρκώνεις μέσα σου τη διχοτόμηση ανάμεσα στο αληθινά ανθρώπινο και σ’ αυτό που μιμείται το αληθινά ανθρώπινο.
Και αναρωτιέσαι, για τον εαυτό σου αυστηρά, αποκλειστικά και μόνο: Τα ανδροειδή σουβλίζουν ηλεκτρονικά αρνιά;
*κατά το «Do Androids Dream of Electric Sheep?» του Philip K. Dick, μεταφρασμένο στα ελληνικά ως «το ηλεκτρικό πρόβατο».
Συντάκτης: Θωμάς Τσαλαπάτης
tsalapatis.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου