Φαινόμενο nocebo ονομάζεται η κατάσταση στην οποία οι αρνητικές προσδοκίες ενός ανθρώπου, είναι ικανές να επιβαρύνουν την υγεία του σε σημαντικότατο βαθμό.
Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής αναμένει μια παρενέργεια ενός φαρμάκου, μπορεί να υποφέρει από αυτήν την παρενέργεια, ακόμη και αν το «φάρμακο» είναι στην πραγματικότητα μια αδρανής ουσία, η αν κάποιος ασθενής γνωρίζει ότι έχει μια ασθένεια που του αφήνει μικρό περιθώριο ζωής, μπορεί να οδηγηθεί στην θανατηφόρα επιδείνωση της υγείας του, ακόμα και αν τελικά έχει γίνει λάθος διάγνωση.
Οι επιδράσεις του nocebo είναι προφανώς ψυχογενή , αλλά μπορούν να προκαλέσουν μετρήσιμες αλλαγές στο σώμα.
Εάν ζητήσουμε από κάποιον να φανταστεί μια οπτική σκηνή στο μυαλό του, μπορούμε να δούμε σε μια μαγνητική τομογραφία ότι οι ινιακοί λοβοί - τα μέρη του εγκεφάλου που εμπλέκονται με την όραση - ενεργοποιούνται, ενώ αν του ζητήσουμε να φανταστεί πως κάνει κάποια σωματική δραστηριότητα , ενεργοποιείται άμεσα ο φλοιός του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνος για την κίνηση.
Το ίδιο συμβαίνει και όταν ενεργοποιηθούν τα τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανησυχία, τον πόνο ή την ασθένεια.
Τα φαινόμενα Placebo και Nocebo είναι ακριβώς αντίθετα.
Απ' τη μια έχουμε την πίστη ότι θα μας ωφελήσει (Placebo) μια κατάσταση, ή ένα φάρμακο και από την άλλη ότι θα μας βλάψει (Νocebo) ένα φάρμακο και γενικότερα μια ενέργεια, μια κίνηση, μια επαφή, οτιδήποτε.
Κατά το φαινόμενο Νocebo, ενεργοποιείται ένας νευροδιαβιβαστής, η χολοκυστεΐνη, η οποία προάγει την αίσθηση του πόνου και γενικότερα μιας δυσφορίας.
Με αυτό το μηχανισμό εξηγούνται και τα δυσάρεστα συμπτώματα που μπορεί να νιώθει κάποιος που είναι υγιής, ενώ πιστεύει ακράδαντα ότι είναι άρρωστος.
Το φαινόμενο Νocebo, λοιπόν είναι το αντίθετο του Placebo, και εμφανίζεται όταν κάποιος επιδεινώνει από μόνος του την κατάσταση της υγείας του, μέσω αρνητικής αυθυποβολής. Υπάρχει ένα πλήθος κλινικών μελετών και πειραμάτων, που έχουν αποδείξει κλινικά το φαινόμενο αυτό, όπως και το αντίθετό του.
Όμοια με αυτά τα αποτελέσματα που παράγονται από τα φαινόμενα placebo και nocebο, τα οποία είναι θετικά ή αρνητικά αντίστοιχα, βλέπουμε τι συμβαίνει όταν κυριαρχήσει η αρνητική σκέψη.
Σύμφωνα με τα πειράματα του νερού του dr. Masaru, ο dr. Masaru Emoto ενώ ερευνούσε τους κρυστάλλους του νερού για χρόνια με σκοπό να μελετήσει τις κρυσταλλικές δομές που σχηματίζει το νερό, βρέθηκε με ένα όμορφο κομμάτι αποδεικτικών στοιχείων για το πώς επηρεάζει η αρνητικότητα τις δομές.
Εξέθετε τους κρυστάλλους σε διάφορα είδη μουσικής και σε διάφορα συναισθήματα.
Αυτό που διεπίστωσε ο dr. Emoto ήταν ότι η θετικότητα οδηγούσε σε όμορφες κρυσταλλικές μορφές, ενώ το μίσος και η αρνητικότητα οδηγούσε στην διάλυση και στην ανωμαλία της κρυσταλλικής μορφής.
Τι έχει αυτό να κάνει με τους ανθρώπους;
Αυτό έχει επιπλέον συνέπειες για την υγεία του ανθρώπινου σώματος, αφού αποτελείται από 50-70% νερό.
Μια ιατρική επισκόπηση που αξιολόγησε 31 μελέτες για nocebo ενέργειες που έχουν αναφερθεί, ανακάλυψε, ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων που μπορεί να εκδηλωθεί ως αποτελέσματα nocebo που περιλαμβάνουν ναυτία, πόνους στο στομάχι, φαγούρα, πρήξιμο, κατάθλιψη, κόμπο στο λαιμό, διάρροια ή συχνοουρία, προβλήματα ύπνου, απώλεια της όρεξης, σεξουαλική δυσλειτουργία, σοβαρή υπόταση, ψυχικές διαταραχές, καρδιακή αρρυθμία, αυτοάνοσες ασθένειες, καρκίνος κ.α.
Οι νοητικές καταστάσεις, όπως οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες μπορεί να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την έκβαση της νόσου, την εμπειρία του πόνου, ακόμη και την επιτυχία μιας χειρουργικής επέμβασης.
Στα Λατινικά nocebo σημαίνει «θα βλάψω».
Ο ειδικός νευρολόγος Χάγερ περιέγραψε πρόσφατα σε ένα βιβλίο του πως το φαινόμενο αυτό κάνει δυναμική εμφάνιση όταν φοβόμαστε πως θα αντιμετωπίσουμε μία ασθένεια και τη θεραπεία της.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι καρκινοπαθείς που έχουν τάσεις ναυτίας με το που μπαίνουν στο χώρο της χημειοθεραπείας γιατί υποσυνείδητα αντιλαμβάνονται ότι εμφανίζονται αυτές οι τάσεις.
Kύριο ρόλο φαίνεται πως παίζει η προσδοκία του ασθενούς η οποία νευροφυσιολογικά συνδέεται με την έκκριση ορμονών και μάλιστα με ειδικό τρόπο. Φαίνεται δηλαδή πως ο εγκέφαλος γνωρίζει τι κάνει.
Σε πείραμα όπου προκλήθηκε πόνος στο μπράτσο εθελοντών και χορηγήθηκε placebo κρέμα, ο εγκέφαλος των περισσοτέρων παρήγαγε ενδορφίνες ενώ στους ασθενείς που δεν χορηγήθηκε κρέμα o εγκέφαλος παρήγαγε ντομαπίνη.
Με ποιους μηχανισμούς μας βλάπτει το φαινόμενο nocebo:
Υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί που επιδρούν στον οργανισμο, κατά την διάρκεια ενός φαινομένου nocebo, κύριο ρόλο παίζει το άγχος που προκαλεί ο φόβος και αυτό μεταφράζεται σε αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, αύξηση του οξειδωτικού στρες, αύξηση του καρδιακού παλμού, παραγωγή λανθάνον ορμονών (κορτιζόνη, ντοπαμίνη, αδρεναλίνη κ.α), παραγωγή ελευθέρων ριζών, μειωμένη αντιοξειδωτική αντίσταση, σφίξιμο των αιμοφόρων αγγείων, καταστροφή των τοιχωμάτων των αρτηριών και ενεργοποίηση νευροδιαβιβαστών του στρες.
Πότε λοιπόν πρωτοαναφέρθηκε το φαινόμενο Νocebo:
Στις αρχές της δεκαετίας του '70, ένας Αμερικανός ασθενής, ο Σαμ Σόεμαν, πληροφορήθηκε ότι είχε καρκίνο στο ήπαρ κι ότι δεν υπήρχε θεραπεία γι' αυτόν.
Οι γιατροί τον διαβεβαίωσαν ότι θα πέθαινε σε τρεις μήνες.
Ο Σαμ τελικά απεβίωσε ακριβώς στους τρεις μήνες, επιβεβαιώνοντας τους γιατρούς του.
Η νεκροψία όμως έδειξε πως η διάγνωση ήταν λάθος..
Είχε πραγματικά όγκο στο ήπαρ, όμως ήταν καλοήθης και πολύ μικροσκοπικός και το κυριότερο δεν είχε κάνει καμία μετάσταση. Αιτία τού θανάτου του δεν βρέθηκε ποτέ και τεκμηριωμένα δεν ήταν ο καρκίνος. Μετά από πολλές συσκέψεις, οι γιατροί του με την συμβολή ψυχολόγων συμπέραναν, ότι... πέθανε, επειδή οι γιατροί του τον έπεισαν, ότι η ασθένειά του ήταν θανατηφόρα.
Ουσιαστικά ενεργοποίησαν την αρνητική αυθυποβολή μέσα στον οργανισμό του, το φαινόμενο nocebo.
Μπορεί να αποδειχτεί η ύπαρξη του nocebo effect;
Οι έρευνες σχετικά με το nocebo effect είναι περιορισμένες για ηθικούς λόγους, καθώς δεν είναι αποδεκτό η έρευνα και η ιατρική να προσπαθούν να υποβάλλουν τους ασθενείς σε διαδικασίες που μπορεί να τους βλάψουν.
Αν και δεν είναι πολλές, έχουν γίνει κάποιες έρευνες και μετρήσεις που φιλοδοξούν να αποδείξουν ότι το nocebo είναι κάτι που μπορεί πράγματι να μας απασχολήσει σοβαρά.
Δείτε παρακάτω τι έδειξαν μερικές από αυτές:
Το 60% των ασθενών που πρόκειται να κάνουν χημειοθεραπεία αρχίζει να νιώθει μετρήσιμα άσχημα πολύ πριν ξεκινήσει τη θεραπεία.
Περισσότεροι από τα 2/3 ενός δείγματος 34 φοιτητών εμφάνισαν πονοκεφάλους όταν τους είπαν ότι ηλεκτρικό ρεύμα -που στην πραγματικότητα δεν υπήρχε- περνούσε πάνω από τα κεφάλια τους και θα μπορούσε να προκαλέσει πονοκέφαλο.
Ιάπωνες ερευνητές έκαναν τεστ σε 57 μαθητές προκειμένου να εξακριβώσουν την ευαισθησία τους στα αλλεργιογόνα.
Τα παιδιά συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σχετικά με τις αλλεργίες τους σε φυτά, συμπεριλαμβανομένου και ενός τοξικού αλλεργιογόνου δέντρου που είναι αυτοφυές στην Ιαπωνία (lacquer tree).
Στα αγόρια που ανέφεραν ότι είχαν αλλεργία στο εν λόγω φυτό, τους έκλεισαν τα μάτια και τους έτριψαν στο ένα μπράτσο φύλλα από το τοξικό δέντρο, αλλά τους είπαν ότι ήταν φύλλα καστανιάς.
Έπειτα, τους έτριψαν στο άλλο χέρι φύλλα καστανιάς, αλλά τους είπαν ότι ήταν φύλλα του τοξικού δέντρου.
Μετά από ελάχιστα λεπτά, το χέρι που τα αγόρια πίστευαν ότι είχε εκτεθεί στο τοξικό δέντρο άρχισε να παρουσιάζει αλλεργικές αντιδράσεις, ενώ αντίθετα το χέρι που είχε εκτεθεί στο πραγματικό αλλεργιογόνο δεν παρουσίασε αντιδράσεις στην πλειονότητα των περιπτώσεων.
Στη μεγάλη Καρδιολογική Έρευνα Framingham, γυναίκες που πίστευαν ότι θα πάθουν καρδιολογικά προβλήματα αποδείχτηκε ότι είχαν 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν εξαιτίας της καρδιάς τους από ό,τι γυναίκες που είχαν ανάλογους παράγοντες κινδύνου και δεν πίστευαν ότι θα πεθάνουν.
Ασθενείς με άσθμα ανέπνευσαν από ένα σωλήνα μέσα στον οποίο τούς είπαν ότι υπήρχε ένα αλλεργιογόνο.
Περίπου οι μισοί από αυτούς εμφάνισαν αναπνευστικά προβλήματα.
Στη συνέχεια, οι θεράποντες γιατροί τούς χορήγησαν μια ουσία, διαβεβαιώνοντάς τους ότι ήταν ένα βρογχοδιασταλτικό φάρμακο, και εκείνοι ένιωσαν αμέσως καλύτερα.
Στην πραγματικότητα, τόσο το αλλεργιογόνο όσο και το βρογχοδιασταλτικό δεν ήταν τίποτα περισσότερο από φυσιολογικός ορός.
Πριν από 15 χρόνια, ερευνητές σε 3 ιατρικά κέντρα έδωσαν σε ασθενείς με καρδιολογικά προβλήματα ασπιρίνη και επιπλέον ένα άλλο φάρμακο που αραιώνει το αίμα.
Στα 2 ιατρικά κέντρα, οι γιατροί προειδοποίησαν τους ασθενείς για τις πιθανές γαστρεντερικές επιπλοκές της ασπιρίνης.
Στο τρίτο δεν είπαν τίποτα σχετικό στους συμμετέχοντες.
Τελικά ανακάλυψαν ότι όσοι είχαν λάβει τη σχετική προειδοποίηση ήταν 3 φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν δυσάρεστα γαστρεντερικά συμπτώματα ως παρενέργεια του φαρμάκου.
"Χαμογέλα στον καθρέφτη. Κάν’ το αυτό κάθε πρωί και θα αρχίσεις να βλέπεις μια τεράστια διαφορά στη ζωή σου."
Η ευθύνη των γιατρών:
H λεκτική αλλά και η μη λεκτική επικοινωνίας των γιατρών, περιέχει πολλές ακούσιες αρνητικές προτάσεις που μπορεί να προκαλέσουν το φαινόμενο nocebo σε πολλούς ασθενεις.
Οι γιατροί χρειάζεται να είναι υποψιασμένοι και προσεκτικοί τόσο σε όσα λένε για την πιθανή έκβαση της ασθένειας, την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, τις παρενέργειες κλπ. όσο και στις αποφάσεις που παίρνουν, π.χ. για το αν θα πρέπει να διακοπεί μια θεραπεία λόγω παρενεργειών, αν θα πρέπει να δώσουν όριο ζωής σε έναν ασθενή που πάσχει από μια δυνητικά θανατηφόρο ασθένεια κ.α.
Το δραματικότερο φαινόμενο nocebo ωστόσο, έχει παρατηρηθεί στους καρκινοπαθείς.
Ενα μεγάλο ποσοστό καρκινοπαθών επιδεινώνονται, νοσούν και τελικά πεθαίνουν από την δύναμη, που ασκεί το αρνητικό αυτό φαινόμενο επάνω τους.
Και μόνο η διάγνωση της ασθένειας του καρκίνου που κάνει ένας ογκολόγος σε έναν ασθενή, μπορεί να τον επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό ψυχοσωματικά, που είναι πιθανόν να τον κάνει να νοσήσει και να καταλήξει, πολύ πριν τον σκοτώσει ο καρκίνος του ή ακόμα και αν η διάγνωση αποδεχθεί τελικά λάθος.
Μια τεράστια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Τhe New England Journal of Medicine, πριν από 4 χρόνια σε μια ομάδα Σουηδών που περιλάμβανε 500.000 ατόμα, έδειξε οτί οι ασθενεις που έλαβαν θετική απάντηση στην διάγνωση του καρκίνου, είχαν 32,9 φορές αυξημένη πιθανότητα θανάτου από καρδιακά επεισόδια, και 26,3 φορές αυξημένη πιθανότητα να εκδηλώσουν νέο καρκίνο σε σχέση με αυτούς που δεν το είχαν μάθει.
Πολλοί άνθρωποι, όταν τους λένε οι γιατροί ότι έχουν 6, 9, ή 12 μήνες ζωής, οι βιοχημικές αλλαγές που προκαλούν τα αρνητικά συναισθήματα, και η έλλειψη ελπίδας, οδηγεί αρκετούς από αυτούς σε πρόωρο θάνατο, με τις αυτοψίες να δείχνουν πως η αιτία δεν ήταν ποτέ ο καρκίνος.
Το (1973) στο Νοσοκομείο Μilton του Sydney καταγράφηκαν 1000 περιπτώσεις με μελάνωμα, στις οποίες οι γιατροί είχαν προειδοποιήσει τους ασθενεις για την κακή πρόγνωση της ασθένειας και την σύντομη θανατηφόρα κατάληξη της.
Οι 634 από αυτούς κατέληξαν πολύ νωρίτερα από ότι η πάθηση θα τους είχε ακοτώσει.
Εχει αποδειχτεί πως η υλοποίηση του επικείμενου θανάτου είναι ένα πλήγμα τόσο τρομερό για τους περισσότερους ανθρώπους που πολλές φορές είναι σε θέση να τους σκοτώσει γρηγορότερα, από ότι θα τους είχε σκοτώσει η ασθένεια.
Επίσης, υπάρχουν αποδείξεις, ότι το φαινόμενο nocebo μπορεί να προκαλέσει υποτροπή του καρκινου, νέο καρκίνο ή μετάσταση του καρκίνου.
Το πλέον σίγουρο είναι, ότι οι δυνάμεις, που εμπλέκονται στο φαινόμενο nocebo, είναι πολύ ισχυρές και μέχρι σήμερα, οι μηχανισμοί αυτοί εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό, να παραμένουν άγνωστοι απ΄την συμβατική Ιατρική.
"Δεν είναι το φορτίο που σε συνθλίβει. Είναι ο τρόπος που το κουβαλάς"
Φτάνοντας στο τέλος να πούμε πως η αυθυποβολή -ή αλλιώς η επίδραση της πίστης σε μια ιδέα- θα μπορούσε να μας σώσει τη ζωή, αλλά σίγουρα μπορεί και να επιδεινώσει την κατάσταση της υγείας μας, αλλά και την ποιότητα της ζωής μας .
Για να ενισχύσουμε τον εαυτό μας, χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος και την σοβαρότητα, της επίδρασης των πεποιθήσεών, στη ζωή μας.
Η βιωματική λοιπόν συναίσθηση της δύναμης και της επίδρασης που ασκεί η πίστη μας σε ιδέες, σε πεποιθήσεις και σχέσεις, είναι το βασικό βήμα που θα μας βοηθήσει να κάνουμε πέρα τις ψευδαισθήσεις και να κατευθύνουμε τη βούληση, την πίστη και την ψυχική μας ενέργεια σε ό,τι μας βοηθά να νιώθουμε πιο υγιείς, πιο χαρούμενοι και τελικά πιο συμβατοί με αυτό που θέλουμε να γίνουμε.
"Μια συννεφιασμένη μέρα, δεν μπορεί να τα βάλει με μια ηλιόλουστη προδιάθεση".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου