Από το χρονολόγιο του Θοδωρή Μαραγκουδάκη: Η Σοβιετική Ένωση ούτε από τον Γκορμπατσώφ κατέρρευσε ούτε από τον Χρουστσώφ.

                             
από το χρονολόγιο του Θοδωρή Μαραγκουδάκη https://www.facebook.com/teomarag/posts/pfbid0dLYhvgbozbMmdijRooLH2jL1pSLnpL1HfRQZUQ7PqNycrfVBPTQbyPxmbkodPb5cl

Η Σοβιετική Ένωση ούτε από τον Γκορμπατσώφ κατέρρευσε ούτε από τον Χρουστσώφ.
Είναι πάρα πολύ απλοϊκή και "αθωωτική" για κάποιους από τους πραγματικούς υπευθύνους της κατάρρευσης ή για τους υποστηρικτές τους αυτή η ερμηνεία.
Βεβαίως μπορεί να πει κανείς ότι και ο Γκορμπατσώφ και ο Χρουστσώφ παλιότερα δεν μπόρεσαν να βρουν τις σωστές λύσεις... και εκ του αποτελέσματος σίγουρα θα έχει δίκιο αυτός που θα το πει.
Μόνο που όποιος το υποστηρίζει αυτό, πρέπει να μας πει ποιες ήταν οι σωστές λύσεις που δεν εφαρμόστηκαν. Και τι συνέπειες θα είχαν αν τελικά είχαν εφαρμοστεί.
Σε αυτό... υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη έλλειψη φαντασίας και ιδεολογική/θεωρητική φτώχεια... το "καλύτερο" που έχουν να μας πουν όσοι υποστηρίζουν την απλοϊκή άποψη ότι "για όλα έφταιγαν ο Γκορμπατσώφ και ο Χρουστσώφ" (παραδόξως ένα μεγάλο μέρος από αυτούς τον Μπρέζνιεφ τον αφήνουν απ' έξω!) είναι ότι... ο Στάλιν δεν ήταν όσο σταλινικός έπρεπε, δεν εξόντωσε όόόόόόλους τους αντιπάλους του και όόόόόόλους όσους αμφέβαλαν για το είδος του σοσιαλισμού που υπήρχε στη Σοβιετική Ένωση κι έτσι μπόρεσαν να επικρατήσουν οι "ρεφορμιστές".
Αλλά για να μιλήσουμε σοβαρά... η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης άρχισε από πάρα πολύ νωρίς, από την εποχή του Λένιν ακόμα!
Διότι ο Λένιν είχε πει "όλη η εξουσία στα Σοβιέτ" και "η γη στους αγρότες" - και τα μεν Σοβιέτ έγιναν πάρα πολύ σύντομα διακοσμητικά, η δε γη περιήλθε ουσιαστικά στο κράτος... σίγουρα οι αγρότες δεν είχαν φανταστεί αυτή την εξέλιξη.
Δικαιολογίες υπάρχουν πολλές και βάσιμες αλλά ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΝΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ. 

Έπαψε να υπάρχει το βασικότερο στοιχείο του σοσιαλισμού όπως η θεωρία του το υποσχόταν: το να αποφασίζουν οι μάζες.
Ήδη λοιπόν πολύ νωρίς συνέβη η πρώτη μετάλλαξη... αν διαβάσει κανείς το βιβλίο της αναρχικής Αμερικανίδας Έμμα Γκόλντμαν "Η Απογοήτευσή μου στη Ρωσία", το οποίο γράφτηκε το 1921 θα διαπιστώσει την ύπαρξη αυτού που αργότερα ονομάστηκε σταλινισμός χωρίς να αναφέρεται ούτε μια φορά το όνομα του Στάλιν! 

Ο οποίος ήταν άγνωστος στους περισσότερους τότε!
Ξαναλέω: Δικαιολογίες υπήρχαν, τρομερές δυσκολίες υπήρχαν, όμως η μετάλλαξη που επήλθε από αυτές τις πραγματικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε η νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση το 1917-22 συνέχισε να υπάρχει κι όταν η Σοβιετική Ένωση σταθεροποιήθηκε!
Η μετάλλαξη χειροτέρεψε μάλιστα με τις γνωστές σταλινικές εκκαθαρίσεις της 10ετίας του 1930 - όσο κι αν τα θύματά τους δεν ήταν τόσα όσα είχε διαδοθεί (αλλά και πάλι πάρα πολλά ήταν... και αυτή η εποχή ούτε έναν Σοβιετικό πολίτη άφησε ανεπηρέαστο άμεσα ή έμμεσα) κι όσο κι αν υπήρχαν κάποιοι πραγματικοί και σοβαροί λόγοι ανησυχίας που οδήγησαν σε αυτές.
Ωστόσο η Σοβιετική Ένωση με τη σκληρότατη δουλειά και με τον ενθουσιασμό, αληθινό και κατευθυνόμενο των πολιτών της κατόρθωσε να γίνει από καθυστερημένη αγροτική χώρα μια υπερδύναμη η οποία μπόρεσε να νικήσει τον ναζισμό.
Για μένα κάπου εκεί χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία!
Με το τέλος του Β΄ ΠΠ η αίγλη της Σοβιετικής Ένωσης σε όλο τον κόσμο ήταν τεράστια - αλλά ο Στάλιν, αντί να εκμεταλλευτεί αυτή την αίγλη και να δράσει με φαντασία, έδρασε φοβικά, με όρους 19ου αιώνα. 
Δηλαδή αντί να διακηρύξει "είναι αποκλειστικό δικαίωμα των λαών πώς θα καθορίσουν το μέλλον τους χωρίς ξένες επεμβάσεις", που μια τέτοια διακήρυξη θα μπορούσε να οδηγήσει στη νίκη του σοσιαλισμού σε χώρες της αναπτυγμένης Δύσης, με πολύ μεγάλες δυνατότητες, μοίρασε τον κόσμο με τους δυτικούς με σκοπό να δημιουργήσει ένα "τείχος" κρατών ανάμεσα σε αυτούς και στη Σοβιετική Ένωση, έτσι ώστε αν ξαναγινόταν εισβολή από τη Δύση να ήταν αδύνατον ο εχθρός να έφτανε στα σοβιετικά σύνορα!
Όμως ήδη από την ανακάλυψη της ατομικής βόμβας και στη συνέχεια με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, τελικά αποδείχθηκε ότι ο Στάλιν έφτιαξε μια... τεράστια γραμμή Μαζινό χωρίς καμιά αξία!
Και το χειρότερο... οι λαοί των περισσότερων χωρών που εντάχθηκαν στο "σοσιαλιστικό στρατόπεδο" εντάχθηκαν με το ζόρι, με εξαίρεση την Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία και πιθανόν και τη Βουλγαρία (με επιφύλαξη για την τελευταία). Και τελικά η Γιουγκοσλαβία και η Αλβανία τα έσπασαν με τη Σοβιετική Ένωση κιόλας!
Από εκείνη τη στιγμή η Σοβιετική Ένωση έπρεπε να παίζει το ρόλο του τροφοδότη και συγχρόνως... του δεσμοφύλακα αυτών των χωρών. 

Αντί να δυναμώσει αποκτώντας χώρες - συμμάχους φορτώθηκε χώρες που έπρεπε να τις επιτηρεί και να τις "νταντεύει", με μεγάλες, τεράστιες οικονομικές συνέπειες, διότι έπρεπε να "φροντίζει" (με τον δικό της τρόπο) και γι' αυτές, ενώ δυσκολευόταν να φροντίσει τον εαυτό της! 
Ήδη επί Στάλιν υπήρξαν οι πρώτες αντιδράσεις που οδήγησαν τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο στην πετυχημένη αποχώρηση από το "σοσιαλιστικό στρατόπεδο" και στις άλλες χώρες, στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 σε πολύ δυσάρεστες δίκες και εκτελέσεις των κομμουνιστών ηγετών που ζητούσαν μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ένωση. 

Μόνο οι Πολωνοί κατόρθωσαν να έχουν "απλώς" φυλακίσεις των ηγετών τους κι όχι εκτελέσεις - αυτό όμως έγινε διότι ο Στάλιν είχε εξοντώσει προπολεμικά την ηγεσία του πολωνικού ΚΚ και τα πνεύματα λαμβάνοντας υπόψη και τον παραδοσιακό, δικαιολογημένο παλιότερο αντιρωσισμό των Πολωνών ήταν πολύ οξυμένα.
Και μετά ήρθε ο δύστυχος ο Χρουστσώφ... ο οποίος ασφαλώς ήταν κι εκείνος μέρος του σταλινικού μηχανισμού. 

Αλλά αυτό δεν αλλάζει ότι αντιμετώπιζε ένα σωρό τρομακτικά προβλήματα: πρώτα τον Λαυρέντι Μπέρια ο οποίος ήθελε να επαναφέρει τον καπιταλισμό με δικτάτορα τον εαυτό του και παρά λίγο να "φάει" όλους τους υπόλοιπους ηγέτες του ΚΚΣΕ πριν τον εξοντώσουν εκείνοι. Μετά τις εξεγέρσεις στην Ανατολική Γερμανία, στην Πολωνία και (τη σοβαρότερη απ' όλες) στην Ουγγαρία το 1956, πολύ χειρότερη από εκείνη της Τσεχοσλοβακίας μετέπειτα, το 1968. Μετά την απόπειρα ανατροπής του, το 1957 από τα στελέχη του ΚΚΣΕ που διαφωνούσαν με την καταγγελία των εγκλημάτων του Στάλιν (χωρίς να ξέρουν και τι ήθελαν ακριβώς... διότι ο σταλινισμός όπως ήταν επί Στάλιν δεν γινόταν να επανέλθει).
Είχε να αντιμετωπίσει την κακή κατάσταση της αγροτικής οικονομίας μέσα στη Σοβιετική Ένωση, διότι οι αγρότες δεν ήθελαν "να τα δίνουν όλα" στη δουλειά για τα κρατικά αγροκτήματα, τα σοβχόζ και τα κατ' όνομα συνεταιριστικά αλλά ουσιαστικά κι εκείνα κρατικά, τα κολχόζ. 

Προτιμούσαν να λουφάρουν και να δουλεύουν, παράνομα ή νόμιμα, όσο επιτρεπόταν, για τον εαυτό τους! 
Δέχτηκε μεγάλη κριτική ο Χρουστσώφ για την κριτική στην προσωπολατρεία και στα εγκλήματα του Στάλιν που έκανε το 1956 στο 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (και τη συνέχισε και στο 22ο). 

ΑΛΛΑ ΤΙ ΝΑ ΕΚΑΝΕ; 

Ψέματα έλεγε; 

Δεν υπήρχε προσωπολατρεία; 

Δεν έγιναν τρομερά κι αδικαιολόγητα εγκλήματα; 

Μπορούσαν αυτά να κρυφτούν επ' αόριστον κάτω απ' το χαλί; 

ΕΙΝΑΙ "ΘΑΥΜΑ" ΠΩΣ ΚΡΥΦΤΗΚΑΝ ΤΟΣΟ ΚΑΙΡΟ ΚΙΟΛΑΣ!
Ασφαλώς και έγιναν λοιπόν όλα αυτά... το ερώτημα ήταν αν έφταιγαν μόνο ο Στάλιν και η ηγετική του ομάδα ή αν το πρόβλημα ήταν βαθύτερο, δηλαδή αν έφταιγε τελικά το πολιτικό σύστημα... 

Ο Χρουστσώφ όμως δεν ήθελε να καταστρέψει το σύστημα και περιόρισε την κριτική του στο πρόσωπο του Στάλιν. 

Και πώς μπορούσε άραγε να το μεταρρυθμίσει προς το "σοσιαλιστικότερο", δηλαδή να δώσει περισσότερη εξουσία στο λαό, χωρίς τον κίνδυνο να θελήσει ο λαός να αλλάξει το σύστημα και να μην αρκεστεί στη μεταρρύθμισή του;
Είχε ακόμα να αντιμετωπίσει την ανάγκη να χαλαρώσει η πίεση στον κόσμο, ο οποίος είχε περάσει πάρα πολλά σκληρά χρόνια (μεταξύ των οποίων τον τρομερό για τη Σοβιετική Ένωση, έστω και νικηφόρο Β΄ ΠΠ) και έπρεπε να βρεθεί τρόπος να ανασάνει! 

Ο κόσμος δεν άντεχε να είναι άλλο "φαντάρος", ήθελε να ζήσει πιο ανέμελα, να διασκεδάσει, να έχει στη διάθεσή του καταναλωτικά αγαθά, που πάντα η παραγωγή τους παραμελούνταν για χάρη της βαριάς βιομηχανίας και των αμυντικών δαπανών. 

Οι οποίες αμυντικές δαπάνες δεν γινόταν να μειωθούν όσο κρατούσε η "βαριά" φάση του ψυχρού πολέμου - γι' αυτό ο Χρουστσώφ άρχισε να διακηρύσσει την "ειρηνική συνύπαρξη".
Και δυστυχώς για τη Σοβιετική Ένωση δεν κέρδιζε από τους πολέμους και από τις στρατιωτικές δαπάνες όπως οι ΗΠΑ και δεν είχε αποικιακό παρελθόν ώστε να εκμεταλλεύεται τον υπόλοιπο κόσμο για χάρη της δικής της ευημερίας... 

ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ ΠΩΣ ΕΠΙΤΕΥΧΘΗΚΕ Η ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΤΗΣΜΠΟΛΙΤΙΖΜΕΝΗΣ ΔΥΣΗΣ!
ΤΙ ΝΑ ΕΚΑΝΕ ΛΟΙΠΟΝ Ο ΑΜΟΙΡΟΣ Ο ΧΡΟΥΣΤΣΩΦ; ΟΥΤΕ ΨΥΛΛΟΣ ΣΤΟΝ ΚΟΡΦΟ ΤΟΥ!
Είχε, νομίζω, τη στόφα ενός καλού ανθρώπου, όσο καλός μπορούσε να είναι ένας ηγέτης της ΕΣΣΔ σε τέτοιες συνθήκες. 

Δεν είχε όμως τη στόφα του μεγάλου ηγέτη... ήταν παρορμητικός και εμπειρικός.
Έτσι αναγκάστηκε να ταλαντεύεται συνεχώς μεταξύ "φιλελευθεροποίησης" και αυταρχισμού... παρουσιάζοντας πολύ μεγάλες αντιφάσεις στην πολιτική του.
Παρ' όλα αυτά, θεωρώ ότι τα πρώτα χρόνια του Χρουστσώφ, ας πούμε από το 1956 ως το 1962 ο κόσμος της Σοβιετικής Ένωσης πραγματικά ανάσανε και ένοιωσε πιο ευτυχισμένος. Και πολύ περήφανος για κάποια επιτεύγματα, όπως η πτήση του πρώτου ανθρώπου, του Γιούρι Γκαγκάριν στο διάστημα.
Δυστυχώς για τον Νικήτα Χρουστσώφ και δυστυχώς για τη Σοβιετική Ένωση και για όλο τον κόσμο, τελικά απέτυχε... δεν μπόρεσε να διορθώσει τα χάλια της αγροτικής οικονομίας και παρά τις διακηρύξεις του για "ειρηνική συνύπαρξη", παραλίγο να φέρει τον κόσμο στο χείλος του πυρηνικού πολέμου με την απερίσκεπτή του ενέργεια να θέλει να τοποθετήσει πυραύλους στην Κούβα με στόχο τις ΗΠΑ το 1962 - τελικά αναγκάστηκε να τους αποσύρει κερδίζοντας βέβαια την αντίστοιχη απόσυρση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία, επικοινωνιακά βγήκε χαμένος όμως.
Του καταλογίστηκε η πολύ δυσάρεστη για το "σοσιαλιστικό στρατόπεδο" ρήξη Σοβιετικής Ένωσης και Κίνας που ολοκληρώθηκε το 1960 (τότε έφυγε και η Αλβανία από τη σοβιετική επιρροή παίρνοντας το μέρος της Κίνας) - και μάλλον δεν έδειξε την ανάλογη ευελιξία σε αυτό το θέμα.
Προσπάθησε να αποκαταστήσει τις σχέσεις της Σοβιετικής Ένωσης με τη Γιουγκοσλαβία - αυτό έπρεπε να γίνει αλλά τελικά μάλλον του χρεώθηκε σαν "αδυναμία", διότι ο Τίτο έπαιζε πλέον το δικό του παιχνίδι και ποτέ δεν ξαναεντάχθηκε στο σοβιετικό μπλοκ.
Και ενώ ήρθε στην εξουσία με μια πρόθεση να φέρει έναν πιο "φιλελεύθερο" αέρα, τελικά είναι εκείνος επί των ημερών του οποίου χτίστηκε το τείχος του Βερολίνου το 1960! 

ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΑΝΑΓΚΑΖΕΣΑΙ ΝΑ ΒΡΕΙΣ ΤΗ ΛΥΣΗ ΜΕ ΤΕΤΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ, ΜΑΝΤΡΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΟΥ ΕΧΕΙ ΗΔΗ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ!
Σα να μην έφτανε αυτό, η έμφυτη αισιοδοξία του τον οδηγούσε σε υπερβολές... δηλαδή να διακηρύσσει την αντικατάσταση της "δικτατορίας του προλεταριάτου" (μεγάλο κι αχρείαστο λάθος του Μαρξ αυτός ο όρος που χαντάκωσε όλη την υπόθεση... αλλά δεν είναι δυνατόν να το αναλύσω τώρα) από το "παλλαϊκό κράτος" και ότι σε λίγα χρόνια θα είχε επιτευχθεί ο στόχος του σοσιαλισμού με πολύ καλό βιοτικό επίπεδο για όλους - όμως αυτά κάθε άλλο παρά συνέβαιναν στην πράξη. 

Όχι μόνο δεν συνέβαιναν αλλά αναγκάστηκε να απαντήσει με τη βία σε εργατικές απεργίες που έγιναν επί των ημερών του λόγω του ότι οι απεργοί διαμαρτύρονταν ακριβώς για το χαμηλό βιοτικό επίπεδο!
Έτσι έχασε τα στηρίγματά του στο κόμμα και ανατράπηκε το 1964. 

Αν μη τι άλλο ανατράπηκε αναίμακτα - και πέθανε στη ντάτσα του (δηλαδή στο εξοχικό του) από φυσικά αίτια το 1971.
Ο μαρξιστής ιστορικός Έρικ Χόμπσμπάουμ τον χαρακτήρισε "ακατέργαστο διαμάντι" - και νομίζω ότι είχε δίκιο. 

Αλλά τα προβλήματα που κληρονόμησε ή γεννήθηκαν επί των ημερών του ήταν πολύ βαριά για τους ώμους του. 

Ίσως και για τους ώμους του οποιουδήποτε άλλου.
Αλλά... παρασύρθηκα και έγραψα πολλά ως συνήθως. 

Έτσι για τον Γκορμπατσώφ πρέπει να γράψω άλλη ανάρτηση.